[13:52]
Flm. (Rannveig Guðmundsdóttir):
Virðulegi forseti. Ég mæli hér fyrir till. til þál. um læsivarða hemla á bifreiðum en þessi tillaga fjallar um öryggisbúnað, svokallaðar ABS-bremsur. Í ýmsum málaflokkum hefur meiri og meiri áhersla verið lögð á forvarnir. Í umfjöllun um heilbrigðismál ber þetta mál oft á góma ekki síst þegar réttlæta á breyttar áherslur eða niðurskurð. Þá á að bæta úr vanda með aukinni áherslu á forvarnir. Þetta þekkjum við frá umræðu hér á Alþingi og víða hefur það verið sett í lög að efla skuli forvarnir. Þó sumum finnist þetta virka eins og réttlæting í erfiðri stöðu þá vitum við sem hér störfum að því fjármagni sem veitt er til forvarnastarfa er vel varið. Við vitum að í flestum tilfellum erum við of skammt á veg komin í forvarnastarfi eins og t.d. varðandi vímuefni og ofbeldismál. Einnig þarf að styrkja fræðslustarf sem snýr að heilbrigðum uppvaxtarskilyrðum. Alls staðar má betur gera í þessum efnum. Ég dreg upp þessa mynd vegna þess að í flestum tilfellum er forvarnaaðgerð í huga okkar bundin við útlagða fjármuni, fjárfestingar í ákveðnum aðgerðum eða verkefnum eða með því að ríkið afsali sér tekjum sem það hefur haft af einhverjum þáttum. Og þar með komi til tekjutap fyrir ríkissjóð og kostnaður við gjörð.
Það mál sem ég mæli fyrir í dag snýst hins vegar um öðruvísi gjörning, e.t.v. aðra leið að forvörninni. Tillagan snýst um að ríkisvaldið afsali sér fyrir fram tekjum af búnaði bifreiða sem telst til meiri háttar öryggisbúnaðar. Hann ætti að vera sjálfsagður hlutur í landi eins og okkar með þeim akstursskilyrðum sem hér myndast og nægir þar að benda á aðstæður bæði í gær og í dag í umferðinni. Ég leyfi mér að halda því fram að samþykkt þessarar tillögu kosti ríkisvaldið nánast ekkert. Hins vegar myndi samþykkt hennar stuðla að öryggi í umferðinni og afstýra í mörgum tilfellum óhöppum og/eða slysum.
Tillagan sem ég mæli fyrir lýtur að því að fella niður gjöld af svokölluðum öryggisbremsum, á rammíslensku nefndar læsivarðir hemlar, en í daglegu tali oftast nefndar ABS-bremsur eða öryggisbremsur. Þó ég mæli hér fyrst og fremst fyrir niðurfellingu gjalda af læsivörðum hemlum þá ætla ég jafnframt að fylgja eftir og mæla með tillögu sem mælt var fyrir í lok síðustu viku um afslátt af gjöldum bifreiða með öryggisloftpúðum en þeir eru gjarnan kallaðir líknarbelgir. Því miður átti ég þess ekki kost að taka þátt í þeirri umræðu. Belgirnir fyllast lofti við árekstur bifreiðar og koma í veg fyrir að bílstjóri eða sessunautur, sé um loftpúða við bæði framsæti að ræða, kastist fram og slasist. Öryggishemlarnir virka þannig að ef viðnám á vegi er minna slær hemlaástigið eða pedalinn á móti og sýnir að nú eiga að vera viðbrögð. Þó stigið sé á hemilinn af fullum þunga læsist bremsukerfið aldrei, hjólin snúast örlítið, bíllinn hleður ekki undir dekkið eða eins og við segjum oft, hann klossar ekki. Hann rennur ekki eins og sleði áfram og það er í því sem þessi vörn felst. Ef hemlað er í hálku heldur bíll oftast beint áfram en með læsivörðu hemlunum getur bíllinn beygt, hemlavegalengd styttist og hann stöðvast fyrr.
Við umræður um bifreiðagjöld í lok nóvember kom ég með fyrirspurn til fjmrh. um stefnumörkun varðandi þennan öryggisbúnað, öryggishemla og loftpúða og skattlagningu þessa búnaðar. Kom þá í ljós að þótt Bílgreinasambandið hefði hreyft við málinu við ráðuneytið hafði engin stefnumörkun átt sér stað varðandi þessa öryggisþætti og engin ákvörðun hafði verið tekin um að fella niður gjöld af þeim. Þegar lögð var fram þingmannatillaga um loftpúðana skömmu seinna fannst mér mjög mikilvægt að umfjöllun um þessi stóru öryggisatriði færi fram samtímis í þingnefnd og ástæða til að nefna að fleiri öryggisatriði eru undanþegin gjöldum hjá nágrannaþjóðum okkar. Þessi tvö mál, loftpúðar og öryggisbremsur, tel ég þó mikilvægast að lögfesta afslátt á þannig að þessi búnaður verði sjálfsagður í nýjum bifreiðum því þá er von til að fleiri slíkir þættir fylgi í kjölfarið.
Ég sagði að búast mætti við litlum eða jafnvel engum tekjusamdrætti hjá ríkinu vegna þess að svokallað fob-verð bifreiðanna myndi hækka. Innkaupsverð á bifreiðum með umræddum öryggisbúnaði yrði alltaf hærra en núverandi innkaupsverð en bjóða mætti bifreiðar með enn meiri öryggisbúnaði og þá á sama verði og áður. Það er sannfæring mín að útgjöld ríkisins og kostnaður þjóðarbúsins myndi lækka vegna fækkunar slysa. Mestu máli skiptir þó að afstýra slysum og þeim meiðslum, dauðsföllum og öðrum áföllum sem eru afleiðingar alvarlegra umferðarslysa. Áður en ég vík að því hvernig nágrannalöndin taka á þessum öryggisþáttum vil ég gjarnan greina frá þeim upplýsingum sem ég hef fengið frá bifreiðaumboðunum um hvert hlutfall nýrra bifreiða með öryggisbúnaði er af nýjum seldum bifreiðum. Fagna ég því hve skilmerkilegar upplýsingar hafa borist frá flestum umboðunum með mjög litlum fyrirvara. Lausleg athugun sýnir að u.þ.b. 3--5% bifreiða hjá umboðunum eru búnar læsivörn eða ABS-bremsum, sem hér eru til umræðu, og loftpúðum eða líknarbelgjum. Tekjutap ríkisins yrði því sáralítið eða ekkert ef tillagan yrði samþykkt en fækkun slysa og lækkun sjúkrakostnaðar líkleg. Minna má á að á 8. áratugnum þótti sjálfsagt að öryggishjálmar fyrir bifhjól væru í 0% tolli þótt annar búnaður bifhjóla væri með yfir 152% aðflutningsgjöldum, 80% tolli og 40% vörugjaldi. Reiknað er með að innan skamms verði sá búnaður sem ég hef rætt hér um staðalbúnaður. Í Bandaríkjunum eru nýir bílar ófáanlegir nema með öryggispúðum eða líknarbelgjum og 80% þeirra eru afgreiddir með læsivörðum hemlum. Á Norðurlöndum, þar sem vel er hugað að þessum málum, er þróunin í sömu átt. Í Noregi eru t.d. allar Honda-bifreiðar seldar með læsivörðum hemlum og öryggispúðum. Hér á landi eru um 20% dýru bifreiðanna með læsivörðum hemlum, bifreiðar sem kosta yfir 2 millj. kr., en eingöngu 1% bifreiða með loftpúðum.
Frá Ræsi berast þær upplýsingar að allar Mercedes Benz bifreiðar, 100%, séu með læsivörðum hemlum en nokkru lægra hlutfall hvað loftpúða varðar meðan litlu Mazda-bifreiðarnar hafa í flestum tilfellum ekki slíkan öryggisbúnað eða um það bil 6--7%.
Frá Brimborg fæ ég þær upplýsingar að dýru bifreiðarnar af tegundunum Volvo og Ford eru yfirleitt með þessum búnaði á meðan 10--23% ódýrari tegundanna hafa þennan búnað og japönsku bifreiðarnar alls ekki. Ekki þarf að taka það fram að fjöldi seldra bifreiða er að sjálfsögðu mestur í þeim gerðum sem einmitt eru án þessa mikilvæga búnaðar. Skýringin er að kostnaður við öryggisbúnaðinn er of hátt hlutfall af verði bifreiðarinnar. Af 1.345 innfluttum bifreiðum frá Heklu voru aðeins 64 búnar læsivörðum bremsum en 55 með líknarbelgi. Hemlalæsivörnin kostar frá 150--250 þús. kr. eftir tegundum og líknarbelgirnir frá um 60--120 þús. kr. eftir tegundum. Þarna er um umtalsverðan umframkostnað að ræða við bifreiðakaup sem fólk lætur sig að sjálfsögðu muna um.
Frá Ingvari Helgasyni bárust ekki sundurliðaðar tölur en þess getið að farið er að bjóða þennan öryggisbúnað sem staðalbúnað. Verðið er hátt og hlutfallslega hæst í ódýrari bifreiðum eða um 7--10% af bílverði. Í ákveðna gerð bifreiða gátu læsivarðir hemlar kostað liðlega 80 þús. kr. án álagningar, takið eftir því, án álagningar en með álögðum gjöldum færi kostnaðurinn í nær 176 þús. kr. eða tvöfalt innkaupsverð búnaðarins. Án álagningar yrði búnaðurinn á tvöföldu verði og færi úr 80 þús. í 176 þús. kr. Allar Toyota bifreiðar eru fáanlegar með ABS-kerfi sem aukabúnað en eingöngu staðalbúnað í þeim dýrustu. Þar kemur fram að þessi dýri öryggisbúnaður verður allt of dýr með þeim háu gjöldum sem á hann er lagður. Það er lögð áhersla á það að stefna stjórnvalda eigi að miða að góðri endurnýjun bílaflotans og gera almenningi kleift að kaupa öruggar bifreiðar. Undir það geta allir tekið en þar er væntanlega um flóknara mál að ræða en það sem hér er flutt sem þáltill.
Einnig hjá Suzuki er um 5% seldra bíla með læsivörn og útsöluverð um það bil 120 þús. kr. á þessum búnaði og aðeins fáanlegur í dýrustu bílunum. En þeir hafa ákveðið að bjóða eingöngu loftpúða fyrir bæði ökumann og farþega í framsæti.
Virðulegi forseti. Ég hef valið að stikla á stóru í upplýsingum frá bifreiðaumboðunum til að undirstrika í hve litlum mæli sá mikilvægi öryggisbúnaður sem hér er um rætt --- ég legg áherslu á hvort tveggja, líknarbelgina og læsiverða hemla eða öryggisbremsur --- í hve litlum mæli hann er talinn eðlilegur eða sjálfsagður búnaður við kaup á nýrri bifreið. Á vetrardegi sem þessum má hverju mannsbarni vera það ljóst hvaða stefnu okkar þjóð ætti að hafa í þessu máli. Hún ætti ekki að skattleggja öryggið eins og nú. Eins og málin standa eru það þeir efnuðu sem geta leyft sér að tryggja sig að því marki sem slíkur öryggisbúnaður býður upp á, eingöngu þeir efnuðu sem kaupa dýru bifreiðarnar.
Ég hef í máli mínu vísað til Norðurlandanna. Danir, Norðmenn og Finnar endurgreiða kostnað vegna þessa öryggisbúnaðar sé hann settur í bifreiðar. Danir endurgreiða um 9.000 danskar krónur vegna bifreiðar sem er með líknarbelg en 7.000 ef bifreið er með sérstakt bremsukerfi sem læsir ekki hjólunum eins og ég hef lýst. Það er litið svo á að kostnaður við þessi öryggistriði í bifreið hér á landi mundi vera um 120 þús. kr. í innkaupum og þá tekið meðaltal af því sem ég hef framan rekið og mun reyndar vera áþekkt og í Danmörku. Það er ekki tekið tillit til þessa hér af hálfu stjórnvalda eins og fram hefur komið og þess vegna er enginn hvati til þess hjá innflytjendum né bifreiðakaupendum að fá sér þennan öryggisútbúnað í bifreiðar til að afstýra vá ef til áreksturs eða erfiðra aðstæðna kemur. Mér er sagt að forsenda Dana, Norðmanna og Finna fyrir áróðrinum sem þeir reka fyrir þessu máli og stuðningnum sem þeir veita fólki til að kaupa bíla með þessum útbúnaði sé sú að bíll sem er með þessu öryggistæki spari umtalsverðar fjárhæðir í ríkisrekstri og þá sérstaklega í heilbrigðiskerfinu.
Í grannlöndum okkar er veittur afsláttur af vörugjaldi bifreiða sem nemur þeim aukakostnaði sem fylgir öryggisbúnaði af þessum toga. Á liðnum árum hefur kastljósinu í vaxandi mæli verið beint að öryggi bifreiða og þýðingu þess að afstýra umferðarslysum svo sem unnt er. Þess vegna hefur það færst í vöxt að tekið sé tillit til öryggisatriða þegar ákvarðanir eru teknar um gjöld af bifreiðum. En ekki hjá okkur. Þannig ákvað norska Stórþingið, takið eftir því, virðulegir þingmenn, norska Stórþingið, ekki ríkisstjórnin, að breyta bifreiðagjöldum vorið 1994 með tilliti til öryggisatriða og gefa afslátt af gjöldum öryggisbúnaðar svo sem loftpúða, læsivarinna hemla og hárra hemlaljósa. Afslátturinn af læsivörðu hemlunum í Noregi er um 3.400 norskar kr. eða um 34 þús. íslenskar kr. Í Danmörku hefur einnig verið lögfest að gefa afslátt af bifreiðagjöldum þegar um er að ræða sérstakan, tilgreindan umferðaröryggisbúnað.
Danir segja t.d. sem svo að kostnaðurinn við aðgerð sé strax kominn í 10 þús. danskar krónur eða rúmlega 100 þús. íslenskar krónur um leið og einhver lendir á skurðarborði vegna andlitsskaða. Þess vegna sé mjög mikilvægt að reyna að meta hvað heilbrigðiskerfið þarf að greiða til að koma sjúklingi í fyrra horf við slys af þessu tagi. Miðað við það sem ég hef kynnt mér í þessu máli hefði ég talið að það væri mikið þjóðþrifamál að fella niður aðflutningsgjöld og tolla eins og gert er við hjálma og öryggisbelti. Þetta eiga að vera hin sjálfsögðu öryggistæki í bifreiðum, ekki bara í dýrum bifreiðum. Forvarnir eru eins og ég hef áður sagt fleira en það að fá fólk til að hætta að reykja.
Ég vísaði til þess að norska Stórþingið tók sjálfstæða ákvörðun um að breyta þessum gjöldum á bifreiðar vorið 1994 og í Noregi endurgreiðir norska ríkið allt að 14 þús. kr. ef öryggisbúnaður fylgir eða um 154 þús. íslenskar krónur. Þá er um að ræða tvöfalda öryggisloftpúða, ABS-bremsukerfi og hátt liggjandi bremsuljós í afturrúðu. Þetta er afsláttur upp á 154 þús. íslenskar krónur.
Í Danmörku getur endurgreiðslan orðið allt að 28.500 kr. eða um 340 þús. íslenskar krónur.
Virðulegi forseti. Hér á landi hefur mikið verið rætt um nauðsyn þess að spara í heilbrigðiskerfinu. Það er enginn afsláttur veittur af búnaði sem er til þess fallinn að afstýra umferðaróhöppum og slysum og sparar augljóstlega fé. Með þeirri hvatningu sem hér er lögð til má stuðla að því að bifreiðar verði í auknum mæli útbúnar með sérstökum öryggisbúnaði. Og ég treysti því að fá góðan stuðning alþingismanna við þessi mikilvægu mál, það sem ég hér hef mælt fyrir og það mál sem mælt var fyrir fyrir helgi og mælist til þess, virðulegi forseti, að máli þessu verði vísað til efh.- og viðskn.