Pétur H. Blöndal:
Herra forseti. Í 1. umr. um þetta mál vakti ég athygli á 4. gr. frv. sem er mjög slæm en hún hljóðar þannig, með leyfi forseta:
,,Óheimilt er að hefja veiðiferð skips sem leyfi hefur til veiða í atvinnuskyni með aflamarki nema skipið hafi aflaheimildir sem telja má líklegt að dugi fyrir afla í ferðinni, jafnt þeirri tegund eða þeim tegundum sem veiði beinist sérstaklega að sem og líklegum meðafla af öðrum tegundum.``
Ef embættismenn túlka þetta mjög þröngt þá segir þetta mér að það getur orðið mjög mismunandi meðhöndlun á skipi. Einn gæti bannað og sagt: Þú veiðir örugglega síld, vinurinn, þegar hann ætlar að fara að veiða rækju o.s.frv. Þetta er því galopið fyrir alls konar slíkum túlkunum embættismanna.
Í öðru lagi skulum við segja að skipið eigi kvóta, tvö eða þrjú tonn af þorski, og fái að fara út. Svo er hálft tonn af þorski veitt. Þeir henda honum að sjálfsögðu vegna þess að þegar þeir kæmu í land ættu þeir hálfu tonni minna af kvóta og þá geta þeir ekki farið næst út. Ákvæðið breytir í rauninni sáralitlu.
Þetta ákvæði var mildað nokkuð í meðhöndlun hv. sjútvn. þannig að núna hljómar það, með leyfi hæstv. forseta:
,,Óheimilt er að hefja veiðiferð skips sem leyfi hefur til veiða í atvinnuskyni nema skipið hafi aflaheimildir sem telja má líklegt að dugi fyrir afla í ferðinni með hliðsjón af þeim veiðarfærum sem notuð eru.``
Þetta er dálítið mildara og óljósara en býður engu að síður þeirri hættu heim, sem ég nefndi áðan, um að embættismenn verði misgóðir í framkvæmdinni og einnig því að þegar menn eru komnir með þrjú tonnin sín af þorski, eiga þá aflaheimild, og veiða hálft tonn, henda þeir honum að sjálfsögðu í sjóinn. Það sem er við þetta ákvæði að athuga er það, og það benti ég á í 1. umr., að menn eru settir í ómögulega stöðu. Samkvæmt 2. gr. laganna er skylt að hirða og koma með allan afla að landi. Menn eiga sem sagt að koma með allan afla að landi þó að það sé þeim sjálfum ákaflega óhagkvæmt og gæti hugsanlega leitt til þess að þeir megi ekki veiða meir. Sjómenn og skipstjórnarmenn eru settir í þá stöðu að verða í raun að brjóta lögin. Það finnst mér alveg ótækt.
Hv. þm. Einar Oddur Kristjánsson gat þess að talað væri um að menn hentu allt að 150 þús. tonnum. Ég tek undir með honum að það er næsta ólíklegt, næstum jafnólíklegt og að menn hendi ekki einum einasta fiski. Ég geri ráð fyrir að brottkastið sé einhvers staðar á milli, svona 30--50 þús. tonn. Það eru samt gífurleg verðmæti sem þjóðin þarf á að halda. Fiskifræðingar þurfa líka að hafa þessa tölu til að vita hve mikið er veitt.
Á grundvelli þessa kom ég eftirfarandi hugmynd á framfæri við hv. sjútvn.:
4. gr. hljóði svo: Skipstjóri skal ákveða við löndun hvaða afla skips skal telja með kvóta þess og er útgerðinni frjálst að ráðstafa þeim afla.
Allur afli skips annar en sá sem fellur undir 4. gr. telst eign rannsóknastofnana sjávarútvegsins. Það þýðir að skipstjórinn ákveður hvaða fiskur á að falla undir kvóta skipsins en annað er eign rannsóknastofnana. Útgerðin skal sjá um að selja aflann og greiða til rannsóknastofnana söluverðmætið að frádregnu gjaldi vegna kostnaðar við flutning í land, löndun aflans og geymslu. Ég stakk upp á að þetta gjald yrði lægst 5% og hæst 15% af söluandvirði afla. Það skal ákveða með reglugerð með hliðsjón af tegund, veiðum og framboði slíks afla. Það sem um er að ræða er að það á að borga mönnum fyrir að koma með afla að landi.
Hugmyndin er sú að skipstjórinn ákvarði hvaða afli skips teljist til kvóta skipsins og að allur annar afli teljist eign rannsóknastofnana sjávarútvegsins. Þetta er bein afleiðing af 1. mgr. 2. gr., sem ég nefndi hér áðan, því ekki er hægt að skylda sjómenn til að koma með allan afla að landi nema að taka á því hvað um þann afla verður. Hér er gert ráð fyrir að útgerðinni verði greitt upp í kostnað við að flytja aflann, landa honum og sjá um sölu hans. Með þessu fyrirkomulagi er komið í veg fyrir að afla verði hent. Fólki finnst alltaf slæmt að henda góðum fiski sem slæðist eðlilega með í mismiklu magni. Sá fiskur mundi með þessari hugmynd, ef hún yrði framkvæmd, skila sér í land, fiskur sem nú er veiddur og hent vegna þess að það er beinlínis refsivert að koma með hann að landi og það er skaðlegt fyrir sjómennina að koma með hann að landi. Það á ekki að koma fólki í þá stöðu að neyðast til að brjóta lög.
Herra forseti. Samkvæmt hugmyndinni fær útgerðin gjald fyrir að flytja aflann að landi, landa honum og sjá um sölu hans sem er á bilinu 5--15% af verðmæti aflans. Mikilvægt er að gjaldið sé nægilega hátt til að hvetja sjómenn til að koma með aflann að landi en þó ekki svo hátt að sjómenn fari að gera út á þann afla. Útgerðin og sjómenn eiga að tapa nokkuð á slíkum veiðum.
Fernt mun hvetja sjómenn til að koma með utankvótaafla að landi. Þeir fara að lögum, það er fyrsta atriðið. Þeir fá auk þess nokkurt verð fyrir aflann, það er annað atriði. Þriðja atriðið er að fólki finnst leitt að henda verðmætum. Fjórða atriðið er að verðmæti aflans rennur til rannsókna fyrir sjávarútveginn, þ.e. til hagsbóta fyrir sjómenn.
Þessi aðferð hefur kosti og galla. Það er við því að búast að mun meiri afli berist að landi. Einnig mun allur afli berast að landi sem nú er hent sem er að sjálfsögðu mikill kostur því þessi fiskur er jú deyddur hvort sem er. Jafnframt munu útgerðir ekki forðast eins og núna þau mið sem gefa mest af bönnuðum meðafla, t.d. af þorski. Þannig munu utankvótaveiðar aukast eitthvað. Það er að sjálfsögðu galli en á móti kemur að allur þessi afli kemur þjóðfélaginu til góða. Auk þess verður vitað með meiri vissu hve mikið er veitt. Það liggur ekki fyrir núna. Það er mikilvægt fyrir fiskifræðinga að vita nákvæmlega hvað veitt er. Verðmæti utankvótaaflans mun auk þess verða lyftistöng fyrir sjávarrannsóknir og létta byrðum af ríkissjóði.
Herra forseti. Þessi hugmynd hefur að sjálfsögðu ekki verið rædd nægilega til að hægt sé að sjá fyrir allar afleiðingar af samþykkt hennar. Því legg ég ekki fram breytingartillögu um breytingu á 4. gr. en vænti þess að þessi hugmynd verði skoðuð frekar af samstarfsnefndinni sem samdi frv. En hv. sjútvn. lagði til að hún mundi starfa áfram að frekari skoðun þessara mála.