Halldór Ásgrímsson :
Herra forseti. Ég vil biðjast velvirðingar á því að ég hef því miður ekki getað hlýtt á þær umræður sem hér hafa farið fram vegna þess að ég var í kjördæmi mínu en ég fékk ræðu utanrrh. áður en umræðan hófst og ég þakka honum fyrir hana. Ég tel hana ítarlega og þó ég sé ekki sammála öllu sem þar kemur fram þá er ég sammála því sem segir í upphafinu að endalok gerska ævintýrisins hafi opnað flóðgátt breytinga. Ég sé það á öllu að hæstv. utanrrh. er alveg horfinn frá því að styðja slíka hugmyndafræði sem hann gerði á sínum yngstu árum en það kemur fyrir bestu menn. Hins vegar er ég ekki alveg sammála því að mér finnst hæstv. utanrrh. gera heldur lítið úr fortíðinni. Hann talar um afturhvarf til fortíðarinnar, hinn grasigróna moldarvegg til að leika okkur þar að stráum. Ég tel að þetta sé óþarft skot á þá sem á undan okkur gengu sem börðust fyrir sjálfstæði þjóðarinnar og gerðu Ísland að því sem það er í dag. Þótt hæstv. utanrrh. sjái framtíðina í nokkuð öðru ljósi en margir aðrir þá finnst mér óþarfi að vitna til fortíðarinnar með þessum hætti.
En svo ég snúi mér fyrst að þeim málum sem eru rædd í upphafi skýrslunnar, þ.e. sjávarútvegsmálum, þá tel ég mjög mikilvægt, eins og hér kemur fram, að ná friðsamlegri lausn á þeim deilumálum sem þar eru uppi og þá sérstaklega við Norðmenn. Ég vil hins vegar benda á það að við megum ekki líta fram hjá okkar hagsmunum til lengri framtíðar. Okkar stóru hagsmunir til lengri framtíðar eru sem strandríki. Við höfum mikilla hagsmuna að gæta á Reykjaneshrygg. Við höfum mikilla hagsmuna að gæta að því er varðar síldina. Þótt hagsmunir okkar í Barentshafi séu vissulega mjög miklir þá er það svo að það skiptir okkur afar miklu máli að fá nágranna okkar til að viðurkenna rétt okkar á Reykjaneshrygg. Ég tel mikilvægt, eins og ríkisstjórnin hefur reyndar lýst yfir, að reynt verði að ná samkomulagi við Grænlendinga um stjórnun þess svæðis því að Rússar og Norðmenn geta ekki talað tungum tveim í þessu máli. Þeir geta ekki notað eina reglu í Barentshafi og allt aðra reglu á Reykjaneshrygg. Að sjálfsögðu á það sama við um okkur enda hafi þá þeir viðurkennt okkar rétt. Þeir geta ekki ætlast til þess að við viðurkennum þeirra rétt í Barentshafi, sem sagt á Svalbarðasvæðinu og í Smugunni, miðað við það að þeir hafa á engan hátt viðurkennt okkar rétt út af íslenskri lögsögu.
Ég vil líka taka undir það sem kemur fram síðar að við þurfum að hugsa um nýtingu hvalastofna og selastofna í þessu samhengi sem er okkur mikilvægir. Ég tel afar óheppilegt eins og kemur fram í skýrslu utanrrh. þar sem hann segir að hann telji að við eigum að ganga á ný í Alþjóðahvalveiðiráðið með þeim fyrirvara að við samþykkjum ekki hvalveiðibannið frá 1982. Ég vil alls ekki útiloka það að við göngum á ný í hvalveiðiráðið. En ég tel óheppilegt að ríkisstjórnin skuli ekki tala einu máli svo stóru og viðkvæmu atriði. Það hefur komið fram að það er ágreiningur um málið í ríkisstjórninni og ríkisstjórn sem hefur ágreining í stórum og mikilvægum málum getur ekki reiknað með að hún sé tekin alvarlega, hvort sem það er í þessu máli eða Evrópumálunum.
Ég geri mér alveg fullkomna grein fyrir því að það geta verið skiptar skoðanir milli flokka í málum sem þessum. En hér er um svo stórt mál að ræða að við verðum að ná sem mestri samstöðu því að það eina sem getur komið okkur áfram í þessu máli er mikil samstaða hér inn á við. Ég er þeirrar skoðunar að ef við göngum á ný í Alþjóðahvalveiðiráðið þá eigi líka að taka ákvörðun um það að taka hrefnu í vísindaskyni í framhaldi af því. Við höfum fullan rétt til þess innan Alþjóðahvalveiðiráðsins. Það var ætlunin að taka sýnishorn af hrefnunni og það er nauðsynlegt. Ef við göngum í Alþjóðahvalveiðiráðið þá verðum við að tilkynna um leið að við ætlum okkur það að taka hrefnu í vísindaskyni. Ég tel að mikil vísindaleg rök mæli með því og því eigi að gera það. Það er engin leið að rannsaka hvalastofnana nema einhverjar veiðar fari fram.
Hitt er svo annað mál að þær yfirlýsingar sem hafa komið frá Alþjóðahvalveiðiráðinu í sambandi við veiðar á nýjan leik eru ekki góðar fyrir okkur Íslendinga. Mér finnst vera of mikið gert úr því hér. Það er slík varkárni í þeim reglum sem menn hafa hugsað sér að taka upp í sambandi við veiðar í framtíðinni að ég sé ekki að veiðar í atvinnuskyni verði nokkrar svo heitið geti samkvæmt þeim reglum. Það er
því ekki nóg að koma með jákvæðar yfirlýsingar um að taka tillit til vísindalegra rannsókna ef varkárnin er svo mikil að engar veiðar fari fram. Ef slíkri varkárni væri beitt gagnvart fiskstofnum hér á landi þá værum við Íslendingar trúlega ekki að veiða nokkurn skapaðan hlut úr einum einasta fiskstofni. Þessi tvískinnungur er því miður uppi hjá Alþjóðahvalveiðiráðinu í þessu máli.
Ég er þeirrar skoðunar að við eigum að reyna að stórauka samvinnuna hér í norðri við Norðmenn, Rússa, Kanadamenn, Bandaríkjamenn, Grænlendinga og Færeyinga. Ég tel heppilegt að nota Rovaniemi-ferilinn í því sambandi. Það er þegar hafin veruleg samvinna á grundvelli hans milli umhverfisráðherra þessara landa og ég tel nauðsynlegt að hefja sambærilega samvinnu milli sjávarútvegsráðherra landanna og hugsanlega annarra ráðherra. Okkur vantar pólitíska umræðu um þessi mál. Það hefur því miður mistekist að nokkru leyti að koma upp slíkum vettvangi. Alþjóðahvalveiðiráðið er alls ekki nægilegur vettvangur til þess og því tel ég nauðsynlegt að auka pólitíska umræðu um, ekki eingöngu nýtingu hvalanna og selanna heldur jafnframt fiskstofnanna í norðurhöfum. Við höfum svo mikilla sameiginlegra hagsmuna að gæta með okkar nágrannaþjóðum að það er mjög nauðsynlegt.
Ég vil jafnframt nota tækifærið til þess að ræða lítillega um það sem kemur fram í skýrslunni um Evrópusambandið. Það er ljóst að hæstv. utanrrh. leggur mikla áherslu á það í ræðu sinni að rétt sé að sækja um aðild. Þó að það komi ekki fram með beinum orðum þá kemur það fram á svo ákveðinn hátt þó að það sé óbeint í mörgum tilvikum eins og þegar hann segir sem svo, með leyfi forseta: ,,Mitt mat er að biðin mun ekki skila okkur hagstæðari samningum en við ættum hugsanlega kost á í kjölfar aðildar samninga við aðrar Norðurlandaþjóðir.`` Og hann vísar líka til hættu á einangrun. Hann segir líka að því hafi oft verið haldið fram að umsókn nú sé ótímabær. Með þessu er hæstv. utanrrh. að segja það að það sé tímabært að sækja um. Ég hef litið svo á að ræða sem þessi væri haldin fyrir hönd ríkisstjórnar Íslands en ekki fyrir hönd Alþfl. Það hefur verið lögð áhersla á það að flokkarnir hefðu mismunandi skoðanir í þessu máli, en hæstv. utanrrh. túlkaði skoðun ríkisstjórnarinnar einarðlega að öllu leyti en ég get ekki séð að þessi ræða samrýmist þessari opinberu túlkun og því lýsi ég yfir undrun á henni og vil enn vísa til þess sem ég sagði áður að það hlýtur að veikja stöðu okkar Íslendinga í máli sem þessu að ríkisstjórnin skuli ekki tala eitt skiljanlegt mál í þessu mikilvæga máli.
Ég tel að það vanti stefnu frá hæstv. ríkisstjórn með hvaða hætti við eigum að sækja á um það að hafa áhrif innan Evrópusambandsins. Ég geri mér vel grein fyrir því að það er ekki auðleyst mál og ég geri mér vel grein fyrir því að auðvitað verða áhrif okkar mun minni utan sambandsins en innan. En hitt er svo annað mál að með því að ganga inn í sambandið fórnum við slíkum hagsmunum á sjávarútvegssviðinu að það er ekki ásættanlegt og það hefur enginn sýnt fram á það með neinum haldbærum rökum að það séu líkur á því að í samningum við Evrópusambandið fáist nokkur ásættanleg lausn fyrir Íslendinga í því stóra máli. Með því að sækja um án þess að gera sér grein fyrir því hvernig málið hugsanlega endar, það tel ég vera mjög óskynsamlegt og við í Framsfl. erum andvígir því en viljum byggja þá samninga sem nú eru fram undan á samningnum um Evrópskt efnahagssvæði. Það var vissulega ágreiningur um þann samning. M.a. var ágreiningur um þann samning vegna þess að það voru ýmsir sem héldu því fram að hann yrði notaður sem stökkpallur inn í Evrópusambandið. Það voru margir í mínum flokki sem alls ekki vildu styðja þann samning, m.a. af þeim ástæðum. Og ég sé ekki betur en hæstv. utanrrh. túlki málið nú með þeim hætti að hér eigi að vera fyrst og fremst um stökkpall að ræða inn í Evrópusambandið og það leiðir þá líkum að því að þeir sem héldu því fram hefðu haft rétt fyrir sér. Við vorum hins vegar ýmsir sem héldum því fram að með inngöngunni í Evrópska efnahagssvæðið væri verið að skapa möguleika fyrir Íslendinga til að standa utan Evrópusambandsins. Því hélt ég fram á sínum tíma og því finnst mér það slæmt hversu sterklega það er gefið til kynna hér að við eigum að sækja um aðild en að sjálfsögðu verður það ekki gert nema meiri hluti sé fyrir því á Alþingi og ég veit ekki til þess að svo sé.
Ég er þeirrar skoðunar að við eigum að láta það sterklega í ljós við Evrópusambandið að við viljum fá aðild að ráðum og nefndum eftir því sem nokkur kostur er til þess að hafa þar eins mikil áhrif og við getum. Ég geri mér grein fyrir því að því kann að verða hafnað, en það er þá Evrópusambandsins að benda á það hvernig þeir séu tilbúnir að standa við þau ákvæði samningsins að það fari fram umræður milli Íslendinga og Evrópusambandsins um atriði samningsins. Ég tel líka nauðsynlegt að menn útskýri það hvað það er sem við viljum fá breytt í samningnum, ekki endilega með breytingu á samningnum sjálfum heldur hugsanlega breytingum á bókun 6 eða viðbótarsamningum og þar eru það einkum ýmsar fisktegundir sem enn þá bera tolla eins og humar, síld og margt á sviði landbúnaðarvara eins og hestar, kjöt og margt fleira. Þetta eru samningsmarkmið sem þarf að skilgreina sem fyrst því að það er ekki mikill tími til stefnu. Eftir því sem ég best veit hafa aðilar hjá Evrópusambandinu gert ráð fyrir því að þessum samningum gæti hugsanlega lokið í desember eða janúar og ég tel því mikilvægt að viðræður eigi sér stað ekki eingöngu innan ríkisstjórnarinnar heldur jafnframt við stjórnarandstöðu í sambandi við undirbúning þess máls.
Ég vil að lokum benda á það að mér finnst hæstv. utanrrh. gera sér heldur litlar væntingar um norræna samvinnu í sambandi við inngöngu hinna þjóðanna í Evrópusambandið. Hann segir þar í lok kaflans um norræna samvinnu, með leyfi forseta: ,,En við getum ekki búist við að verða annað en þiggjendur.``
Ég tel að það sé alrangt að ganga út frá því að við verðum fyrst og fremst þiggjendur í því samstarfi. Ég bendi á það að Ísland fer með forustu í norrænu samstarfi í ár og getur með þeirri forustu haft
veruleg áhrif. Ísland mun hafa forustu í norrænu samstarfi fimmta hvert ár eins og venja hefur verið og við eigum að leggja áherslu á það að styrkja okkar þátt innan norrænnar samvinnu m.a. með því að koma upp sameiginlegri skrifstofu Norðurlandaráðs og norrænu ráðherranefndarinnar í Brussel. Ég tel að það sé mjög mikilvægt fyrir okkar hagsmuni að Norðurlöndin í heild komi fram þar með þeim hætti og það sé unnið að samnorrænum málum í samvinnu við Norðurlandaráð og norrænu ráðherranefndina. Ég vildi gjarnan heyra álit hæstv. utanrrh. á þessari skoðun ef hann getur látið hana í ljós síðar við þessa umræðu.
Hæstv. forseti. Tímans vegna get ég ekki tjáð mig hér um fleiri mál þó ástæða væri til, en vænti þess að geta gert það síðar.