[16:48]
Guðný Guðbjörnsdóttir:
Virðulegi forseti. Við 1. umr. um þetta mikilvæga mál lét ég í ljós þá skoðun mína að ég teldi frv. og tilheyrandi búvörusamning ekki vel til þess fallin að stuðla að aukinni sjálfsvirðingu bænda, að bændur geti annaðhvort hætt með reisn eða orðið hreyknir af framleiðslu sinni og notið þess er þeir vinna vel og framleitt góða vöru á viðráðanlegu verði. Ég setti fram þá von að skynsemin mundi sigra í málinu, að frv. yrði endurskoðað frá grunni því að það er trú mín að hagsmunir bænda, neytenda og íslensku þjóðarinnar geti farið saman í þessu mikilvæga máli en með þessu frv. er langt frá að svo geti orðið. Ég tek því undir með 1. og 2. minni hluta landbn. um að vísa frv. til ríkisstjórnarinnar þó að reyndin verði líklega sú að þessari vondu pólitísku málamiðlun stjórnarflokkanna og Bændasamtakanna verði þröngvað upp á þjóðina þrátt fyrir málefnalega gagnrýni úr öllum áttum. Skynsemin fær því miður ekki að sigra í þessu máli og því er kannski ekki til mikils að ræða málið efnislega umfram það sem fram hefur komið í ummælum Kristínar Ástgeirsdóttur og í nefndarálitum minni hlutans í landbn.
Það væri virkilega þess virði að leggja út í almennilegar umræður á Alþingi ef maður gæti búist við því að hér ættu sér stað raunverulegar rökræður. Slíku er því miður allt of sjaldan til að dreifa í þingsalnum og allra síst í stórmálum sem þessu sem oftar en ekki eru keyrð í gegn með pólitísku offorsi og þá undanskil ég að sjálfsögðu starf í nefndum.
Þegar hefur komið fram að þetta frv. og búvörusamningurinn var saminn af Bændasamtökunum og fulltrúum ríkisstjórnarinnar án samráðs við aðila vinnumarkaðarins að öðru leyti. Þetta er auðvitað gagnrýnisvert en ekki síður hitt að væntanlega hefur engin eða mjög fáar konur komið að samningu þessa mikilvæga frv. ef marka má valdaleysi kvenna í Bændasamtökum Íslands.
Ég rakti það við 1. umr. hver stefna Kvennalistans væri í málinu og benti á þá annmarka sem eru á markaðsmálum varðandi landbúnaðarafurðir. M.a. tók ég það dæmi að ekki var hægt að fá súpukjöt á höfuðborgarsvæðinu í júlímánuði í tveimur ákveðnum stórmörkuðum. Auk þess sem ég tel að þetta frv. sé veruleg pólitísk mistök ekki síst vegna þess að engan veginn er tryggt að bændur standi betur að vígi árið 2000 en þeir gera í dag þá tel ég að verulega skorti á að nægilega sé tekið á markaðsmálum varðandi sauðfjárframleiðslu, bæði innan lands og erlendis í þessu frv. Ég nefni það atriði sérstaklega vegna þess að ég tel að konur gætu haft veruleg áhrif á það hvernig kindakjöt kemst til neytenda ef þær hefðu til þess einhver völd.
Ég tek undir með frú Karen Stoltenberg sem lagði áherslu á það í sjónvarpi allra landsmanna í gærkvöldi að áhrif og völd kvenna í atvinnumálum, ekki síst í landbúnaðarmálum, verði að aukast og verða viðurkenndari. Það er reyndar nokkur bragarbót gerð að þessu leyti í brtt. meiri hlutans. Þar er m.a. ákvæði um gæðastjórnun og verðskerðingargjald sem er ætlað til markaðsaðgerða. En það er ekki nóg að mínu mati. Það að allir bændur verði skyldaðir til að taka þátt í þessu kerfi þannig að þeir sem vildu brjótast út úr því geti það ekki er að mínu mati verulegt áhyggjuefni og allt að því mannréttindabrot. Þetta eru mikil vonbrigði bæði fyrir neytendur og fyrir bændur sjálfa.
Ég sé fyrir mér að bændur geti farið í samkeppni hver við annan um úrvalskjöt, geti keppst við að framleiða undir eigin merkjum og kjötið væri markaðssett á aðlaðandi hátt í samræmi við kröfur neytenda. Ég vil gjarnan fá að kaupa nýtt lambakjöt sem oftast, fitulítið í mismunandi neytendaumbúðum, sem hentar húsmóðurinni sem hefur lítinn tíma, og ég treysti bændakonum til að leggja sitt af mörkum að þessu leyti. En til þess þurfa þær að hafa eitthvað um málið að segja. Með þessu miðstýrða, fjarlæga karlveldiskerfi er slíkt ekki mögulegt. Þær hafa engan annan kost en að leika eftir þeim leikreglum sem tíðkast hafa í þessu ótrúlega ofstjórnarkerfi og ef að líkum lætur má þó ætla að greiðslur á ullarstyrk gætu komið atvinnumálum þeirra til góða.
En hvers vegna samþykkja Bændasamtökin samninginn? Jú, líklega vegna þess að bændur fá í sinn hlut 2,2 milljarða kr. í viðbót við það sem þeir hefðu annars fengið ef gamli búvörusamningurinn yrði áfram í gildi. Það að Sjálfstfl. og Framsfl. skuli styðja landbúnaðarstefnu sem á sér engan líka í samfélagi þjóðanna nú til dags er með ólíkindum. Styrkir Íslendinga við landbúnaðinn þurfa auðvitað að vera miklir en á meðan við erum að komast út úr þessu kerfi finnst mér alls ekki réttlætanlegt að við styðjum landbúnaðinn 70% meira en meðalstuðningur er í OECD-ríkjunum og 50% meira en meðalstuðningur er í ESB-ríkjunum. Löngu er kominn tími til að horfa frá þessari fortíðarstefnu og taka upp frjálsari viðskiptahætti, aðlaðandi neytendastefnu, m.a. með þátttöku bænda sjálfra og bændakvenna þannig að bændur fái að njóta þess ef þeir standa sig vel en það gera þeir ekki samkvæmt þessu frv. Þar að auki vantar alla framtíðarsýn og því tel ég tímabært að þegar verði horfst í augu við hvað ætlunin er að gera fyrir sauðfjárbændur árið 2000. Á að endurtaka þennan leik þá eða er virkilega trú ríkisstjórnarinnar að þá verði komið á jafnvægi á milli sauðfjárframleiðslu og neytendasjónarmiða? Ég hef ekki þá trú þó að með þeim fjárhæðum sem til stendur að eyða næstu fjögur árin í samninginn væri það vissulega hægt, þ.e. með því að gera betur við þá sem hætta og við þá sem reka bú sín með sérstökum myndarskap.
Sérfræðingar álita að 600 ársverk dygðu í sauðfjárframleiðslu miðað við núverandi neyslu en nú eru um það bil 2--3 þúsund ársverk í sauðfjárframleiðslu. Ekki verður séð að samningurinn muni í reynd fækka sauðfjárbændum svo nokkru nemi og því verður ekki séð að næstu fjögur árin verði notuð til þess að gera sauðfjárrækt að alvöruatvinnugrein með tilheyrandi kostnaði fyrir þjóðina alla. Vandi sauðfjárbænda er ekki sá að kjötið sé endilega of dýrt, heldur að of margir bítast um of lítinn markað. Lausnin í þessu frv. er hlægileg, að láta bændur sjálfa niðurgreiða útflutning fyrir sjálfa sig. Á þann hátt gera þeir í raun aðeins eitt: Að tryggja sér áframhaldandi beingreiðslur ef kerfið yrði nú óbreytt árið 2000 því að þeir vita það ekki sjálfir. Til einhvers er hugsanlega að vinna og því mun ekki takast að fækka sauðfjárbændum og minnka sauðfjárrækt svo að nokkru nemi ef þetta frv. verður að lögum. Að mínu mati eru allt of litlar upphæðir ætlaðar í uppkaup á framleiðslurétti en samt sem áður er gert ráð fyrir því í brtt. meiri hlutans að það fé sem fer ekki til uppkaupa skuli ekki ganga til ríkissjóðs eins og upphaflega stóð til heldur megi nota það til annars. Þetta sýnir betur en margt annað að þeir sem standa að samningnum vita sjálfir að ekki verður mikil ásókn í uppkaup miðað við það heildarsamhengi sem þetta mál er að komast í. Þetta er vondur samningur og ég vona að það verði fleiri stjórnarþingmenn en Pétur Blöndal sem geta staðið gegn samningnum og staðið með stjórnarandstöðunni um þá tillögu að vísa frv. til ríkisstjórnarinnar til gagngerrar endurskoðunar.