[17:00]
Flm. (Árni R. Árnason) :
Virðulegi forseti. Á þskj. 175 hef ég lagt fram till. til þál. sem ég mæli nú fyrir. Tillögugreinin hljóðar þannig, með leyfi forseta:
Alþingi ályktar að fela fjármálaráðherra að láta kanna forsendur fyrir og undirbúa löggjöf um hvatningu til erlendrar fjárfestingar í íslensku atvinnulífi.
Í greinargerð með tillögunni hef ég sett fram skoðun mína á málinu og segi þar svo:
Stöðnun og samdráttur hefur ríkt í atvinnustarfsemi okkar um árabil. Hefur þessa gætt í nær öllum mælikvörðum á afkomu þjóðarbúsins allt frá 1987 og eru orsakir nokkrar.
Ein orsökin er versnandi afkoma þorskstofnsins sem er helsti og verðmætasti nytjastofn okkar í hafinu. Það hefur aftur leitt til minnkandi umsvifa í sjávarútvegi, einkum bolfiskveiðum og vinnslu.
Önnur orsök er breytt stefna í landbúnaði með viðmiðun beingreiðslna fyrir framleiðslu við innlendan markað sem leitt hefur til minni umsvifa við framleiðslu mjólkurafurða og sauðfjárafurða.
Enn má nefna breytingar á mörkuðum Vesturlanda fyrir iðnvarning af ýmsum orsökum, svo sem:
af samdrætti í neyslu og almennri efnahagsstarfsemi,
af auknu framboði málma frá Rússlandi og af birgðum Sovétríkjanna fyrrverandi,
af framboði iðnaðarvöru af varnarbirgðum Vesturlanda sjálfra, t.d. Bandaríkjanna, sem á síðustu árum hafa verulega dregið saman varnarviðbúnað sinn,
en þær breytingar hafa m.a. leitt til minni umsvifa stóriðjufyrirtækja sem hér starfa.
Ein afleiðing stöðnunar og samdráttar er stórum minni fjárfestingar í atvinnulífi, einkum í nýrri atvinnustarfsemi. Ástæða þess er að við þessar aðstæður beinir atvinnulífið sjálft öllum mætti sínum, fjárfestingargetu og þrótti að hagræðingu til að ná sem bestri afkomu við þrengri skilyrði en áður.
Væntingar um vaxtarsprota í atvinnulífi með fjárfestingum okkar í mannvirkjum og starfsemi í nýjum atvinnugreinum hafa brugðist hingað til, a.m.k. í þeim mikla mæli sem væntingar stóðu til, svo sem í loðdýraeldi og fiskeldi.
Vonir um miklar fjárfestingar í orkufrekri og mannfrekri starfsemi með byggingu nýrra virkjana og stóriðjuvera hafa einnig brugðist hingað til.
Eftir því sem liðið hefur á þetta stöðnunar- og samdráttarskeið hefur komið æ betur í ljós að mjög skortir fjölbreytni í atvinnulíf okkar og enn fremur að fábreytni virðist hafa ríkt hvað varðar ráðstafanir þeirra stjórnvalda til úrbóta sem virtust álíta í sínum verkahring að standa beinlínis fyrir nýsköpun og beinni uppbyggingu nýrrar atvinnustarfsemi í þjóðfélaginu. Fjölbreytni atvinnulífs er efnahagsstyrkur til langframa, en hún er komin undir hugkvæmni athafnamanna og fyrirtækja á hverjum tíma. Hlutverk stjórnvalda og sveitarstjórna er hvorki að standa fyrir nýsköpun né uppbyggingu atvinnustarfsemi heldur að búa atvinnuvegum okkar og fyrirtækjum almenn starfsskilyrði sem standast samjöfnuð við skilyrði keppinauta þeirra erlendis og hvetja til þróunarstarfs, nýsköpunar og fjárfestingar í uppbyggingu aukinnar starfsemi á grundvelli arðsvonar. Verkefni ríkisvaldsins er löggjöf og framkvæmd hennar ásamt almennum aðgerðum í efnahagskerfinu, svo og samningar við önnur ríki og framkvæmd þeirra. Annað verkefni ríkisvaldsins, einkum við þær aðstæður sem nú ríkja, er að skapa með almennum aðgerðum skilyrði sem hvetja til aukinnar fjárfestingar í atvinnulífi okkar, af hálfu erlendra aðila jafnt sem innlendra.
Flestar þjóðir leggja nokkuð á sig, og sumar mikið, til að laða til sín fjármagn og erlenda fjárfesta til að auka umsvif í efnahagslífinu og ná þannig aukinni fjölbreytni og fjölga atvinnutækifærum. Í raun stendur hörð samkeppni milli þjóða á þessu sviði en þar stöndum við Íslendingar ekki framarlega.
Aukin áhersla á að kynna erlendum fjárfestum tiltekna kosti Íslands, svo sem óvirkjaða orku og nú síðast frísvæði á Suðurnesjum sem enn er á undirbúningsstigi, hefur leitt til þeirrar niðurstöðu að fleiri fjárfestar en þessir kostir henta geta haft vænleg áhrif á framþróun atvinnulífs okkar og fýsilegt sé að laða þá hingað. Þar er fyrst og fremst átt við aukna fjölbreytni almennt og í iðnaðarstarfsemi sérstaklega, fleiri stoðir atvinnulífs og gjaldeyrisöflunar og meiri fjölbreytni atvinnutækifæra. Í þeim tilvikum þar sem hvorki henta kostir mikillar orkunotkunar né kostir staðsetningar á frísvæði sýnist mér skorta á að við bjóðum almenn skilyrði sem gera erlendum aðilum fýsilegt að hefja starfsemi á Íslandi.
Þau skilyrði, sem einkum kunna að koma til álita, munu vera á sviði skatt- og tollheimtu, t.d. má nefna heimildir til að færa arð til heimalands fjárfesta. Enn fremur á sviði
ákvæða um fjárfestingar og um fjármögnun. Það er skoðun flutningsmanns að kanna þurfi rækilega hvernig beita megi slíkum aðgerðum þannig að ekki raskist núverandi jafnræði í starfsskilyrðum atvinnuvega okkar en þær verði erlendum fjárfestum hvatning til að fjárfesta í atvinnustarfsemi á Íslandi.
Virðulegi forseti. Eftir að tillagan var lögð fram fór fram í hv. Alþingi umræða um frv. til breytinga á lögum um fjárfestingar erlendra aðila í atvinnurekstri. En sú umræða snerist nær alfarið um hvernig komið yrði í veg fyrir eða beitt takmörkunum við fjárfestingum erlendra aðila í atvinnulífi Íslendinga. Enn fremur hvernig komið yrði í veg fyrir áhrif þeirra eða áhrif erlendra eignaraðila á atvinnurekstur hérlendis eða í stuttu máli hvernig íslensk stjórnvöld gætu snúist gegn þeirri þróun að erlendir aðilar eignist hlut í íslenskum fyrirtækjum og hafi áhrif á starfsemi þeirra og jafnvel gegn þeirri þróun að erlendir aðilar fjárfesti yfirleitt í atvinnustarfsemi á Íslandi.
Það var merkilegt, virðulegi forseti, að þennan sama dag og raunar einnig skömmu síðar birtust í íslenskum fjölmiðlum fréttir um að Ísland er aftarlega á merinni þegar Evrópuríkjum innan Efnahags- og framfarastofnunar Evrópu, OECD, er raðað eftir aðdráttarafli þeirra fyrir erlenda fjárfesta og fjölþjóðleg fyrirtæki. Þar kom fram að tímaritið Euromoney hefur gert könnun á nokkrum þáttum í löggjöf og framkvæmd löggjafar svo sem um skattamál, um frelsi til að flytja arð af fjárfestingum, um frelsi til viðskiptastarfsemi og öðrum atriðum sem varða erlenda fjárfesta og fjölþjóðafyrirtæki miklu um staðarval. Við mat á þessum þáttum, virðulegi forseti, varð Ísland í 17. sæti af 19. Öll hin Norðurlöndin fá miklu hærri einkun í þessari könnun, en einungis Grikkland og Tyrkland eru neðar en Ísland. Við erum sem sé enn í hópi vanþróaðra ríkja.
Samkeppni landa um fjárfestingar erlendra aðila og fjölþjóðlegra fyrirtækja í atvinnulífi er staðreynd. Hún er ekki ný af nálinni, hún er raunar áratuga gamalt fyrirbrigði og hefur auk heldur farið vaxandi á síðari áratugum. En það er ljóst af þessari athugun sem ég nefndi að við erum enn aftarlega á merinni og höfumst lítið að til að bæta stöðu okkar. Það er sannarlega athyglivert að á sama tíma og hv. Alþingi ræðir þessi mál út frá því sjónarhorni að við þurfum að verjast ásælni erlendra fjárfesta þá liggur fyrir sú niðurstaða í könnun af þessu tagi að við þurfum engar slíkar varnir. Við erum ekki eftirsóttir af erlendum fjárfestum eða fjölþjóðlegum fyrirtækjum, þeir stefna ekki fjárfestingum sínum til Íslands vegna þess að Ísland býður þeim ekki betri kosti en annars staðar bjóðast, þvert á móti lakari kosti.
Reynsla okkar undanfarin ár og áratugi af því starfi sem hérlendis er unnið í þeim tilgangi að auka slíkar fjárfestingar er samdóma niðurstöðum þessarar könnunar. Við höfum boðið fram virkjaða og óselda orku, marga kosti um staðarval, vel menntaðan og góðan mannafla, en erlendir fjárfestar bíða ekki við dyrnar, þeim bjóðast betri kostir í öðrum löndum og þangað beina þeir augum sínum.
Í samkeppni landa og þjóða um erlendar fjárfestingar höfum við einfaldlega staðið okkur slælega. Við erum neðarlega í röðinni eða sitjum utarlega á bekk í öllum fimm greinum sem lagt var mat á í fyrrnefndri könnun og eigum því langt í land til að verða liðtækir. Á hinn bóginn liggur fyrir að við þörfnumst fjárfestingar í atvinnulífi og höfum því ríka ástæðu til að hvetja til hennar með aðgerðum sem eiga sér stoð í löggjöf og nái t.d. til skattamála, til markaðs- og kynningarstarfs við fjárfesta, til verðlagsákvarðana á orku og komi fram einnig í sérstökum kjörum fyrir nýjar greinar og nýsköpun sem eykur á fjölbreytni í atvinnulífi okkar og býður landsmönnum upp á kynni, reynslu og þekkingu af starfsemi sem er ný af nálinni hérlendis og sem eykur á fjölbreytni tekjuöflunar og gjaldeyrisöflunar þjóðarbúsins. Aðrar þjóðir, þar á meðal grannþjóðir okkar og keppinautar á hinum alþjóðlega markaði fjárfestinga í atvinnustarfsemi, hafa allar komið auga á ástæðu til að hafa sig mjög í frammi í samkeppninni um fjárfestingar erlendra aðila og þó einkum fjölþjóðlegra fyrirtækja. Erlendum aðilum sem kynnast íslenskum aðstæðum sýnast ýmsir kostir hérlendis en á skorti aðgerðir stjórnvalda til að gera þeim fýsilegt að beina fjármagni hingað og festa það hér. Á sama tíma ganga sumar grannþjóðir okkar svo langt að greiða beinlínis með hverju nýju starfi sem fæst með slíkri fjárfestingu og telja að því sé
betur varið til atvinnuuppbyggingar en að greiða beinar atvinnuleysisbætur til þeirra einstaklinga sem ráðnir eru í krafti fjárfestinganna.
Virðulegi forseti. Ég læt ræðu minni lokið að sinni en legg til að tillögunni verði vísað til síðari umr. og til athugunar í hv. efh.- og viðskn. Alþingis.
