Jón Baldvin Hannibalsson:
Herra forseti. Einn hinna merkari forseta Bandaríkjanna, Jefferson, segir frá því á einum stað í ævisögu sinni þegar ekki hafði spurst til sendiherra Bandaríkjanna í Frakklandi í þrjú ár um það bil, þá skrifaði hann nótu utanrrh. sínum og spurðist fyrir um sendiherrann. Og bætti við að ef sendiherrann sýndi ekkert lífsmark með sér á næsta ári þá yrði ekki hjá því vikist að senda honum snöfurmannlegt áminningarbréf. Ég get ekki neitað því að mér kom þessi skemmtisaga svolítið í hug þegar ég hlýddi á ræðu hæstv. utanrrh. Hann hefur gegnt embætti í eitt ár, lagst í ferðalög sem aldrei fyrr, en það hefur lítið til hans spurst á innlendum vettvangi. Ef við áttum von á því við þessa ræðu hans að heyra eitthvað nánar um það hvert ferðinni er heitið, þá finnst mér hreint út sagt að það sé eins og að fara í geitarhús að leita ullar. Þetta er embættisleg ræða. Það eru 30 efnisatriði, stuttur kafli fyrir hvern embættismann. Að sumu leyti minnir þetta meira á reisubókarkorn og fundargerðir um afgreidd mál en stefnuræðu utanrrh. Þetta á kannski erindi í umræðuna sem nú á sér stað um hlutverk forseta Íslands þegar menn eru að velta því fyrir sér hvort það embætti sé fremur í ætt við farandsendiherraembætti eða heimasendiherraembætti.
Ég er þeirrar skoðunar að það þjóni litlum tilgangi á takmörkuðum tíma þar sem hin stærri mál eiga að vera á dagskrá að fara á hundavaði yfir allt og ekkert og gera engu skil. Ég geri ekki ráð fyrir því að það sé mikill ágreiningur um það að tvö stærstu mál samtímans í okkar heimshluta séu annars vegar samrunaferlið í Evrópu og afstaðan til Evrópu. Allar ríkisstjórnir í okkar heimshluta eru uppteknar af því máli, þ.e. allar nema ein, sú hin íslenska.
Hitt málið sem skiptir sköpum um hagsmunavörslu okkar varðar hafréttarmál og deilur við grannþjóðir um fiskveiðiréttindi. Hvað er það sem hæstv. utanrrh. boðar okkur um þessi tvö óumdeildu meginmál? Jú, stefnan í Evrópumálum sem hv. fyrri ræðumaður hafði áhyggjur af að væri einum of áfjáð eða jákvæð rúmast í nokkrum orðum. Þau hljóða svo, virðulegi forseti:
,,Engar vísbendingar hafa komið fram um að ásættanleg lausn sé hugsanleg og á meðan svo er eru aðildarviðræður tilgangslausar.``
Engar vísbendingar hafa borist í póstinum um að ásættanleg lausn sé hugsanleg, þá væntanlega af hálfu samningsaðilans á sviði sjávarútvegsmála. Og meðan ekkert er verið að áreita íslensk stjórnvöld, það berast engin boð, þá eru engar lausnir hugsanlegar, a.m.k. ekki fyrir þann sem ekkert hugsar.
Um myntsamruna Evrópu og áhrif á efnahagslega afkomu íslenska þjóðarbúsins, þá er það mál afgreitt í þremur og hálfri línu og á þá leið að það sé ætlast til þess að málið sé rætt. Að því er varðar stærsta mál samtímans í Evrópu, opnun Evrópusambandsins og breytingu þessa ríkjasambands í allsherjarsamtök lýðræðisríkja í Evrópu, þá er það afgreitt í sjö línum. Þegar kemur að hinu stóra málinu, þ.e. hafréttarmálum, þá er um þau fjallað á einni blaðsíðu, bls. 10, Hafréttarmál og viðræður um fiskveiðimál. Þar er fyrsta gullkornið þetta að því er varðar hafréttarmál, stefna Íslands í hafréttarmálum er þessi, með leyfi forseta: ,,Afstaða Íslands í hafréttarmálum grundvallast á þeirri staðreynd að Íslendingar eru mjög háðir fiskveiðum.`` Höfum við ekki vitað það áður, þá vitum við það nú.
Síðan að því er varðar viðræðurnar um fiskveiðimál sem auðvitað hafa tekið mikinn tíma, eru erfiðar úrlausnar og varða gríðarlega hagsmuni, þá loksins kemur fram í ræðu hæstv. ráðherra að hann grípur til persónufornafnsins ég og ég tek það svo að hann leggi þá sérstaklega persónulega áherslu á það mál. Þar víkur hann að því að einn samnefnara megi finna sem vísi leiðina í þessum deilum í leit að lausnum. Það er hugtakið ,,sanngirni``, en jafnframt sagt að það hugtak sé afar loðið og teygjanlegt eins og þar stóð. Síðan segir, með leyfi forseta:
,,Vil ég leyfa mér að halda því fram hvað svo sem líður málflutningi og rökstuðningi í samningaviðræðum að menn viti nokkurn veginn hvað felst í sanngjarni lausn. Íslensk stjórnvöld hafa sanngirni að leiðarljósi á alþjóðavettvangi og ganga út frá því að aðrir sýni sömu afstöðu.``
Þetta er kjarni málsins. Þetta er auðvitað afleiðing af því að ætla sér að fara yfir minni háttar mál, afgreiðslumál 30 talsins en gera engum skil. Ég held að það sé misskilningur að leggja umræðuna upp með þessum hætti á hinu háa Alþingi. Ég held að það sé óhjákvæmilegt að við reynum að ræða til hlítar stærstu málin, raða þeim í forgangsröð. Það er svo embættismanna að fjalla um afgreiðslumál af minna tagi.
Virðulegi forseti. Ég ætla að leyfa mér að fara örfáum orðum um Evrópumálin, m.a. vegna þess hversu átakanlegur skortur er á umfjöllun um þau í máli hæstv. ráðherra. Ég get út af fyrir sig tekið undir það með hv. fyrrv. ræðumanni að það er þó þrátt fyrir allt munur á umfjöllun í þessum sjö línum hjá hæstv. utanrrh. heldur en hjá hæstv. forsrh. sem í nýlegu Morgunblaðsviðtali sagði spurninguna um hugsanlega aðild Íslands að Evrópubandalaginu út í hött. Hér er þó sagt að við lokum engum leiðum og það er mun hyggilegra. En það vill svo til að þessa dagana stendur yfir ríkjaráðstefna í Evrópusambandinu. Í framhaldi af henni er þess að vænta að Evrópusambandið hafi breyst eftir nokkur ár í allsherjarsamtök lýðræðisríkja í Evrópu. Það er þess vegna alveg sérstök þörf á því fyrir þá sem vísa því á bug, segja það ekki á dagskrá eða segja engar vísbendingar hafa borist um það að hægt sé að taka málið upp, að þeir menn rökstyðji afstöðu sína vegna þess að það þarf einhver rök að færa fram til skýringar á því að Ísland, eina Evrópuríkið, Evrópuríki sem á aðild að Atlantshafsbandalaginu, er í varnarsamstarfi við Bandaríkin, er aðili að EES-samningunum, er aðili að OECD og hefur ævinlega tekið fyrr á tíð jákvæða afstöðu til slíks samstarfs, segir allt í einu: Nei, nú er það ekki lengur á dagskrá. Það er nefnilega kúvending í íslenskri utanríkispólitík í raun og veru. (Gripið fram í: Gleymdu ekki Noregi.) Já, já, við vitum um olíuríkið Noreg og við vitum allt um skýringarnar á því. En við vitum jafnframt að Noregur eða norsk stjórnvöld núverandi vilja helst ekki eiginlega vita af því hver niðurstaða þjóðaratkvæðagreiðslunnar varð þar í landi.
Engu að síður er það staðreynd að hver einasta ríkisstjórn í Evrópu lítur á það sem meginverkefni sitt, þeir sem eru utan Evrópusambandsins, að undirbúa samningaviðræður og samningsstöðu, allar nema ein, hæstv. ríkisstjórn Íslands. Eina afstaðan til aðildar að Evrópusambandinu sem stenst ekki rökræna umræðu er sú að málið komi okkur ekki við, að það sé ekki á dagskrá. Hver svo sem hin endanlega niðurstaða verður, þá er að hafið yfir allan vafa að afstaðan til þessa máls er stærsta og örlagaríkasta mál samtímans sem knýr á um vísvitandi, viti borna og rökstudda afstöðu. Þetta er hápólitískt mál sem skiptir sköpum fyrir framtíð þjóðarinnar hvort heldur niðurstaðan verður að freista aðildarsamninga eða hafna því. Kjarni málsins er þá þessi: Það eitt að hafna aðild fyrir fram án rannsókna og án umræðu er stórpólitísk ákvörðun og hún krefst rækilegra rannsókna og rökstudds mats á brýnustu þjóðarhagsmunum og hún útheimtir meira en sjö línur í ræðu hæstv. ráðherra.
Burt séð frá endanlegri niðurstöðu er það nefnilega skylduverk íslenskra stjórnvalda að virkja stjórnkerfið á Íslandi í samvinnu við hagsmunaaðila til þess að rannsaka í þaula kosti og galla aðildar og að undirbúa samningsmarkmið og samningsstöðu, að vera viðbúnir eins og góðir skátar. Höfnun aðildar er að sjálfsögðu líka afstaða en hana á ekki að taka að óathuguðu máli því að sú niðurstaða er ekkert síður örlagarík en hin.
Hver er nú helstu rökin í þessu máli? Til eru þeir sem segja að EES-samningurinn sé þvílík hagleikssmíð að hann dugi okkur fullkomlega í samskiptum okkar við Evrópusambandið um ófyrirsjáanlega framtíð. Það er sígilt dæmi um kaldhæðni sögunnar að þessum rökum er ekki hvað síst beitt af þeim sem fóru hamförum gegn EES-samningnum á sínum tíma. Menn skyldu minnast þess að Sjálfstfl. var andvígur EES-samningnum á þeim tíma sem hinar eignlegu samningaviðræður voru leiddar til lykta, á sama tíma og Sjálfstfl. var í stjórnarandstöðu. Alþb. var andvígt samningnum og Framsfl. sem er nú undir forustu hæstv. utanrrh. klofnaði, helmingurinn á móti, hinn helmingurinn skilaði auðu. Það var öll reisnin. Það væri því synd að segja að núverandi valdhafar, sem nú lofa og prísa EES-samninginn sem mest, hafi gert það þegar mest á reið.
Við íslenskir jafnaðarmenn erum að sjálfsögð stoltir af því að Alþfl. er eini stjórnmálaflokkurinn á Alþingi Íslendinga sem frá upphafi til enda stóð heill og óskiptur í þessu mikla framfaramáli sem fékk nýlega þann dóm hjá forsvarsmanni íslensks iðnaðar að hann hefði verið stórkostlegt framfaraspor fyrir íslenskt atvinnulíf.
Ég hefði vænst þess að hæstv. ráðherra, formaður Framsfl., fjallaði eitthvað um það eftirlætisumræðuefni þeirra framsóknarmanna þegar þeir voru í hvað mestri andstöðu við þennan samning, nefnilega um fullveldisstöðu þjóðarinnar. Þeir héldu því þá fram að EES-samningurinn væri brot á fullveldi. Sannleikurinn er sá að þau rök sem voru að vísu hæpin á þeim tíma þegar öll EFTA-ríkin, stóðu að samningnum EES-megin, hafa nú öðlast vissulega svolítið meira gildi. Eftir að samstarfsþjóðir okkar í EFTA yfirgáfu EES-samstarfið er niðurstaðan nefnilega sú að við erum orðnir áhrifalausir þiggjendur að nýjum lögum og reglum Evrópubandalagsins, sem Ísland á þó enga aðild að, en rökin um framsal fullveldis byggðust einmitt á því að við yrðum áhrifalausir. Ef Alþingi Íslendinga, sem hefur vissulega löggjafarvaldið á hendi, það er óbreytt, ákveður að hafna nýjum lögum og reglum sem Halldór Ásgrímsson, hæstv. ráðherra, kemur til með að koma með í farteskinu heim frá Brussel, þá verður gagnráðstöfun ESB sú að segja upp samsvarandi gildissviði samningsins og þá væri hafið ferli sem mundi smám saman þýða að samningurinn trosnaði upp auk þess sem við vitum að breytt samsetning á fiskútflutningi Íslendinga í tímans rás mun draga úr gildi hins tollfrjálsa markaðsaðgangs sem þá var samið um. Eftir stendur að án aðildar eru Íslendingar með öllu áhrifalausir á ákvarðanir sem þar eru teknar innan dyra og geta haft meiri áhrif á öryggi okkar og viðskiptahagsmuni en jafnvel helstu ákvarðanir innlendra stjórnvalda. Eitt dæmi um þetta er auðvitað myntbandalag Evrópusambandsins og sameiginlegur gjaldmiðill sem mun að öllu samanlögðu veikja viðskiptalega stöðu þjóðarinnar, sem er jafnháð Evrópumarkaðnum og við erum, og hækka vexti hér á landi vegna gengisáhættu sem tengd er gjaldmiðli smáþjóðar sem byggir afkomu sína á sveiflukenndum sjávarútvegi.
Sumir halda því fram að smáþjóð eins og Íslendingar geti hvort eð er engin áhrif haft innan Evrópusambandsins. Sögulegar staðreyndir um áhrif smáþjóða innan Evrópusambandsins segja allt aðra sögu. Dæmið um minnsta ríkið, Lúxemborg, talar þar sínu máli, en undir lok seinasta árs birtist sú niðurstaða OECD, að Lúxemborg, fámennasta þjóðin innan Evrópusambandsins, verði ríkasta þjóð í heimi. Þótt áhrifum smáþjóða séu ævinlega takmörk sett eru fjölmörg dæmi um að smáþjóðir hafa haft mikil áhrif þegar þau einbeita sér að stærstu hagsmunamálum sínum, oft í samstarfi við aðrar smáþjóðir. Á því leikur enginn vafi að sameiginlega gætu t.d. Norðurlandaþjóðirnar haft umtalsverð áhrif á þeim málasviðum sem þær vilja einbeita sér að, t.d. á vettvagi umhverfismála sem hv. fyrri ræðumaður nefndi sérstaklega og taldi að ættu réttilega að fá aukna umfjöllun á Alþingi Íslendinga réttilega.
Þorvaldur Gylfason prófessor hefur nýlega vakið athygli á því að ef Kýpur og Malta og Mið- og Austur-Evrópulöndin ganga inn í sambandið á næstu árum til viðbótar við fyrrverandi EFTA-ríki verða aðildarríkin orðin rösklega 30, íbúafjöldi þeirra að meðaltali um 15 millj. þannig að Evrópusambandið er að breytast í smáríkjabandalag þar sem öll nema átta fjölmennustu ríkin, þ.e. þrjú af hverjum fjórum aðildarríkjum, hafa innan við 10 millj. íbúa. Það er ekkert sem kemur í veg fyrir að smáríki geti beitt afli samtaka sinna ef á þarf að halda innan Evrópusambands framtíðarinnar og fyrir liggur sú staðreynd að smáþjóðir innan aðildarríkja hafa haft mestan hag af aðildinni hingað til.
Aðalatriðið í þessu máli, herra forseti, er þó það að ákvörðun um aðild eða ekki aðild er ekki skyndiákvörðun sem á ráðast af því hvenær Evrópusambandinu þóknast að bjóða upp á viðræður. Þaðan af síður gerist það með þeim hætti að hæstv. ráðherra berist einhverjar vísbendingar um afstöðu Evrópusambandsins. Þetta er innanlandspólitískt mál sem á að ráðast af sjálfstæðu mati innlendra stjórnvalda og pólitískum meirihlutavilja íslensku þjóðarinnar. Á grundvelli hvers? Á grundvelli raunsæs mats á hagsmunum íslensku þjóðarinnar í lengd og bráð.
Í fyrrv. ríkisstjórn beitti ég mér fyrir því að fá stofnanir Háskóla Íslands til þess að gera úttektir á helstu málasviðum á kostum og göllum aðildar. Viðbrögð margra stjórnmálamanna, ekki hvað síst úr röðum núverandi stjórnmálaflokka, voru þau helst að hafa niðurstöðurnar í flimtingum og reyna með aulafyndni og útúrsnúningum að grafa undan trausti á fræðimannsheiðri einstakra starfsmanna háskólans. Engu að síður voru þessar rannsóknir þarft byrjunarverk. En hitt er rétt að þær leysa ekki íslensk stjórnvöld frá þeirri skyldu að virkja stjórnkerfið allt til slíkra rannsókna og efna til kynningar og umræðu um niðurstöður. Það efni sem þegar liggur fyrir nægir þó til þess að leggja hlutlægt mat á svör við ýmsum lykilspurningum. Við vitum t.d. að tollfrjáls markaðsaðgangur yrði tryggður frá fyrsta degi fyrir allan útflutning okkar. Við vitum að öryggi í viðskiptum og kostnaður í viðskiptum yrði minni vegna afnáms landamæraskoðunar og eftirlits. Við vitum að innflutningsverð á aðföngum og lífsnauðsynjum mundi lækka verulega enda sætum við hæsta verði á landbúnaðarvörum á byggðu bóli. Hagfræðingum ber saman um að vextir og fjármagnskostnaður mundu lækka. Reynsla annarra aðildarríkja bendir til þess að aðild mundi auðvelda okkur að laða að erlent fjármagn vegna þess öryggis sem sameiginlegur markaður hefur upp á að bjóða. Að óbreyttum reglum sameiginlegu landbúnaðarstefnunnar mundu bændur trúlega hagnast á aðild en ríkissjóður yrði nettógreiðandi nema því aðeins að aukinn hagvöxtur mundi skila ríkinu auknum tekjum. Iðnaður og þjónustugreinar meta aðild ótvírætt jákvæða fyrir sig. Um ótvíræðan hag okkar af þessu samstarfi að því er varðar vísindi, rannsóknir, aðgang að menntastofnunum og menningarsamstarf tala tölur óræku máli.
Herra forseti. Hverjir eru gallarnir? Hverjar eru hætturnar? Hvað ber að varast? Fiskur, segja þeir sem þegar taka afdráttarlausa afstöðu gegn eins og t.d. hæstv. ráðherra og að því er virðist að gersamlega óathuguðu máli. Því er með öðrum orðum haldið fram að verstöðin Ísland geti ekki vegna sérstöðu sinnar átt samleið með öðrum þjóðum í þessu bandalagi. Ástæðan sé sú að Evrópusambandið muni óhjákvæmilega stela fiskimiðunum, lífsbjörginni, frá hinni væntanlegu aðildarþjóð. Það eina sem skortir á er að þeir sem þannig tala færi fram einhver haldbær rök fyrir þessum fullyrðingum en meðan þau rök finnast ekki flokkast þetta undir venjulegan hræðsluáróður þeirra sérhagsmunaaðila sem fengið hafa umráðaréttinn yfir fiskimiðunum á silfurfati frá íslenskum stjórnvöldum.
Við skulum minnast þess að í EES-samningnum náðist sá árangur að Evrópusambandið tók út af borðinu upphaflegar kröfur sínar sem það reyndi lengi vel að halda til streitu um að fá veiðiheimildir innan íslenskrar lögstöðu í staðinn fyrir tollfrjálsan markaðsaðgang Íslendinga fyrir sjávarafurðir. Þessari kröfu var hafnað og Evrópusambandið féllst á það. Í annan stað fengum við Íslendingar varanlegar undanþágur frá hinum almenna rétti til fjárfestingar án mismununar á grundvelli þjóðernis fyrir íslenskan sjávarútveg og er þessa dagana að ræða það hvort við vildum sjálf fella úr gildi þennan fyrirvara og auka á frjálsræði varðandi erlendar fjárfestingar.
Þeir sem halda því fram að Íslendingar muni aldrei geta unað við útfærslu á sameiginlegri fiskveiðistefnu bandalagsins hafa enn sem komið er ekki gert grein fyrir hugmyndum sínum eða tillögum um það hvernig Íslendingar, sem eru viðurkenndir sérfræðingar á þessu sviði, vildu leggja til að þessari stefnu yrði breytt. Á hitt ber að líta að þessi sameiginlega fiskveiðistefna hefur takmarkað gildissvið. Hún tekur til sameiginlegrar fiskveiðilögsögu, sameiginlegrar nýtingar á sameiginlegum fiskstofnum þar sem byggt er á veiðireynslu aðildarþjóða. Íslenska lögsagan er algerlega aðskilin frá efnahagslögsögu Evrópusambandsins. Við nýtum enga sameiginlega fiskstofna með Evrópusambandinu, enda er það svo sérfræðingar Evrópusambandsins vita vel að Evrópusambandið getur ekki gert kröfu um veiðiheimildir um lögsögu ríkja nema þær kröfur séu studdar rökum um veiðireynslu eða sögulegan rétt eftir útfærslu í 200 mílur. Aðildarríki Evrópusambandsins hafa engan sögulegan rétt til veiðiheimilda innan íslensku lögsögunnar. Þess vegna kemur ekki á óvart að sérfræðingar ESB á þessu sviði skilja yfirleitt ekki hvers vegna sumir talsmenn íslensks sjávarútvegs gefa sér fyrir fram þá niðurstöðu að ekki sé unnt að ná samningum við Evrópusambandið vegna fiskveiðihagsmuna.
Það er ástæðulaust með öllu, herra forseti, svo ekki sé meira sagt að gefa sér fyrir fram að Evrópusambandið setji sér það markmið í samningum við væntanlega aðildarþjóð að ræna hana lífsbjörginni. Reynslan af 10 aðildarsamningum frá því að bandalagið saman stóð af hinum sex upprunalegu aðildarríkjum sýnir okkur að í hvert einasta skipti sem á hefur reynt hefur verið tekið tillit til brýnna þjóðarhagsmuna nýrra aðildarríkja. Nýjasta dæmið eru landbúnaðarsamningar Finna og Svía í seinustu samningalotu en fyrir fram hafði þeim verið sagt að þeir gætu undir engum kringumstæðum fengið varanleg frávik frá sameiginlegu landbúnaðarstefnunni, einungis tímabundnar undanþágur. Niðurstaðan varð öll önnur. Ef þeir hefðu trúað á einhverjar vísbendingar hefðu þeir náttúrlega aldrei farið út í slíkar samningaviðræðu, en þeir gerðu það ekki og niðurstaðan varð öll önnur.
Þetta er með öðrum orðum hræðsluáróður sem á að hafa þann tilgang að fæla forustumenn í atvinnulífi og allan almenning frá því að ræða stærsta mál samtímans fyrir allar Evrópuþjóðir á grundvelli staðreynda og hlutlægra upplýsinga. Íslendingar eru reyndar eina þjóðin í allri Evrópu þar sem svo háttar til að reynt er að kæfa þessa umræðu í fæðingunni og yfirleitt með fremur ódýrum og innstæðulitlum frösum eins og málið sé ekki á dagskrá eða málið sé fyrir fram vonlaust eða engar vísbendingar hafi borist í póstinum um það að það þýði nokkuð. En það er hins vegar bót í máli að við búum þrátt fyrir allt í opnu lýðræðisþjóðfélagi þar sem stjórnvöld munu að lokum ekki komast upp með að stjórna hugsanagangi Íslendinga. Atburðarásin sjálf mun ráða því og hún mun kenna Íslendingum að taka við sér í þessu efni sem öðru. Spurningin er einfaldlega sú hvenær það verður og hvort að það verður um seinan og hvort samningsstaða okkar verður betri eða lakari þegar þar að kemur.
Herra forseti. Meginþungi gagnrýninnar á núverandi hæstv. ríkisstjórn er fyrst og fremst sá að ríkisstjórnin leiðir málið hjá sér, að ríkisstjórnin fjallar ekki um málið, að ríkisstjórnin er ekki að gera þá skyldu sína, þá einföldu embættisskyldu við land og þjóð að virkja stjórnkerfið til þess að rannsaka málið, kosti þess og galla. Með öðrum orðum, ríkisstjórnin er ekki að gera heimavinnuna sína. Það er ekki nóg að segja: Við útilokum ekkert. Það er viturra manna ráð og hygginna manna háttur að hugsa eitthvað fram í tímann og undirbúa sig og leggja í það vinnu að undirbúa samningsstöðu, að skilgreina samningsmarkmiðin þannig að ef íslensk stjórnvöld mætu það svo, t.d. að lokinni ríkjaráðstefnunni í ljósi þeirra breytinga sem þar hafa verið ákveðnar, að staðan væri að einhverju leyti breytt. Að sjálfsögðu er það svo að þessi vinna þarf að fara fram burt séð frá því hvaða afstöðu menn gefa sér. Menn eiga reyndar ekki að gefa sér neina niðurstöðu fyrir fram og ég tek skýrt fram að við kaupum ekki niðurstöðuna hvaða verði sem er. Við höfum margsinnis lýst því yfir. Við höfum sagt að það eigi að vera forsenda fyrir samningsmarkmiðum okkar að tryggja íslensku þjóðinni áframhaldandi forræði yfir auðlindinni. Við höfum hins vegar fulla trú á því að við höfum svo sterk spil á hendi og svo góðan málstað að verja að við getum átt fullt erindi á jafnréttisgrundvelli í samstarfi við aðrar lýðræðisþjóðir Evrópu og höfnum því sem broti á hefð íslenskrar utanríkisstefnu að Íslendingar séu í þeirri sérstöðu að þeir játi fyrir fram að þeir séu útilokaðir eða eigi ekki erindi í slíkt samstarf. Þetta er með öðrum orðum einfaldlega spurningin um það hvort menn vilja gera skyldu sína eða ekki.
Herra forseti. Ég mun nota tækifærið í umræðunni þótt tími minn sé nú að þrotum í þessari lotu til þess að fjalla ítarlegar um hafréttarmál og fiskveiðiréttindamál, hitt stóra hagsmunamálið sem þjóðin þarf nú að fást við. Ég sakna þess og varð reyndar fyrir vonbrigðum með það, ekki síst í ljósi þess að hæstv. utanrrh. á langan feril að baki sem sjávarútvegsráðherra, að hann skyldi ekki fjalla um þau mál ítarlegar í ræðu sinni en ég tel það óviðunandi með öllu að ljúka umræðunni án þess að betur verið farið ofan í saumana á hverra kosta við eigum þar völ og ég ætlast til þess að hæstv. ráðherra geri okkur betur grein fyrir hvaða stefnu til lengri tíma litið hann vill móta fyrir hönd stjórnvalda í þeim málum.