Steingrímur J. Sigfússon :
Hæstv. forseti. Ég held að þessi þáltill. hreyfi við brýnu máli sem þörf er að taka á. Það er alveg ljóst að síldarstofninn er einn af þeim fiskstofnum innan okkar lögsögu sem
stendur hvað best og hvað mestar vonir eru bundnar við nýtingu á á næstkomandi árum. Þar skiptir afar miklu máli að unnt sé að tryggja eins og kostur er að allt það hráefni sem þörf er á til vinnslu síldarinnar í manneldi verði í boði. Það er auðvitað algerlega óviðunandi aðstaða og ástand þessara mála ef svo fer endurtekið, eins og gerðist í fyrra, að ekki náist að fylla upp í þá sölusamninga eða sölumöguleika sem fyrir liggja vegna þess að hráefnið sem í boði var er uppurið og horfið í gegnum bræðslur. Í því sambandi getur ýmislegt komið til greina og ég held að það sé verkefni fyrir stjórnvöld að fara vandlega yfir það með hvaða hætti er unnt að stuðla að því og ívilna þannig þeim hluta veiðanna sem leggja vinnslunni til hráefni, að það dugi til að nægjanlegur hvati sé fyrir hendi í því efni. Ég held að þar eigi að skoða út af fyrir sig alla möguleika og best væri ef hægt væri með einhverjum skynsamlegum ívilnandi aðgerðum gagnvart útlutun á kvóta eða reglum um veiðar, að tryggja að nægjanlegur hvati væri fyrir hendi til þess, fyrir þá sem stunda veiðarnar, að keppa að því að leggja vinnslunni til hráefni, þá á ég vil manneldisvinnslunni, umfram það að síldin fari beint í bræðslu.
Að skylda útgerðirnar eða veiðiaðilana til að leggja upp tiltekinn hluta til manneldisvinnslu er annmörkum háð af augljósum ástæðum. Ég held að langeinfaldasta leiðin, ef hún teldist fær vera í þessu, væri sú að einhverjum hluta kvótans væri haldið eftir til þess að síðan mætti með ívilnandi aðgerðum verðlauna þá aðila sem stunduðu veiðar í þágu vinnslunnar þannig að t.d. einungis hluti þess afla sem færi beint til manneldisvinnslu teldist til kvóta, hvort sem það væri helmingur eða eitthvert annað skynsamlegt hlutfall sem menn fyndu út. Síðan væri, með því að taka frá við frumúthlutun tiltekið magn til að eiga upp í slíkar leiðréttingar, hægt að gera málin þannig upp í lokin að veitt væri það magn sem áætlanir stóðu upphaflega til. Þarna komu auðvitað ýmsir möguleikar til greina en þetta væri tiltölulega einföld og auðframkvæmanleg aðgerð, að 10--20 þús. tonnum af 100 þús. tonna kvóta eða þar um bil væri haldið eftir við frumúthlutun til að eiga upp á að hlaupa einhvers konar tvöföldun á kvóta eða álagi á kvóta þeirra skipa eða þann hluta kvótans sem farið hefði til manneldisvinnslu.
Það er vissulega að mörgu að hyggja í þessum efnum og mönnum ber að varast alhæfingar. Ljóst er t.d. að sú þróun sem sérstaklega hefur verið í umræðu undanfarið, að loðnuskipin hafa stóraukið hlutdeild sína í þessum veiðum, er ekki að öllu leyti ástæðulaus. Hún stafar að nokkru leyti af því að aðstæður hafa verið þannig í veiðunum að stærri skipum hefur gengið betur að ná síldinni heldur en minni og vissulega eiga nokkur loðnuskip góðan hlut í því að leggja upp afla til vinnslu eins og t.d. Þórshamar og Húnaröst sem hafa haldið uppi hráefnisöflun fyrir síldarvinnsluna á Neskaupstað og Höfn í Hornafirði. En önnur og sérstaklega stærstu skipin hafa í nokkrum mæli veitt síldina í stórum förmum og landað henni allri beint í bræðslu og eðlilega sjá menn eftir því þegar hratt gengur á kvótann við þannig aðstæður. Ég held að það væri markmið í sjálfu sér að tryggja að þau 40--50% veiðanna sem sölumöguleikar og söluáætlanir standa til að gætu farið til manneldis, væru sannanlega og örugglega fyrir hendi í þágu vinnslunnar áður en afgangurinn yrði þá nýttur í bræðslu og það ætti þá ekki að vera óraunhæft markmið.
Það er svo annað mál og ekki síður mikilvægt sem ætlunin er að þetta nefndarstarf, sem hér er flutt tillaga um, taki til og það er að kanna markaðsmöguleikana og fara yfir þá hlið mála. Það er afar mikilvægt að unnið sé vel að því máli, því að augljóslega liggja þarna heilmiklir verðmætasköpunarmöguleikar ef tekst að auka verulega á komandi árum þann hluta síldveiðanna sem fer beint í vinnslu til manneldis innan lands. Þar beina menn eðlilega sjónum ekki síst að Rússlandsmarkaði, sem er auðvitað sögufrægur og mikilvægur markaður fyrir þessar afurðir, og með betri tíð, sem vonandi lætur einhvern tíma á sér kræla austur þar, opnast auknir möguleikar á arðbærum viðskiptum. Í því sambandi er rétt að minna á að Íslendingar hafa áður stuðlað að því að koma slíkum viðskiptum á með myndarlegum hætti og það er full ástæða til að rifja enn einu sinni upp hvernig hin umfangsmiklu síldarviðskipti komust á í austurveg á eftirstríðsárunum þegar þar var allt í kaldakoli. Það gerðist einmitt með því að Íslendingar höfðu þá kjark til þess að lána Sovétmönnum að verulegu leyti fyrir fyrstu síldarkaupunum, fyrstu eitt, tvö, þrjú árin, meðan þeir voru að byggja upp eftir stríðið og nutu þess lengi síðan að koma þar á stórum samningum og viðskiptum sem við nutum svo góðs af um áratuga skeið. Ég held að við þær aðstæður og þá miklu erfiðleika sem við er að glíma í Austur-Evrópu gæti það fyllilega verið réttlætanlegt að reyna með slíkum aðgerðum, jafnvel þó við tækjum þar nokkra áhættu, að stuðla að því að byggja upp og koma þar á viðskiptum sem gætu skilað miklu í framtíðinni. Þetta held ég að mjög þarft væri að fara yfir í samhengi af hálfu stjórnvalda.
Ég vona svo að sjútvn. taki skörulega á þessu máli. Það væri mjög æskilegt að um þetta yrði fjallað og þetta yrði afgreitt nú á næstu vikum, ef það á að koma að einhverju gagni hugsanlega sem skoðun og liður í stjórnun veiða það sem eftir lifir þessarar vertíðar, án þess að ég sé að fullyrða að það sé auðvelt að koma slíku við þegar þetta langt er liðið á vertíð. Ég vil þó í þessu sambandi spyrja hæstv. sjútvrh., úr því að hann er viðstaddur og hlýðir á umræðuna, hvaða möguleika hann sjái á því að einhverjar ráðstafanir verði gerðar á yfirstandandi vertíð til að tryggja vinnslunni greiðari og öruggari aðgang að hráefni heldur en nú horfir til. Í öðru lagi spyr ég hann, hvernig tillöguflutningurinn leggist í hann og hvort þess sé að vænta að því yrði vel tekið af sjútvrh. og stjórnvöldum ef Alþingi afgreiðir málin á þeim nótum sem hér er lagt til.