[23:37]
Kristín Halldórsdóttir :
Herra forseti. Góðir áheyrendur. Eftir býsna kvenvinsamlega kosningabaráttu átti ég satt að segja von á metnaðarfyllri stefnuræðu forsrh. en við fengum að heyra hér fyrr í kvöld. Hann virtist eitthvað svo skilningsríkur í garð kvenna fyrir kosningar og áhugasamur um viðhorfsbreytingu en það er orð sem skyndilega skaut upp kolli í kosningabaráttunni.
Reyndar höfum við kvennalistakonur talað um nauðsyn viðhorfsbreytingar í garð kvenna í ekki færri en 12 ár. En það er náttúrlega allt annað og áhrifameira að heyra það úr ranni stærsta og voldugasta stjórnmálaflokks landsins. Margir hrifust af þeirri viðhorfsbreytingu Sjálfstfl. sem fram kom í kosningabaráttunni og konur innan hans urðu býsna góðar með sig og lýstu fyllsta trausti á karlaforustuna til að rétta hlut kvenna. Að vísu heyrðist ein og ein tala um nauðsyn kvenlegrar handleiðslu en það var sett fram meira eins og í léttum dúr því að auðvitað gengur ekki að vera með einhverjar efasemdir um getu foringjanna í stærsta flokki landsins til að skilja kall tímans og vilja þeirra til að gegna því kalli. Svo er miklu líklegra að þeir geri sitt gagn sé þeim hossað svolítið.
Konur um allt land vörpuðu öndinni léttar og sáu fram á betri tíð með blóm í haga. Stærsti flokkur landsins bara tilbúinn til að taka kvennabaráttuna upp á sína arma. Þetta var eitthvað annað og merkilegra en hjáróma tuð óánægðra kvenna sem heimtuðu að fá að breyta ástandinu sjálfar og það á eigin forsendum, hvað sem það nú þýddi. Fólk var að vísu meira en fúst til að viðurkenna að kvennalistakonur hefðu gert gagn með þessu tuði en nú væri mál til komið að gefa þessum sínöldrandi frekjudósum frí. Þær væru búnar að hreyfa við málum, þær væru búnar að stuðla að fjölgun kvenna í stjórnmálum, þær væru búnar að breyta umræðunni þó nokkuð og nú væri best að láta gömlu flokkana um þetta eða kannski nýja flokkinn, Þjóðvaka, sem virtist hafa ýmsar áherslur hinar sömu og Kvennalistinn en var hefðbundnari í formi sem væri líklega farsælla. Þannig virðast margir kjósendur hafa hugsað. En við heyrðum það í máli hæstv. forsrh. hvernig hann hefur kosið að skilja kjósendur og hvaða skilaboð hann hefur til þeirra nú. Allt hefur nefnilega sinn tíma, það vita allir hugsandi menn. Kynjamisrétti er t.d. nokkuð sem ræða ber fyrir kosningar en alger óþarfi að eyða að því orðum eftir kosningar. Viðhorfsbreyting er ágætis tískuorð, sem gott er að brúka í kosningabaráttu, og endilega leggja áherslu á að slík og þvílík breyting tekur langan tíma og náttúrlega erfitt að vinna að henni með beinum hætti. Það er um að gera að flagga konum fyrir kosningar og umbera hjal þeirra um jafnrétti, jafnvel kvenfrelsi og efnahagslegt sjálfstæði kvenna. Það hefur sýnt sig að duga vel til atkvæðaveiða. En eftir kosningar tekur alvaran við og þá er tekið upp ábyrgðarfyllra tal
um stöðugleika og festu sem passar náttúrlega illa við markmið kvennabaráttu sem kallar á breytingar og hreyfingu. Og jafnvel þótt konur séu nú eftir kosningar enn að veifa þessari skýrslu um kynbundinn launamun sem virtist eitt aðalmál kosningabaráttunnar er óþarfi að hafa miklar áhyggjur af því vegna þess að enn er langt til næstu kosninga.
Já, konur góðar. Efnahagslegt sjálfstæði kvenna virðist allt í einu svolítið fjarlægara en það var fyrir örfáum vikum. Það ætlar líklega að verða með það eins og hækkun skattleysismarkanna sem var eitt helsta kosningaloforð árið 1991. Hæstv. forsrh. ætti þó ekki að vera svona kærulaus um launamisréttið. Þolinmæði kvenna og umburðarlyndi er að vísu mikið en það er ekki takmarkalaust. Ráðherrann hefði t.d. haft gagn af að mæta á morgunverðarfund hjá Kvenréttindafélagi Íslands í fyrradag og heyra hljóðið í konunum þar. Líklega hafa þó stjórnarkonur ekki haft rænu á því að bjóða ráðherranum á fundinn. Konur eru því miður alltaf dálítið önnum kafnar að tala hver við aðra í stað þess að reyna að skipta um forrit í blessuðum körlunum. En reyndar er ólíklegt að hæstv. forsrh. hefði gefið sér tíma þennan morgun því að hann var að búa sig undir aðalfund Vinnuveitendasambandsins um hádegisbilið, hefur sennilega verið að semja ávarp um stöðugleika og festu.
Á fund Kvenréttindafélagsins kom hins vegar nýbakaður félmrh. úr Framsfl., sem virðist nú horfinn héðan úr salnum, en það var reyndar ágætlega við hæfi að hann mætti á þennan fund því að flokkurinn hans sem í eina tíð og reyndar til skamms tíma var gersamlega óforbetranlegur karlaflokkur er allt í einu orðinn kvenhollur og treysti meira að segja konum til að leiða heila tvo lista af átta í síðustu kosningum. Það verður bara að teljast nokkuð gott hjá slíkum flokki, enda leyndi sér ekki hreykni þingflokksformannsins hér áðan og lái ég henni það ekki. Hins vegar eiga framsóknarmenn alveg eftir að sanna það að þeir hafi raunverulegan áhuga á að bæta stöðu kvenna í þjóðfélaginu og þeir þurfa t.d. að sýna að þeir kunni einhver önnur ráð gegn launamun kynjanna en að konur breyti náms- og starfsvali sínu eins og þeir létu ítrekað hafa eftir sér í kosningabaráttunni. Eða eiga það kannski að vera skilaboð heilbrrh. til þeirra 200 hjúkrunarfræðinga sem munu ganga út af sjúkrahúsum landsins um næstu mánaðamót vegna þess að stjórnvöld hafa tekið einhliða ákvörðun um að lækka laun þeirra? Það skyldi þó aldrei hafa eitthvað með málið að gera að hér er um kvennastétt að ræða.
En það er fleira sem vantar í stefnuræðu forsrh. en einhverja viðleitni til að virðast áhugasamur um mannréttindi kvenna. Í stefnuræðu forsrh. er ekki orð um umhverfismál. Þó eru umhverfismál á Íslandi í miklum ólestri og verkefnin á því sviði ótalmörg og bráðnauðsynleg og þau eru ekki síst nauðsynleg vegna þess að möguleikar okkar til nýsköpunar og eflingar atvinnulífi byggjast fyrst og fremst á þeim auðæfum sem felast í tiltölulega hreinni og lítt mengaðri náttúru landsins. Þar liggja möguleikar okkar í ferðaþjónustu og matvælaframleiðslu og raunar getur góð ímynd landsins í þessu tilliti selt nánast hvað sem er. Að vanrækja þennan þátt er jafnheimskulegt og að sinna ekki fóðrun og hirðingu bestu mjólkurkýrinnar í fjósinu.
Það var afskaplega augljóst að umhvrn. var afgangs þegar gengið var frá skiptingu ráðuneyta við myndun ríkisstjórnarinnar og það skorti allan kraft í umfjöllun landbrh. og umhvrh. hér áðan um þennan málaflokk, því miður, því að brýnt er að auka vægi umhverfismála í stjórnkerfinu og snúa vörn í sókn á öllum sviðum umhverfismála. Það þarf að efla fræðslu um alla þætti umhverfismála og auka rannsóknir á náttúru lands og sjávar. Sérstaða Íslands er lykilatriði í atvinnulífi okkar í nútíð og framtíð og sem dæmi má nefna að íslensk náttúra er í rauninni lifandi kennslubók og kjörinn vettvangur alþjóðlegrar vísinda- og rannsóknastarfsemi. Það væri verðugt verkefni að koma hér á fót fleiri alþjóðlegum vísinda- og rannsóknastofnunum á borð við Jarðhitaskóla Sameinuðu þjóðanna, Norrænu eldfjallastöðina og vísindastofnun þá sem kennd er við Vilhjálm Stefánsson og verið er að leggja grunninn að norður á Akureyri. Það þarf að gera áætlun um nýtingu landsins og um varðveislu landgæða og endurheimt þeirra sem tapast hafa. Það þarf að friðlýsa fleiri svæði með fagurri og sérstæðri náttúru og það þarf að bæta aðstæður til móttöku ferðamanna um allt land. Þetta eru brýnustu verkefnin og það er með öllu óskiljanlegt að ekki skuli vera orð um þessi mál að finna í stefnuyfirlýsingu ríkisstjórnarinnar. Það er einfaldlega lífsspursmál að mannkynið taki umhverfisvandann miklu fastari tökum en hingað til og þar verður íslenska þjóðin að leggja sitt lóð á vogarskálarnar. Við eigum að stefna ótrauð að sjálfbæru þjóðfélagi þar sem réttur komandi kynslóða til lífs og velfarnaðar er virtur.
Herra forseti, góðir áheyrendur. Sú ríkisstjórn sem nú nýtur hefðbundinna hveitibrauðsdaga er því miður ekki líkleg til stórra verka á þeim sviðum sem ég hef hér gert að umtalsefni. Hún mun ekki reisa sér minnisvarða á sviði umhverfismála nema þann einan að vanrækja þann málaflokk og hún mun engum stömpum steypa til þess að rétta hlut kvenna í launamálum. En kvennabaráttan heldur áfram og hver veit nema viðhorfsbreyting í garð kvenna verði smám saman meira en orðið tómt, jafnvel á þessu kjörtímabili sem nú er hafið. Orðið er alltént komið á dagskrá og megi gott á vita.
Ég þakka þeim sem hlýddu og býð góða nótt.