Alþjóðleg samvinna um fullnustu refsidóma

     Frsm. allshn. (Sólveig Pétursdóttir) :
    Virðulegi forseti. Ég mæli hér fyrir nál. frá allshn. á þskj. 1098 um frv. til laga um alþjóðlega samvinnu um fullnustu refsidóma ásamt meðfylgjandi brtt. á þskj. 1099.
    Nefndin hefur fjallað um málið og kom á fund hennar Þorsteinn A. Jónsson, skrifstofustjóri í dómsmrn., og Hallvarður Einvarðsson ríkissaksóknari. Enn fremur var leitað álits hjá Dómarafélagi Íslands, Fangelsismálstofnun ríkisins, Lögmannafélagi Íslands, Rannsóknalögreglu ríkisins og Sýslumannafélagi Íslands.
    Í frv. eru ákvæði sem nauðsynlegt er talið að sett verði í lög til að unnt verði að fullgilda tvo samninga sem gerðir hafa verið á vegum Evrópuráðsins, þ.e. samninginn um alþjóðlegt gildi refsidóma sem gerður var í Haag 28. maí 1970 og samninginn um flutning á dæmdum mönnum sem gerður var í Strassborg 21. mars 1983. Báðir samningarnir hafa verið undirritaðir af Íslands hálfu. Í frv. er jafnframt ákvæði þar sem gert er ráð fyrir að unnt verði að fullnægja hér á landi öðrum erlendum viðurlagaákvörðunum en þeim sem dæmd eða ákvörðuð hafa verið í ríkjum sem eru aðilar að framangreindum samningum, bæði samkvæmt öðrum tvíhliða eða marghliða samningum við erlend ríki. Einnig á það við um viðurlagaákvarðanir samkvæmt einstökum dómum eða ákvörðunum sem íslenskir ríkisborgarar eða erlendir ríkisborgarar hér á landi hafa hlotið í öðru ríki sem ekki hafa gert samning við Ísland um gagnkvæma fullnustu refsidóma. Þá er í frv. ákvæði um að unnt verði að fullnægja íslenskum viðurlagaákvörðunum erlendis.
    Í frv. er farin sú leið að lögfesta efni fyrrnefndra samninga. Þegar lagasetning er nauðsynleg vegna fullgildingar alþjóðlegra samninga koma tvær leiðar til greina. Annars vegar að setja lög í samræmi við fullgildan samning eins og hér er lagt til eða samningnum yrði veitt lagagildi. Þykir sú leið sem frv. gerir ráð fyrir skýrari, m.a. með tilliti til málsmeðferðar því að hin leiðin getur haft í för með sér óvissu hvað varðar réttarfarsákvæði.
    Megintilgangur samninganna er að fullnusta viðurlagaákvörðunar verði möguleg í öðru ríki en hún var tekin í. Að baki samningnum búa mannúðarsjónarmið go refsigæslusjónarmið. Dómþola getur verið það í hag að afplána refsingu í heimalandi sínu. Á hinn bóginn gæti maður tekið út refsingu sem hann hefur hlotið í heimaríki sínu í öðru landi, t.d. ef hann hefur flúið land.
    Á samningunum er nokkur munur. Samkvæmt samningnum um alþjóðlegt gildi refsidóma getur eingöngu ríki þar sem dómur var kveðinn upp beðið um flutning á dómþola. Skilyrði flutningsins eru tilgreind í samningnum og séu þau uppfyllt er ríki, þar sem óskað er eftir að fullnusta fari fram, skylt að

verða við beiðninni. Í öllum tilvikum á að ákvarða að ný viðurlög í fullnusturíki til samræmis við réttarframkvæmd þar.
    Í samningnum um fullnustu refsidóma eru einfaldari málsmeðferðarreglur. Ríki þar sem dómur var kveðinn upp og ríki þar sem óskað er eftir að fullnusta dóms fari fram geta bæði beðið um flutning auk dómþola. Engin skylda er til að fallast á þá beiðni. Enn fremur getur fullnusturíki ráðið því hvort halda eigi áfram að fullnægja erlendum viðurlögum eða hvort ákveðin verða ný viðurlög fyrir verknað samkvæmt lögum þess, sbr. 23. gr. frv.
    Frv. skiptist í fjóra hluta. Í fyrsta hluta er kveðið á um gildissvið laganna. Annar hluti fjallar um fullnustu erlendra viðurlaga og ákvarðana hér á landi. Þriðji hluti um fullnustu íslenskra viðurlaga og ákvarðana erlendis og fjórði hluti um gildistöku og fleira.
    Samkvæmt frv. á héraðsdómur Reykjavíkur að annast mál sem lögð skulu fyrir dóm, sbr. t.d. 1. mgr. 10. gr. Rætt var um hvort heimila ætti að málin yrðu lögð fyrir aðra héraðsdóma og var það niðurstaðan hjá allshn. að rétt væri að flytja brtt. um þetta efni og þar segir við 10. gr.: ,,Í stað orðanna ,,héraðsdóm Reykjavíkur`` í fyrri málsl. fyrri mgr. og í stað sömu orða hvarvetna annars staðar í frv. komi: héraðsdóm.``
    Hins vegar er rétt að taka það fram að sérstök sérþekking er hjá héraðsdómi Reykjavíkur og munu mál væntanlega koma þar fyrir. Og varðandi fjölda mála hefur komið fram að um 5--7 Íslendingar eru í erlendum fangelsum en ekki liggur fyrir hvort mögulegt sé að flytja þá hingað til lands. Þá mun vera einn erlendur maður sem afplánar refsingu hér.
    Enn fremur var rætt um ákvæði 23.--25. gr. frv. en þar er kveðið á um fullnustu erlendra viðurlaga hér á landi samkvæmt samningnum um flutning dæmdra manna. Samkvæmt þessum ákvæðum er annaðhvort hægt að halda áfram að fullnægja viðurlögum hér á landi sem ákveðin hafa verið erlendis eða ný viðurlög yrðu ákvörðuð samkvæmt íslenskum lögum. Er valin sú leið í frv. að báðir kostir eru tiltækir og er það til þess að útiloka ekki þau ríki sem heimila aðeins aðra leiðina. Dómsmrn. ákveður hvor leiðin er farin og hvað varðar tímalengd viðurlaganna er ekki heimilt að breyta henni nema hún fari fram úr því hámarki sem samkvæmt íslenskum lögum er heimilt að ákvarða fyrir sambærileg brot. Er þá tímalengd erlendu viðurlaganna færð niður að íslenska hámarkinu. Fram kom að ekki væri með þessu verið að færa dómsvald til ráðuneytisins og er ákvæðið sambærilegt við upphafsákvæði 4. gr. laga nr. 69/1963, um fullnustu refsidóma, sem kveðnir hafa verið upp í Danmörku, Finnlandi, Noregi eða Svíþjóð og fleira. Þegar breyta á erlendri viðurlagaákvörðun leggur ríkissaksóknari málið fyrir héraðsdóm Reykjavíkur sem tekur síðan ákvörðun um breytinguna.
    Hvað varðar kostnað sem hlýst af framkvæmd laganna ef samþykkt yrðu kom fram að ríkissjóður mundi bera þann kostnað sem á fellur hér á landi og er enn fremur heimilt að láta dómþola sjálfan bera kostnað af flutningi sínum á milli landa. Um þetta er að öðru leyti vísað í fskj. með áliti þessu.
    Þá hefur nefndin fjallað um frv. til laga um breytingu á almennum hegningarlögum, sem er hér næsta mál á dagskrá, en það er lagt fram sem fylgifrv. með þessu máli. Lýtur meginefni þess að breytingu á 8. gr. laganna sem fjallar um neikvæð réttaráhrif erlendra refsidóma og nauðsynleg eru vegna fullgildingar samnings um alþjóðlegt gildi refsidóma.
    Loks hefur verið lögð fram á Alþingi till. til þál. um fullgildingu Evrópusamninga um viðurkenningu á fullnustu refsidóma sem er 537. mál, þar sem lagt er til að ríkisstjórninni verði heimilt að fullgilda erlenda samninga fyrir Íslands hönd. Hefur nefndin fjallað um málið að beiðni utanrmn. sem hafði málið til meðferðar í tengslum við þetta frv.
    Frv. þetta er viðamikið og hefur að geyma fjölmörg atriði sem vert er að athuga og mun tíminn leiða í ljós kosti þess og galla. Mælist nefndin til þess að dómsmrh. gefi Alþingi skýrslu um framgang þessara mála eftir þrjú ár þar sem fram komi m.a. samanburður á íslenskum dómum og erlendum. Mælir nefndin með samþykkt frv. með þeirri breytingu sem gerð er tillaga um á sérstöku þskj. Miðar hún að því að taka af allan vafa um heimild til málskots.
    Undir nál. rita Sólveig Pétursdóttir, Anna Ólafsdóttir Björnsson, Björn Bjarnason, Eyjólfur Konráð Jónsson, Ingi Björn Albertsson, Jón Helgason, Kristinn H. Gunnarsson, Ólafur Þ. Þórðarson og Sigbjörn Gunnarsson.