Ásta R. Jóhannesdóttir:
Herra forseti. Eins og fram kom í máli 1. flm. þessarar till., þá er ég meðflm. að þeirri þáltill. að Alþingi álykti að fela ríkisstjórninni að beita sér á alþjóðavettvangi fyrir því að viðskiptabann á Írak verði tafarlaust tekið til endurskoðunar. Frá upphafi Sameinuðu þjóðanna hefur viðskiptahindrunum verið beitt í um það bil 10 skipti til þess að knýja ríki til aðgerða eða aðgerðaleysis. Viðskiptabönnin hafa verið misvíðtæk. Þannig náði viðskiptabann gegn fyrrum Júgóslavíu aðeins til vopnasölu og viðskiptabann gegn Suður-Afríku tók aldrei til nauðsynjavara, ferða- og samgöngumála. Viðskiptabann gegn Írak er hins vegar mjög almennt, nær bæði til inn- og útflutnings og til almenningsamgangna þannig að í Írak er nú heil þjóð í gíslingu.
Nú er svo komið í landinu að þar er tilfinnanlegur skortur á matvælum, lyfjum og öðrum nauðsynjavörum. Börn og fullorðnir deyja úr hungri eða hörgulsjúkdómum og sjúkrahúsin geta ekki sinnt hlutverki sínu vegna skorts á lyfjum og öðrum aðbúnaði. Hinar efnahagslegu þrengingar hafa ýtt þjóðinni aftur til svartra miðalda, framfarir og bjartsýni sem einkenndu þjóðina fyrir örfáum árum er orðin fjarlæg endurminning. Almenn menntun sem komin var á hátt stig hefur þurft að víkja fyrir baráttunni við hungurvofuna.
Í ljósi þróunar sem hefur átt sér stað í Írak frá innrásinni í Kúveit vakna vissulega efasemdir um réttlætingu viðskiptabanns yfirleit. Ef markmiðið með viðskiptabanni var að knýja stjórnvöld til að hverfa frá Kúveit, þá má segja að aðgerðirnar hafi skilað tilætluðum árangri fyrir löngu og ekkert réttlæti að viðhalda ástandinu af hálfu Sameinuðu þjóðanna. Hafi tilgangurinn hins vegar verið sá að refsa stjórnvöldum fyrir innrásina í Kúveit, bitnaði refsingin á röngum aðila, þ.e. fólkinu í landinu, hópi fólks sem ekki kom nálægt hinu refsiverða athæfi.
Samkvæmt íslenskum refsirétti er það meginregla að mönnum verði ekki refsað nema þeir hafi brotið af sér og aðeins þeim brotlega verði refsað. Þá verður að vera samræmi á milli refsingar og hins refsiverða verknaðar. Viðskiptabannið gegn Írak hefur leitt til þess að fjölskyldum, ættbálkum og íbúum heila bæjarfélaga hefur verið refsað fyrir brot eins af þegnum samfélagsins. Það er í andstöðu við réttarvitund og réttarvenjur siðaðra þjóða og er í hrópandi andstöðu við þau mannúðarsjónarmið sem Genfarsáttmálinn og niðurstöður Nürnberg-réttarhaldanna byggðust á.
Aðgerðir Sameinuðu þjóðanna gegn írösku þjóðinni eru brot á mannréttindasáttmála Sameinuðu þjóðanna, enda beint samband milli viðskiptabannsins og brota á grundvallarmannréttindum þegnanna í Írak, svo sem réttindum til lífsins, frelsis, reisnar og skoðana. Vegna þeirra grunnsjónarmiða sem nútímaréttarríki byggir á, á almennt viðskiptabann gegn fátækum þjóðum aldrei rétt á sér. Hafi öryggisráðið hins vegar ekki önnur þvingunarúrræði ber því að hlíta þeirri meginreglu að beita ekki refsiaðgerðum lengur en þörf krefur og þá aðeins í þeim tilgangi að binda endi á refsivert athæfi. Þegar búið var að hrekja herlið Íraka frá Kúveit og landið búið að endurheimta fullveldi og sjálfstæði er ekki lengur um refsivert framferði að ræða og því átti að aflétta refsiaðgerðunum tafarlaust. Það var ekki gert, heldur setti öryggisráðið fram ný skilyrði, skilyrði um stríðsskaðabætur og kröfur um eyðingu allra tortímingarvopna í Írak. Og það er eðlilegt að menn deili um þessi viðbótarskilyrði.
Ísland er aðili að Sameinuðu þjóðunum og samþykkti á sínum tíma viðskiptabannið auk þess sem við höfum gert ráðstafanir til þess að framfylgja ályktunum öryggisráðs Sameinuðu þjóðanna um viðskiptabann með birtingu auglýsingar nr. 160/1992, um fullgildingu þess. Með hliðsjón af þróun í Írak og almennum mannúðarsjónarmiðum eru brostnar forsendur fyrir viðskiptabanninu og nú er mál að linni.
Íslendingar hafa með starfi sínu hjá Sameinuðu þjóðunum sýnt að tekið er mark á þeim. Nú ættu Íslendingar að ganga á undan og berjast gegn viðskiptabanninu og stuðla þannig að því að harmleiknum í Írak ljúki.