[21:02]
Vilhjálmur Egilsson :
Virðulegi forseti. Mig langar að segja nokkur orð í þessari umræðu. Það fyrsta sem mig langar til er að líta á þetta mál út frá sjónarhóli bæjarfélagsins Siglufjarðar. Það er ekki langt síðan að á Siglufirði voru helstu atvinnufyrirtæki bæjarins í ríkiseigu en á síðustu tíu árum eða svo hafa helstu atvinnufyrirtæki bæjarins verið einkavædd. Það er athyglisvert að í öllum þessum tilfellum hefur salan á viðkomandi fyrirtæki verið umdeild. Við getum fyrst nefnt Siglósíld þegar hún var seld. Síðan fóru þeir kaupendur á hausinn. Ríkissjóður gekkst fyrir því að selja það fyrirtæki aftur. Nú stendur það fyrirtæki með ágætum blóma. Við getum nefnt söluna á Þormóði ramma. Vissulega var sú sala umdeild á sínum tíma. Nú stendur það fyrirtæki með miklum blóma. Við getum síðan verið fullviss um það að eftir að búið er að einkavæða Síldarverksmiðjur ríkisins mun það fyrirtæki ekki starfa af minni myndarskap heldur en hin tvö.
Í rauninni hafa allir flokkar komið að sölu fyrirtækja á Siglufirði með einum eða öðrum hætti og allir hafa verið skammaðir fyrir sína aðild að því máli en þegar upp er staðið þá stendur Siglufjörður miklu sterkari en áður og eitt myndarlegasta sjávarplássið á landinu þar sem hvað mestur uppgangur ríkir. Það er annað að koma til Siglufjarðar í dag og skoða bæjarbraginn miðað við það sem var fyrir nokkrum árum.
Varðandi Síldarverksmiðjur ríkisins sérstaklega er spurningin þessi: Hvernig átti að selja fyrirtækið? Það var mikið rætt um það hvort ætti að selja það í bútum. Átti að selja Siglufjarðarverksmiðjuna sér, Seyðisfjarðarverksmiðjuna sér o.s.frv.? Það var mikið rætt um það hvort það væri eðlilegt að selja fyrirtækið í heilu lagi eða hvort það ætti að selja það smátt og smátt, að ríkið færi niður í 90%, 80%, 70% o.s.frv. Ég hygg að þeir sem hafa skoðað þetta mál hljóti að vera sammála um að það hafi verið skynsamlegt að selja fyrirtækið heilu lagi, ekki að brjóta það upp, vegna þess að í því felst styrkur þess að vera keðja af verksmiðjum á mörgum stöðum á landinu.
Ég hygg líka að ef menn skoða málið hvort ríkið hefði smám saman átt að losa sig við sinn eignarhlut eða selja hann í einu lagi þá hafi ríkið fengið mest út úr fyrirtækinu með því að selja það í heilu lagi. Það hefði fengist lægra verð á hlutnum í heild með því að selja fyrirtækið í smáskömmtum. Til þess að koma út svona fyrirtæki, við erum að tala um stórt fyrirtæki á íslenskan mælikvarða, þá þarf að búa til öfluga kaupendur sem hafa hagsmuni af því að reka fyrirtækið og geta veitt því forustu og það verður ekki gert með því að dreifa því út í smáskömmtum. Þess vegna held ég að það hefði ekki verið skynsamleg leið að mjatla inn á hlutabréfamarkaðinn einhverjum milljónatugum á nokkrum árum. Það hefði þegar upp er staðið ekki skilað ríkinu því verði fyrir fyrirtækið sem það fékk.
Menn hafa velt því fyrir sér hvort kaupendurnir hafa að einhverju leyti ekki þekkt fyrirtækið eða hvort þeir hafi ekki fengið neinar upplýsingar. Ég tel mig vita nægilega mikið um þetta mál og hafa talað við nægilega marga til þess að vita að fjölmargir aðilar vissu mikið um þetta fyrirtæki, voru búnir að kynna sér rekstur þess og voru búnir að bíða eftir því að þetta fyrirtæki kæmi á markaðinn og höfðu fylgst með því í langan tíma. ( ÓÞÞ: Hvað varð af þessum fjölmörgu aðilum?) Þeir buðu í fyrirtækið. Útgerðaraðilarnir, sem eru á hluthafaskránni, sem þú getur hér lesið, slógu sér hins vegar saman, hv. þm., og tóku meira að segja í lið með sér ágætan framsóknarmann á Siglufirði, bæjarfulltrúa þar sem stendur að þessu með þeim. ( ÓÞÞ: Það er einn framsóknarmaður í hópnum.) Þeir eru miklu fleiri, hv. þm. Þú ættir að vita betur en ég hverjir eru í Framsfl. ( ÓÞÞ: Hvað eru þeir margir?) Virðulegi forseti. Ég nenni ekki að eyða
hér dýrmætum tíma í það að svara hv. þm. mjög oft.
Varðandi það sem kemur næst upp er spurningin: Var nauðsynlegt að vinna hratt? Var nauðsynlegt að salan færi fram tiltölulega hratt eftir að búið var að ákveða að selja fyrirtækið á annað borð? Og ég segi já. Það er nefnilega þannig að fyrir svona fyrirtæki er óþolandi staða að vera í lausu lofti með það hvort selja á fyrirtækið, hverjum á að selja fyrirtækið, fyrir hvað, hvað tekur það langan tíma o.s.frv. Það er nauðsynlegt fyrir starfsandann í fyrirtækinu, vinnu þeirra sem eru að stjórna fyrirtækinu, skipulagningu til framtíðar að það sé unnið hratt, ákveðið og örugglega.
Þá kemur næsta spurningin um verðið. Var það of hátt eða lágt? Ég hygg að það megi frekar segja að verðið hafi verið of hátt en of lágt. Ég hygg í rauninni að það megi segja það að verksmiðjan hafi verið seld á uppsprengdu verði ef eitthvað er og ég skal rökstyðja það.
Kaupverðið er 725 millj. Það er tekin yfir stór skuld upp á 800 millj. en berum síðan þetta verð saman við söluverð annarra verksmiðja sem hafa gengið kaupum og sölum á síðustu missirum. Verksmiðjan í Bolungarvík er í upphafi vertíðar seld á 50 millj. og kaupverðið meira og minna lánað. Og hv. þm. Ólafur Þ. Þórðarson er að standa að því að selja verksmiðju á Seyðisfirði, Hafsíldarverksmiðjuna, af Byggðastofnun á 64 millj. Og það er skuldlaust fyrirtæki. Það eru borgaðar bara 64 millj. fyrir allar eignirnar og engar skuldir yfirteknar. Og sama á Bolungarvík, 50 millj. og engar skuldir yfirteknar. Hérna erum við að tala um 725 millj. og yfirtaka á skuldum upp á 800 millj., ( Sjútvrh.: 1.300 millj.) 1.300 millj., segir ráðherrann. Það er enginn smáræðismunur. Svo eru menn að tala um það að Síldarverksmiðjur ríkisins hafi verið seldar á útsölu.
Annað sem kemur inn í þessa mynd er það að þeir sem hafa vit á þessum rekstri og þessum fjárfestingum fullyrða það að erlendis megi fá notaðar verksmiðjur fyrir minni pening en verið er að setja núna í Síldarverksmiðjurnar og flytja þær hingað til lands og setja upp. ( SJS: Já, eina kvörn.) Eina kvörn. Það er verið að tala um stóra verksmiðju sem hægt væri að kaupa fyrir sambærilegt verð. Ég hygg því að ef við skoðum bara gangverð þeirra verksmiðja sem hafa verið seldar á síðustu missirum þá geti enginn haldið því fram að það sé verið að selja Síldarverksmiðjur ríkisins fyrir eitthvert gjafverð, þvert á móti.
Næsta sem má tala um er hvernig var staðið að málunum við það að velja kaupendur. Nú verð ég að viðurkenna það að Haraldur í Andra er einn af mínum nánu, persónulegu vinum og ég á líka marga ágæta vini og samherja í hópi kaupendanna. ( GHelg: Það er engin skömm að því.) En ráðherrann mat það þannig að Haraldur hefði ekki fjárhagslegt bolmagn til þess að kaupa þetta fyrirtæki. Það var hans hlutverk að meta það og hann tekur á sig fulla ábyrgð af því mati, en ég hef líka sagt að ef Haraldur í Andra er óánægður með það og telur sig hafa verið hlunnfarinn þá á hann að sjálfsögðu líka fullan rétt á því að fara í mál, sem hann hefur og gert. Og úr því verður skorið fyrir dómstólum hvort ráðherrann hefur farið offari í því að meta það að Haraldur hefði ekki bolmagn til að kaupa verksmiðjuna og hvort hann hafi staðið að þessu með ósanngjörnum hætti.
Ráðherrann hefur tekið á sig fulla ábyrgð. Ég virði hans mat, en úrskurðurinn verður alltaf fyrir almennum dómstólum en ekki í einhverju pólitísku réttarhaldi í þessum sal.
Að lokum vil ég ræða um eitt. Að sjálfsögðu hlýtur Alþingi að hafa eftirlitshlutverk með því hvernig framkvæmdarvaldið stendur að þessum málum. Það getur enginn í sjálfu sér kvartað undan því að Alþingi taki þessi mál til meðferðar og gagnrýni ráðherrann ef því finnst ástæða til. Það er hlutverk Alþingis og menn verða að uppfylla þá skyldu sína sem þingmenn á löggjafarþinginu. Um annað er ekki að ræða.
En það þarf líka að huga að því að Síldarverksmiðjur ríkisins eru ekki eitthvert dautt apparat eins og steinn. Síldarverksmiðjur ríkisins eru lifandi fyrirtæki sem er í fjárfestingum, hyggst fara í fjárfestingar. Það þarf að endurnýja á Siglufirði. Það þarf að byggja upp verksmiðjurnar á Raufarhöfn og Reyðarfirði. Þetta er fyrirtæki sem þarf að fara út á lánsfjármarkaðinn, jafnvel á erlendan lánsfjármarkað, til þess að afla sér lána til að byggja upp fyrirtækið. Þetta er fyrirtæki sem stendur í samningum um sölu á mjöli úti um allan heim og þetta er tiltölulega þröngur heimur í sjálfu sér þessi mjölbransi, eins og maður getur orðað það. Það skiptir miklu máli að meðan Alþingi er að rækta það hlutverk sitt að veita framkvæmdarvaldinu aðhald sé ekki gengið svo langt að það skaði fyrirtækið sjálft, að mennirnir sem stjórna fyrirtækinu og fólkið sem vinnur þar fái starfsfrið.
Það hefur verið kvartað undan því af hálfu þeirra sem eru að stjórna þessu fyrirtæki í dag og eru að reyna að halda uppi atvinnu víðs vegar um land og byggja fyrirtækið upp að þeir hafi því miður ekki haft nægilega góðan starfsfrið í þessu máli. Að það hafi verið þyrlað upp miklu, pólitísku moldviðri sem nái út yfir eðlilegt hlutverk löggjafarvaldsins að hafa eftirlit með framkvæmdarvaldinu. Og ég vil biðja hv. þingmenn að veita vissulega framkvæmdarvaldinu aðhald en gera það af þeirri hófstillingu og með þeim hætti að það skaði ekki fyrirtækið sjálft því að ég get ekki ímyndað mér að það sé vilji eins einasta þingmanns að standa þannig að verki að fyrirtækið sjálft skaðist hvernig sem menn vilja koma til skila gagnrýni sinni á ráðherrann.