[21:47]
Ólafur Ragnar Grímsson :
Virðulegi forseti. Góðir Íslendingar. Í kvöld birtist okkur forsrh. sem hefur gert sjálfsánægjuna að dyggð. En vissulega ber okkur að sýna honum nokkra samúð með sundurtætta ríkisstjórn á bak við sig og í hönd fer mikil yfirvinna hjá Ríkisendurskoðun við að rannsaka spillinguna á vettvangi ríkisstjórnarinnar. En það var athyglisvert að í þessari sjálfshólsræðu hæstv. forsrh. var ekki eitt einasta orð um ágæti stjórnarsamstarfsins, ekkert orð um gagnkvæma hollustu og drengskap ráðherranna. Hvers vegna ekki? Jú, vegna þess, eins og við vitum öll, þá hefur viðreisnardraumurinn um langvarandi samstarf gömlu flokkanna, Sjálfstfl. og Alþfl., breyst í hreina martröð.
En í nafni allrar sanngirni þá er auðvitað rétt að taka undir með hæstv. forsrh. hvað það snertir að það er ánægjulegt að ríkisstjórninni hefur tekist að viðhalda þeim stöðugleika í verðlagsmálum sem síðasta ríkisstjórn skilaði í hendur hennar. Og það er líka vissulega ánægjulegt að gjaldeyristekjur hafa aukist að undanförnu vegna meiri veiða á loðnu, vegna þess að íslenski flotinn hefur sótt í Smuguna og vegna þess að erlendir ferðamenn hafa sótt hingað í ríkum mæli. Það er ástæðan á bak við þá 23 milljarða sem hæstv. forsrh. gerði að umræðuefni í kvöld og kallaði þjóðarsigur í lækkun erlendra skulda og skulum við þá láta liggja á milli hluta þá 3 milljarða reikningsskekkju sem er í þeirri tölu vegna þess að í fjárlagafrv. ríkisstjórnarinnar sjálfrar, sem liggur hér á borðum, er talan 20 milljarðar en ekki 23 milljarðar.
En er það virkilega þannig þegar litið er yfir stöðu íslenskra þjóðmála, ástand opinberra mála, að það sé tilefni til slíks sjálfshóls sem við heyrðum í kvöld?
Forsrh. er eins konar aðalforstjóri í rekstri hins opinbera. Hvernig stendur rekstur hins opinbera í lok þessa kjörtímabils og samkvæmt því fjárlagafrv. sem hér liggur á borðum? Það er nánast eins og hæstv. forsrh. hafi ekki lesið fjárlagafrv. eigin ríkisstjórnar vegna þess að þar kemur fram að í tíð ríkisstjórnar Davíðs Oddssonar hafa hreinar skuldir hins opinbera aukist um 100% --- verða á árinu 1995 156 milljarðar. Heildarskuldaaukning hins opinbera hefur á þessum sömu þremur árum, sem hæstv. forsrh. var að hæla sér af hér áðan, aukist um rúmlega 40 milljarða eða tvöfalt meiri aukning á heildarskuldaaukningu hins opinbera á þessum sömu þremur árum og hann var að tína til hér 20 milljarða bata í erlendri skuldasöfnun. Og reyndin, eins og fram kemur í fjárlagafrv., er sú að raunverulegt hlutfall erlendra skulda af þjóðarframleiðslu hefur vaxið úr 45% af þjóðartekjum árið 1991 í 55% í ár. Ríkisstjórn sem boðaði að hún ætlaði að skila hallalausum fjárlögum á fyrstu tveimur árum mun skila í lok kjörtímabilsins samkvæmt eigin fjárlögum lýðveldismeti í hallasöfnun nokkurrar ríkisstjórnar eða 30--40 milljarða skuldabagga til framtíðarinnar.
Þessi skuldasöfnun ríkisstjórnarinnar á öllum sviðum hins opinbera rekstrarkerfis er einstök í sögu ríkisstjórna á undanförnum áratugum og þarf satt að segja að líkja henni einna helst við hrakfallasöguna úr Hafnarfirði, fjármálastjórn Hafnarfjarðar á síðasta kjörtímabili, til að finna samanburð í skuldasöfnun. Kannski er við hæfi að bæjarstjórinn fyrrverandi og borgarstjórinn fyrrverandi sameinist í þessari ríkisstjórn í skuldameti sem skilað verður í lok kjörtímabilsins. Þess vegna var kannski eðlilegt að hæstv. forsrh. vildi lítið tala í ræðu sinni um skuldirnar. En boðskapurinn var batinn. Batinn var pistill dagsins. Nú er svo komið, sagði hæstv. forsrh., að þjóðin öll skynjar efnahagsbatann. Hvílík fífldirfska í orðavali. Kannski eru til forstjórar nokkurra stórfyrirtækja sem geta talið hagnaðinn í 50 eða 100 milljónum á þessu ári og hinu liðna og vissulega er til hátekjufólk í landinu með 400 þús., 600 þús. og jafnvel milljón kr. á mánuði sem fær þann fagnaðarboðskap að hátekjuskatturinn verði felldur niður í árslok sem geta talað um bata. En ég spyr ykkur, tilheyrendur góðir, fiskvinnslukonuna í frystihúsinu, kennarann í grunnskólanum, iðnverkafólkið í verksmiðjunum, skrifstofufólkið og þjónustufólkið, ungu fjölskyldurnar með börnin og þunga byrði húsnæðislánanna: Hafið þið skynjað þennan bata sem forsrh. var að tala um í kvöld? Nei, hæstv. ríkisstjórn. Forstjórarnir og hátekjufólkið er kannski ykkar þjóð. En þjóðin í landinu skynjar ekki þennan bata. Hún er hneyksluð á þeirri skattastefnu sem birtist í því að á sama tíma og hátekjufólkið í landinu á að fá sérstaka skattalækkun og fjármagnseigendur eiga áfram að búa við skattfrelsi verður sett á þessu ári og hinu næsta met í skattbyrði tekjuskatts á fólki með 50--60 þús. kr. í mánaðarlaun og ungu barnafjölskyldunum sem þurfa að glíma við húsnæðislánin með sameiginlegar tekjur á bilinu 100--150 þús. kr.
Nei, misréttið, óréttlætið í þessu þjóðfélagi er orðið slíkt að ekki er tilefni til þess að halda sjálfshólsræður á Alþingi. Stjórnarstefnan skilur við þetta þjóðfélag með meiri skuldabagga á einu kjörtímabili en sést hefur áður. Hún skilur eftir sig meira misrétti hjá fólkinu í landinu en við höfum áður þekkt. Hún skilur eftir sig þúsundir atvinnuleysingja. Hún skilur eftir sig tugi milljarða í aukinni skuldastöðu heimilanna við bankakerfið. Hún skilur eftir sig þúsundir fjölskyldna sem nú þegar eru orðnar gjaldþrota eða eru að verða gjaldþrota vegna byrða af húsnæðislánunum. Hún skilur eftir sig ungt námsfólk sem er nánast örvæntingarfullt vegna erfiðleika af námslánum. Hún skilur eftir sig aldraða og sjúka, fatlaða og öryrkja sem búa nú við kjör sem eru á barmi hreinnar fátæktar. Hæstv. forsrh. kemur svo hér í kvöld og hælist um og talar um bata. Þessi ríkisstjórn mun sem betur fer fara senn frá. Þá verður að taka við ný tíð með nýrri stefnu og öðrum viðhorfum.
Ég kynnti í þessum stól fyrir réttu ári við stefnuræðu forsrh. þá, frumhugmyndir þeirrar leiðar sem við alþýðubandalagsmenn unnum síðan að allan síðasta vetur og höfum gefið út í sérstakri grænni bók, Útflutningsleiðinni --- atvinna, jöfnuður, siðbót. Við munum halda áfram að vinna og kynna þær tillögur. Ánægjulegt var að verða vitni að því í heimsókn utanrmn. til Washington í maí að einmitt á vettvangi Alþjóðabankans eru sams konar hugmyndir og þær sem liggja til grundvallar tillögugerð okkar alþýðubandalagsmanna taldar mest í takt við tímann og ný viðhorf í stjórn efnahagsmála. En þegar ég fyrir réttu ári síðan reifaði nauðsynina á siðbót í íslenskum stjórnmálum, þá hlógu menn í þessum sal. Hv. þm. Árni Johnsen hló líka þá eins og hann hlær í kvöld. En þeir hlæja ekki núna, stuðningsmenn ríkisstjórnarinnar, að þörfinni á siðbót. Sömu mennirnir og hæddust að mér hér í fyrra fyrir tillögurnar um siðbót í íslenskum stjórnmálum og kölluðu mig háðsyrðinu Lúter íslenskra stjórnmála eru nú á harðahlaupum til Ríkisendurskoðunar til að biðja um rannsókn á sjálfum sér og samráðherrum sínum. Nei, það er nefnilega þannig, hv. þm., að nú er það þjóðin öll sem tekur undir kröfurnar um siðbót í íslenskum stjórnmálum. Nú vilja allir þá Lilju kveðið hafa sem við alþýðubandalagsmenn kynntum hér fyrir ári síðan.
Það er rangt sem hv. þm. Rannveig Guðmundsdóttir sagði áðan að enginn íslenskur flokkur hefði kynnt heildarprógramm nýrrar stjórnarstefnu. Alþb. hefur lagt fram slíkt heildarprógramm. Alþb. mun á næstu vikum og mánuðum heimsækja öll byggðarlög landsins til þess að kynna það prógramm. Það eru vinnubrögð í anda þeirra starfshátta sem sænski jafnaðarmannaflokkurinn stundaði á síðasta kjörtímabili vegna þess að Alþb. er hinn eini raunverulega sanni jafnaðarmannaflokkur á Íslandi. En Alþfl. sem með röngu hefur skreytt sig því nafni er að tætast í tætlur vegna innbyrðis sundrungar, spillingar og óánægju.
En nú er ekki tími til þess, íslenskir vinstri menn, félagshyggjufólk og jafnaðarsinnar, að dreifa kröftunum. Við þurfum á sterku afli að halda. Við þurfum víðsýni til að ná saman um það afl. Við eigum ekki að skipta okkur upp í margar fylkingar. Við eigum að ná saman um samstillt átak, um sameiginlega stefnu. Alþb. er reiðubúið til þess að verða eitt sér eða með öðrum kjölfestan í nýrri hreyfingu íslenskra vinstri manna sem tekur að sér á nýju kjörtímabili að breyta íslensku þjóðfélagi í anda jafnaðar og réttlætis, atvinnu fyrir alla og siðferðis, bæði í opinberu lífi og á vettvangi atvinnulífs. Ísland á ærinn auð. En það þarf vit og vilja til að virkja hann og skipta honum með réttlátum hætti. --- Góða nótt.