Svavar Gestsson
:
Virðulegi forseti. Það eru mjög mikilvæg mál sem hv. 4. þm. Austurl. hefur hreyft núna í þessari umræðu, þ.e. hvað verður um eignarhald á virkjunarrétti fallvatna og orku í jörðu þegar samningur um Evrópskt efnahagssvæði hefði tekið gildi og hefði verið samþykktur. Hv. 4. þm. Austurl. hefur á undanförnum árum hvað eftir annað flutt frv. af þessu tagi hér á Alþingi og um þau hefur verið allgóð samstaða við marga þingmenn, t.d. hygg ég þingmenn Alþfl.
Alþfl. flutti fyrir allmörgum árum, 15--20 árum eða svo, hvað eftir annað tillögur og ég hygg frumvörp líka um að treysta eignarhald þjóðarinnar á almenningum af ýmsu tagi. Ég þykist muna það rétt að í þeirri umræðu hafi það aftur og aftur komið fram að þeir alþýðuflokksmenn hafi lagt mjög mikla áherslu á það að eignarhald þjóðarinnar á virkjunarrétti fallvatna og orku í iðrum jarðar yrði líka lögfest með ótvíræðum hætti.
Nú er mér auðvitað kunnugt um það eins og öðrum þingmönnum sem hér hafa verið einhvern tíma að um þessi mál hafa verið deilur og menn hafa iðkað þar þrætubókarlist af ótrúlegri hugvitsemi satt best að segja og gerst að mínu mati þeim mun betri í sagnfræði sem þeir hafa átt verri málstað að verja. Staðreyndin er þess vegna sú að mönnum hefur tekist með þessari þrætubókarlist að stöðva framgang þessara mála og nú liggur það fyrir að hæstv. iðnrh. lýsti því yfir í haust að hann gerði ráð fyrir því að fyrir jól yrðu lögfest frv. um þetta efni frá hæstv. ríkisstjórn. Ég man ekki betur en hann hafi dreift frumvarpsdrögum í hv. iðnn. í fyrrasumar um þetta mál sem við iðnaðarnefndarmenn vorum síðan beðnir um að skila aftur af því að þau voru ekki fullunnin og við gerðum það og vorum meira að segja svo samviskusamir að við lásum þau ekki í þaula áður en við skiluðum þeim. --- Í þaula sagði ég. ( Gripið fram í: Já.) Nú háttar hins vegar þannig til að það er komið að lokameðferð EES-málsins í þinginu og þá er auðvitað spurningin hvernig á að halda á þessum málum áfram og hæstv. utanrrh., sem talar þá fyrir hönd Alþfl., segir að málin verði lögð fram í haust. Út af fyrir sig er gott að sú yfirlýsing liggi fyrir en ég held þó að það sé óhjákvæmilegt að fara fram á það að þau frumvarpsdrög sem eru til verði kynnt í iðnn. Ég hef óskað eftir fundi í iðnn. núna áður en þingi lýkur. Formaður iðnn., hv. þm. Össur Skarphéðinsson, hefur fallist á það að haldinn verði fundur í iðnn. einhvern tímann áður en þingi lýkur þar sem farið verði yfir þessi mál alveg sérstaklega og sömuleiðis yfir stöðuna að því er varðar svokallaðan orkusáttmála Evrópu. Þessi sérstaki fundur iðnn. verður með öðrum orðum haldinn einhvern tímann núna á næstu sólarhringum.
Með hliðsjón af því að þessi frv. eru til, með hliðsjón af því að reynslan er sú að stjórnarandstaðan gætir trúnaðar þegar hún er beðin um það, þá vil ég fara fram á það við hæstv. iðnrh. sem iðnaðarnefndarmaður Alþb. að þessi frumvarpsdrög verði lögð fram í iðnn. þannig að iðnaðarnefndarmenn megi sjá þær afurðir sem liggja fyrir.
Hæstv. iðnrh. sagði áðan að það væru ekki flokkamörk í þessu máli, það væri erfitt að kenna flokkamörk í þessu máli. Þetta þykir mér satt að segja mjög skrýtið. Ég hygg að andstæðingar þessa máls séu í tveimur flokkum, þ.e. í Framsfl. og í Sjálfstfl. Það má finna fylgjendur þess að þjóðin eigi auðlindir í orku í iðrum jarðar og virkjunarrétt fallvatna í Framsfl. og í Sjálfstfl. Ég hygg að að því er varðar Alþb., Alþfl. og Kvennalistann þá hátti hlutum þannig til að þar sé um að ræða stuðning við þau sjónarmið sem t.d. hv. 4. þm. Austurl. hefur mjög oft kynnt hér á Alþingi í þessum efnum. Þess vegna hygg ég að það sé yfirgnæfandi meiri hluti fyrir þeim sjónarmiðum á Alþingi. Það er satt að segja hart --- að ég segi ekki andskoti hart, með leyfi forseta, --- að standa frammi fyrir því að lítill minni hluti stöðvi þjóðþrifamál af þessu tagi árum saman, jafnvel áratugum, eftir að farið er að flytja mál eins og hv. þm. Hjörleifur Guttormsson minnti á hér áðan.
Nú er það þannig t.d. að áberandi og traustir forustumenn Sjálfstfl. hafa hvað eftir annað tekið undir þessi sjónarmið og eru reyndar frumkvöðlar má segja að þeim sjónarmiðum sem gera kröfu til almannaeignar á þessum réttindum. Ég nefni þar t.d. Bjarna Benediktsson. Ég nefni ítarlegar lögfræðilegar greinargerðir sem hann skrifaði um þessi mál á árunum 1945 til 1950, um það að þjóðin ætti orkuna í iðrum jarðar undir tilteknum mörkum. Deilurnar hafa snúist um það hversu langt niður einkaeignarrétturinn næði. Nær hann niður í 100 m eða nær hann niður í 200 m?
Nú hefur það verið þannig með þessa menn sem hafa heimtað það að eiga allt það sem kemur upp af verðmætum á þessum svæðum hugsanlega, þ.e. jarðhita, að þeir hafa að sama skapi neitað harðlega að borga allan skaða sem kynni að verða af þessum sömu svæðum ef þar yrði t.d. eldgos. Tvískinnungurinn hefur auðvitað verið gegndarlaus í þessu liði sem hefur haldið krumlunni um þröngt eignarhald lítils hluta þjóðarinnar á þessum mikilvægu eignum. Í rauninni eru þetta einhverjar mikilvægustu eignir þjóðarinnar. Horfum aðeins til framtíðar, veltum því fyrir okkur á hverju mun þessi þjóð aðallega geta lifað fyrir utan auðvitað hugvit, menntun og þroska á næstu árum og áratugum. Það er ekki síst orkan. Það er sérstaklega orkan. Við skulum vona að okkur takist að nýta fiskinn með skynsamlegum og skilmerkilegum hætti og að við göngum ekki í óhófi á fiskstofnana, en við skulum gera okkur grein fyrir því að í þjóðfélagi framtíðarinnar er orkan tvímælalaust lykillinn að velmegun þjóðarinnar. Þess vegna er það brýnt að á þessu máli verði tekið og ég skora á hæstv. iðnrh. að koma þó þannig til móts við okkur í stjórnarandstöðunni að iðnn. fái þessi frumvörp núna til athugunar þannig að við eigum þar óskiptan hlut því að mér segir svo hugur um að hvort sem hæstv. ráðherra eða hæstv. utanrrh. kunni að stofna til stjórnarsamstarfs við Framsfl. eða Sjálfstfl. og jafnvel án Alþb. þá muni þeim ekki veita af stuðningi Alþb. í þessum málum þegar kollhríðin gengur yfir og að úrslitum dregur.
Virðulegi forseti. Það eru mjög mikilvæg mál sem hv. 4. þm. Austurl. hefur hreyft núna í þessari umræðu, þ.e. hvað verður um eignarhald á virkjunarrétti fallvatna og orku í jörðu þegar samningur um Evrópskt efnahagssvæði hefði tekið gildi og hefði verið samþykktur. Hv. 4. þm. Austurl. hefur á undanförnum árum hvað eftir annað flutt frv. af þessu tagi hér á Alþingi og um þau hefur verið allgóð samstaða við marga þingmenn, t.d. hygg ég þingmenn Alþfl.
Alþfl. flutti fyrir allmörgum árum, 15--20 árum eða svo, hvað eftir annað tillögur og ég hygg frumvörp líka um að treysta eignarhald þjóðarinnar á almenningum af ýmsu tagi. Ég þykist muna það rétt að í þeirri umræðu hafi það aftur og aftur komið fram að þeir alþýðuflokksmenn hafi lagt mjög mikla áherslu á það að eignarhald þjóðarinnar á virkjunarrétti fallvatna og orku í iðrum jarðar yrði líka lögfest með ótvíræðum hætti.
Nú er mér auðvitað kunnugt um það eins og öðrum þingmönnum sem hér hafa verið einhvern tíma að um þessi mál hafa verið deilur og menn hafa iðkað þar þrætubókarlist af ótrúlegri hugvitsemi satt best að segja og gerst að mínu mati þeim mun betri í sagnfræði sem þeir hafa átt verri málstað að verja. Staðreyndin er þess vegna sú að mönnum hefur tekist með þessari þrætubókarlist að stöðva framgang þessara mála og nú liggur það fyrir að hæstv. iðnrh. lýsti því yfir í haust að hann gerði ráð fyrir því að fyrir jól yrðu lögfest frv. um þetta efni frá hæstv. ríkisstjórn. Ég man ekki betur en hann hafi dreift frumvarpsdrögum í hv. iðnn. í fyrrasumar um þetta mál sem við iðnaðarnefndarmenn vorum síðan beðnir um að skila aftur af því að þau voru ekki fullunnin og við gerðum það og vorum meira að segja svo samviskusamir að við lásum þau ekki í þaula áður en við skiluðum þeim. --- Í þaula sagði ég. ( Gripið fram í: Já.) Nú háttar hins vegar þannig til að það er komið að lokameðferð EES-málsins í þinginu og þá er auðvitað spurningin hvernig á að halda á þessum málum áfram og hæstv. utanrrh., sem talar þá fyrir hönd Alþfl., segir að málin verði lögð fram í haust. Út af fyrir sig er gott að sú yfirlýsing liggi fyrir en ég held þó að það sé óhjákvæmilegt að fara fram á það að þau frumvarpsdrög sem eru til verði kynnt í iðnn. Ég hef óskað eftir fundi í iðnn. núna áður en þingi lýkur. Formaður iðnn., hv. þm. Össur Skarphéðinsson, hefur fallist á það að haldinn verði fundur í iðnn. einhvern tímann áður en þingi lýkur þar sem farið verði yfir þessi mál alveg sérstaklega og sömuleiðis yfir stöðuna að því er varðar svokallaðan orkusáttmála Evrópu. Þessi sérstaki fundur iðnn. verður með öðrum orðum haldinn einhvern tímann núna á næstu sólarhringum.
Með hliðsjón af því að þessi frv. eru til, með hliðsjón af því að reynslan er sú að stjórnarandstaðan gætir trúnaðar þegar hún er beðin um það, þá vil ég fara fram á það við hæstv. iðnrh. sem iðnaðarnefndarmaður Alþb. að þessi frumvarpsdrög verði lögð fram í iðnn. þannig að iðnaðarnefndarmenn megi sjá þær afurðir sem liggja fyrir.
Hæstv. iðnrh. sagði áðan að það væru ekki flokkamörk í þessu máli, það væri erfitt að kenna flokkamörk í þessu máli. Þetta þykir mér satt að segja mjög skrýtið. Ég hygg að andstæðingar þessa máls séu í tveimur flokkum, þ.e. í Framsfl. og í Sjálfstfl. Það má finna fylgjendur þess að þjóðin eigi auðlindir í orku í iðrum jarðar og virkjunarrétt fallvatna í Framsfl. og í Sjálfstfl. Ég hygg að að því er varðar Alþb., Alþfl. og Kvennalistann þá hátti hlutum þannig til að þar sé um að ræða stuðning við þau sjónarmið sem t.d. hv. 4. þm. Austurl. hefur mjög oft kynnt hér á Alþingi í þessum efnum. Þess vegna hygg ég að það sé yfirgnæfandi meiri hluti fyrir þeim sjónarmiðum á Alþingi. Það er satt að segja hart --- að ég segi ekki andskoti hart, með leyfi forseta, --- að standa frammi fyrir því að lítill minni hluti stöðvi þjóðþrifamál af þessu tagi árum saman, jafnvel áratugum, eftir að farið er að flytja mál eins og hv. þm. Hjörleifur Guttormsson minnti á hér áðan.
Nú er það þannig t.d. að áberandi og traustir forustumenn Sjálfstfl. hafa hvað eftir annað tekið undir þessi sjónarmið og eru reyndar frumkvöðlar má segja að þeim sjónarmiðum sem gera kröfu til almannaeignar á þessum réttindum. Ég nefni þar t.d. Bjarna Benediktsson. Ég nefni ítarlegar lögfræðilegar greinargerðir sem hann skrifaði um þessi mál á árunum 1945 til 1950, um það að þjóðin ætti orkuna í iðrum jarðar undir tilteknum mörkum. Deilurnar hafa snúist um það hversu langt niður einkaeignarrétturinn næði. Nær hann niður í 100 m eða nær hann niður í 200 m?
Nú hefur það verið þannig með þessa menn sem hafa heimtað það að eiga allt það sem kemur upp af verðmætum á þessum svæðum hugsanlega, þ.e. jarðhita, að þeir hafa að sama skapi neitað harðlega að borga allan skaða sem kynni að verða af þessum sömu svæðum ef þar yrði t.d. eldgos. Tvískinnungurinn hefur auðvitað verið gegndarlaus í þessu liði sem hefur haldið krumlunni um þröngt eignarhald lítils hluta þjóðarinnar á þessum mikilvægu eignum. Í rauninni eru þetta einhverjar mikilvægustu eignir þjóðarinnar. Horfum aðeins til framtíðar, veltum því fyrir okkur á hverju mun þessi þjóð aðallega geta lifað fyrir utan auðvitað hugvit, menntun og þroska á næstu árum og áratugum. Það er ekki síst orkan. Það er sérstaklega orkan. Við skulum vona að okkur takist að nýta fiskinn með skynsamlegum og skilmerkilegum hætti og að við göngum ekki í óhófi á fiskstofnana, en við skulum gera okkur grein fyrir því að í þjóðfélagi framtíðarinnar er orkan tvímælalaust lykillinn að velmegun þjóðarinnar. Þess vegna er það brýnt að á þessu máli verði tekið og ég skora á hæstv. iðnrh. að koma þó þannig til móts við okkur í stjórnarandstöðunni að iðnn. fái þessi frumvörp núna til athugunar þannig að við eigum þar óskiptan hlut því að mér segir svo hugur um að hvort sem hæstv. ráðherra eða hæstv. utanrrh. kunni að stofna til stjórnarsamstarfs við Framsfl. eða Sjálfstfl. og jafnvel án Alþb. þá muni þeim ekki veita af stuðningi Alþb. í þessum málum þegar kollhríðin gengur yfir og að úrslitum dregur.