Herra forseti. Ég las yfir það frv. sem hér hefur verið lagt fram og er til umræðu. Það verður að segjast eins og er að það er um margt sérstætt. Atvinnuleysi á Íslandi, af þeirri tegund sem við sjáum fyrir okkur nú, hefur ekki verið hér í marga áratugi. Eiginlega ekki síðan 1930. Í Evrópu hefur aftur á móti þeirri stefnu verið fylgt sem hefur leitt til atvinnuleysis eins og hér hefur verið að skapast að undanförnu. Evrópuríkin hafa þess vegna nokkuð langa reynslu í því að glíma við atvinnuleysi. Mér þótti það mjög fróðlegt þegar ég átti þess kost að heyra í óbreyttum, breskum sveitarstjórnarmönnum, stuðningsmönnum breska Verkamannaflokksins, sem höfðu skoðanir á því hvers vegna Bretar höfðu náð minni árangri en Þjóðverjar í því að verjast atvinnuleysi. Þeir töldu það stafa af því að það hefði verið gert miklu minna af því í Bretlandi en í Þýskalandi að setja af stað starfsþjálfun fyrir fólk og auðvelda því á þann hátt að skipta um störf og komast áfram. Þetta töldu þeir að hefði verið lykilatriðið í því sem Þjóðverjar hefðu framkvæmt og orðið þeim til farsældar en Bretar aftur á móti ekki. Hins vegar er það svo að Verkamannaflokkurinn ræður mörgum borgum í Bretlandi og þeirri stefnu sem sveitarfélögin hafa mótað. Eitt af því sem þeir gera er að veita stuðningsaðgerðir við ný fyrirtæki sem taka menn af atvinnuleysisskrá. Þetta gera þeir með því að greiða hluta af launakostnaði þessara fyrirtækja, stigminnkandi, í nokkur ár. Á þeim stöðum þar sem þeir ráða hafa þeir einnig farið í að greiða þeim sem eru atvinnulausir hærri atvinnuleysisbætur ef þeir nota þann tíma til að afla sér meiri þekkingar. Ég er ekki nægilega kunnugur til að fullyrða hvort það sé bundið við það eitt að fara á þessi námskeið sem þar eru sett á stofn til þess að auðvelda mönnum að skipta um vinnu eða hvort það er almennt ef menn snúa sér að því að bæta sína þekkingu innan þess hefðbundna skólakerfis sem þar er.
Ég tel það mikil alvörumál að Íslendingar reyni ekki að heimasauma sínar lausnir í þessu máli. Ég tel það mikil alvörumál að hæstv. heilbr.- og trmrh. gefi sér tóm til þess í önn dagsins að skoða það hvernig staðið er að þessum málum hjá þeim þjóðum sem hafa nokkuð lengi mátt glíma við þetta.
Hér er tekin ákvörðun um það að verja 500 millj. til þess að skapa atvinnu í landinu og auðvitað er það jákvæð ákvörðun að reyna að efla atvinnuna. Spurningin er bara: Í hvaða farveg er þetta sett?
Við búum við það að við höfum haft verulega hrein skil annars vegar á milli stofnana sem hafa annast útlán til atvinnulífsins og hins vegar stofnana sem hafa greitt þessar tryggingabætur. Þess vegna er ekki um það að ræða að hjá stofnun eins og Atvinnuleysistryggingasjóði sé starfsfólk sem hefur glímt við það að leggja á það mat hvort tiltekin ákvörðun hjá sveitarstjórn sem leitar eftir fjármunum er skynsamleg, hvort hún er varanleg á einhvern hátt, hvort hún er skyndilausn. Slík starfsemi hjá sjóðnum að leggja mat á slíkt hefur ekki verið til staðar vegna þess að það hefur ekki þurft.
Ég tel að í dag fari það ekki á milli mála að hjá Byggðastofnun sé þetta starfsfólk til staðar. Hæstv. heilbr.- og trmrh. er fullkomlega ljóst hver er yfirmaður lánadeildar stofnunarinnar og ég veit að hann skrifaði bók um Framkvæmdastofnun á sínum tíma og kynnti sér það hvernig tekið var á þessum málum. Mér þætti út af fyrir sig mjög vænt um það ef á því væri skilningur að þetta starfsfólk, hvað sem líður viðhorfum til stofnunarinnar að öðru leyti, hefur vissulega verið að afla sér þekkingar, bæði með störfum sínum og með því að kynna sér þessi málefni, hvernig staðið er að þessu erlendis, að þar er um verulegan þekkingarbrunn að ræða. Og ég kvíði dálítið fyrir því ef niðurstaðan yrði nú sú að yfir úthlutun á þessum 500 millj. settist fólk sem mætti til fundar, engin grunnvinna hefði farið fram í stofnuninni vegna þess að þar er ekki starfsfólk til staðar, eins og ég gat um áður, og svo væri þessu dreift út eftir einhverju kerfi sem ég ætla ekki að útskýra frekar, en án þess að menn hefðu raunverulega þann grundvallarstuðning í sérfræðilegri vinnu sem þarf áður en ákvarðanirnar væru teknar. Þetta tel ég að væri mjög veikt og væri mikil afturför vegna þess að við höfum hvað sem hver segir verið að reyna að þróa það upp hjá held ég flestum stofnunum sem verja fjármagni til atvinnulífs að undirbyggja það betur að þar væri unnið visst fræðilegt verk áður en ákvarðanir væru teknar.
Ég verð að segja það líka sem mér finnst að sé dálítið umhugsunarefni og það er að hér er sett upp nokkuð einföld formúla að því hvernig afla skuli þessa fjár, þ.e. það er gert á þann hátt að dreifa byrðinni á sveitarfélögin eftir íbúafjölda. Við fyrstu sýn er þetta alls ekki óréttlát skipting. Sé aftur á móti bakgrunnur sveitarfélaganna skoðaður og á það horft að sum sveitarfélög hafa verið að binda sínum sveitarsjóðum miklar skuldbindingar vegna stuðnings við atvinnulífið en aðrar ekki, þá má ljóst vera að þarna er ekki sá bakgrunnur sem þyrfti að vera.
Sumar sveitarstjórnirnar hafa gengið á ystu nöf og kannski lengra en það, kannski raunverulega sett sveitarsjóðinn á höfuðið með því að ganga svo langt fram að vilja byggja upp atvinnulífið í sínu sveitarfélagi. Þeim hefur kannski tekist þetta. En þær eru þá með þessu beint og óbeint skyldaðar til þess að taka nú nýtt átak í þessum málum á svæði sem stjórn þessa sjóðs ákveður. Þessu vildi ég koma á framfæri vegna þess að ég hygg að þessi nefskattur, ef svo mætti komast að orði, þurfi á einhvern hátt að skoðast mjög rækilega af félmrn., hvernig hann kemur við. Innheimta hans fer trúlega fram í gegnum Jöfnuarsjóð að einhverju leyti. (Gripið fram í.) Nú, það er ekki, þá sleppi ég þeirri athugasemd. En hvernig sem innheimtan fer fram, þá hlýtur það að koma inn í umræðuna fyrr eða síðar að sumir hafa verið að þyngja skuldabyrði sinna sveitarfélaga jafnt og þétt til þess að fyrirbyggja atvinnuleysi og eru af þeirri ástæðu mjög vanbúnir að fara í þessa greiðslu.
Ég hefði gjarnan viljað sjá hjá hæstv. ráðherra heildstætt frv. um þessi mál, heildstætt frv. þar sem tekin væri afstaða til þess hvernig ætti að hvetja þá sem tapað hafa atvinnunni til að afla sér þekkingar til
þess að þeir séu færir um að takast á við ný verkefni. Sumir hafa tapað atvinnunni vegna þess að heilsan er kannski ekki jafngóð og hún var þó að þeir séu fullkomlega vinnufærir og þurfi að færa sig til af þeirri ástæðu, aðrir vegna þess að sá atvinnurekstur sem þeir hafa verið í er ekki í stakk búinn til að hafa þann mannafla sem hann hafði. En það sem ég vildi í grundvallaratriðum segja er þetta: Hæstv. ráðherra hlýtur að leggja metnað sinn í það að afla sér upplýsinga erlendis frá um hvaða aðferðir hafa dugað best til þess að tryggja því fólki, sem þar hefur tapað atvinnu, til þess að gera þetta tímabil í lífi manna sem styst og að fyrirbyggja það að hér verði varanleg viðurkenning á því að menn ætli að hafa atvinnuleysi og því síður að tekin verði inn sú hugsun sem kom frá einum íslenskum iðnrekanda, að það þyrfti nánast að kenna fólki að sætta sig við það að vera atvinnulaust.
Ég taldi rétt að taka þessa umræðu nú. Og þó ég hafi kannski farið dálítið út fyrir efni þessa frv., þá taldi ég rétt að taka þessa umræðu nú vegna þess að ég lít svo á að þetta frv. geti aldrei verið annað en eins og hér hefur komið fram sem eitt stef í samræmdum aðgerðum á þessu sviði þar sem menn reyna að glíma við þennan vanda með kerfisbundnum hætti.