[prenta uppsett í dálka] 73. fundur
[11:02]
Frsm. félmn. (Kristín Ástgeirsdóttir):
Hæstv. forseti. Ég mæli hér fyrir nál. félmn. um frv. til laga um breytingar á lögum um vatnsveitur sveitarfélaga, nr. 81/1991.
Nefndin hefur fjallað um málið og fékk á sinn fund Húnboga Þorsteinsson skrifstofustjóra og Sesselju Árnadóttur deildarstjóra frá félagsmálaráðuneyti. Þá komu til fundar við nefndina Eiríkur Bogason, framkvæmdastjóri Samorku, Guðmundur Þóroddsson, vatnsveitustjóri í Reykjavík, og Vilhjálmur Þ. Vilhjálmsson, formaður Sambands íslenskra sveitarfélaga
Skriflegar athugasemdir bárust nefndinni frá Egilsstaðabæ, Reykjanesbæ, bæjarstjóranum á Akranesi, Hita- og vatnsveitu Akureyrar, Blönduósbæ, Bæjarveitum Vestmannaeyja, Hita- og vatnsveitu Sauðárkróks, bæjarverkfræðingi Kópavogsbæjar, Sambandi íslenskra sveitarfélaga, borgarlögmanni Reykjavíkurborgar, bæjarstjóranum á Selfossi, Húsavíkurkaupstað og Samorku.
Eins og sjá má á þessum lista, hæstv. forseti, var þetta mál sent til allra kaupstaða á landinu, enda er hér um mikið hagsmunamál að ræða, einkum fyrir kaupstaðina. Nefndin hefur lagt verulega vinnu í að skoða þetta mál og tók mjög mið af þeim athugasemdum sem fram komu við frv. sem voru mjög góðar og gildar. Nefndin leggur því til að nokkrar breytingar verði gerðar á frv. Við gerum grein fyrir þessum brtt. með eftirfarandi hætti:
Lagðar eru til breytingar á 1. gr. frumvarpsins. Í fyrsta lagi er lagt til að notað verði orðið sveitarfélag í stað sveitarstjórnar um eignarhald á vatnsveitum þar sem sveitarfélögin sjálf eru eigendur þeirra.
Í öðru lagi að orðið dreifiæð komi í stað orðsins götuæð. Víða eru aðstæður þannig að vatnsveitulagnir frá aðalæð liggja ekki endilega um götur heldur baklóðir eða opin svæði. Orðið dreifiæð nær þá yfir götuæð og einnig vatnsæðar sem liggja um önnur svæði, þ.e. þær vatnsæðar sem eru ekki aðalæðar eða heimæðar.
Í þriðja lagi er skýrt nánar hver sé eigandi heimæðar og hver beri ábyrgð á viðhaldi hennar. Er þetta breyting frá núverandi fyrirkomulagi þannig að vatnsveita sveitarfélags verður ekki sjálfkrafa eigandi allra heimæða um áramótin 1996/97, heldur verður fasteignareigandi að gera samning við sveitarstjórn um yfirtöku vatnsveitunnar á heimæð sem lögð var fyrir gildistöku laga nr. 81/1991.
Með breytingum á 2. gr. frumvarpsins er í fyrsta lagi gert ráð fyrir þeim möguleika að heimæð húss tengist hvers konar dreifiæð eða jafnvel aðalæð, allt eftir því hvað vatnsveita sveitarfélagsins telur hentugast. Þá er í öðru lagi fellt niður ákvæði um að heimæðargjald skuli miðað við rúmmál fasteigna. Notkun á köldu vatni er ekki í samræmi við rúmmál fasteignar eins og er með notkun á heitu vatni. Því þykir eðlilegra að hafa til hliðsjónar raunkostnað og miða gjaldið við gerð, stærð og lengd heimæða. Jafnframt er gert ráð fyrir að gjaldið megi nema allt að meðalkostnaði við lagningu heimæða í sveitarfélaginu en með því er að nokkru leyti jafnað út kostnaði á fasteignareigendur. Aðstæður við lagningu heimæða geta verið mjög mismunandi vegna aðstæðna sem eru húseiganda óviðkomandi. Sem dæmi má nefna að sumar heimæðar þurfa að fara um klöpp en aðrar ekki. Í þriðja lagi er sveitarstjórnum veitt heimild til að gera kröfur um gerð, staðsetningu og frágang inntaksrýmis. Slík heimild er eðlileg í ljósi þess að vatnsveita sveitarfélags mun verða eigandi heimæðar og bera ábyrgð á henni.
Breyting sú, sem lögð er til á 3. gr. frumvarpsins, felur í sér nýmæli. Með henni er sveitarstjórn heimilað að miða vatnsgjald við fast gjald auk álags vegna stærðar fasteignar og/eða notkunar samkvæmt mæli. Samkvæmt núgildandi lögum er eingöngu heimilt að miða vatnsgjald við endurstofnverð húss og mannvirkis margfaldað með markaðsstuðli fasteigna í Reykjavík samkvæmt matsreglum Fasteignamats ríkisins. Stofn til álagningar vatnsgjalds á aðrar fasteignir skal vera fasteignamat þeirra. Með því að binda gjaldtöku eingöngu við þessar viðmiðanir er hætta á að fasteignareigendum verði mismunað og gjaldtakan henti ekki rekstri vatnsveitunnar. Fasteignareigendur greiða meira fyrir vatn ef þeir eru í nýju húsi en gömlu á meðan kostnaður vatnsveitu af viðhaldi heimæða og annarra lagna eykst með aldri einstakra hverfa. Eðlilegt er því að heimila sveitarstjórnum að velja hvaða viðmiðun þær nota. Hins vegar er rétt að sama hámark gildi um álagningu vatnsgjalds, þ.e. að fjárhæð vatnsgjalds sé aldrei hærri en kveðið er á um í 1. málsl. 4. mgr. greinarinnar.
Með hliðsjón af framangreinum breytingum er lagt til að 2. mgr. 14. gr. laganna verði felld brott þar sem hún er nú óþörf.
Nefndin ræddi sérstaklega þá breytingu að miða skuli við að vatnsgjald ásamt öðrum tekjum, en ekki einungis vatnsgjald eins og kveðið er á um í núgildandi lögum, standi straum af stofnkostnaði og rekstri vatnsveitu. Nefndin telur að í þessu felist ekki efnisbreyting.
Undir þetta álit rita auk mín Pétur H. Blöndal, Rannveig Guðmundsdóttir, Einar K. Guðfinnsson, Arnbjörg Sveinsdóttir, Kristján Pálsson, Siv Friðleifsdóttir, Magnús Stefánsson og Bryndís Hlöðversdóttir.
Svanfríður Jónasdóttir sat fundi nefndarinnar sem áheyrnarfulltrúi og er samþykk áliti þessu.
Hæstv. forseti. Ég vil í örfáum orðum bæta nokkru við þær skýringar sem hér hafa komið fram. Þá er fyrst að nefna síðasta liðinn, þ.e. hvort sú ákvörðun sem hér er lögð fram um vatnsgjald þrengi hag vatnsveitnanna á nokkurn hátt. Samkvæmt okkar túlkun er ekki verið að gera neinar þær breytingar á þessum lögum sem þrengja hag vatnsveitnanna. Þetta tengist þeirri umræðu sem orðið hefur um frv. um gatnagerðargjöld og fleiri slík mál í kjölfar úrskurðar umboðsmanns Alþingis þar sem reynt er að skýra hvað eru skattar og hvað eru gjöld. Samkvæmt úrskurðum umboðsmanns Alþingis á neytendum þjónustu að vera ljóst fyrir hvað þeir eru að borga. Það er skilgreining umboðsmanns Alþingis að gjaldtakan eigi ekki að vera meiri en nemur kostnaði þeirrar þjónustu sem verið er að veita. Þá kemur spurningin: Hver er kostnaðurinn? Samkvæmt þeirri túlkun sem menn hafa verið að reyna að koma sér niður á felst kostnaðurinn ekki eingöngu í því sem er að gerast nákvæmlega í dag heldur verða menn líka að taka inn í dæmið morgundaginn og það viðhald og fjárfestingar sem eru nauðsynlegar til að viðhalda þeirri þjónustu sem verið er að veita.
Ég nefni þetta hér, hæstv. forseti, vegna þess að það kom fram í umsögnum frá ýmsum bæjarfélögum og reyndar hjá fulltrúa Sambands íslenskra sveitarfélaga að þeim þætti löggjafinn og framkvæmdarvaldið vera að skipta sér um of af heimildum sveitarstjórnanna til að taka gjöld. Þeirra ósk er að fá að taka gjöld eftir þörfum og það sem umfram er sé þá nýtt í þágu sveitarfélagsins. En samkvæmt þeim breytingum sem nú hafa verið gerðar á stjórnarskrá íslenska lýðveldisins og tengjast skattlagningu er löggjafarvaldinu ekki heimilt að veita öðrum heimild til skattlagningar öðruvísi en að það sé mjög nákvæmlega kveðið á um það í lögum og jafnframt verður að taka inn í dæmið þessa túlkun umboðsmanns Alþingis á þjónustugjöldum. Okkur eru því takmörk sett og menn eiga að vita nákvæmlega fyrir hvað er verið að borga. Ég vildi að það kæmi hér fram að umræðan og túlkun á þessum breytingum á eftir að þróast. Menn eiga eftir að gera sér betur grein fyrir því hvað fylgir þessum stjórnarskrárbreytingum og túlkunum umboðsmanns Alþingis.
Þá vil ég líka nefna að það er skilningur félmn. að með þeim breytingum sem hér er verið að leggja til eigi sveitarfélögin þriggja kosta völ þegar þau ákveða hvernig vatnsgjaldi skuli háttað. Í fyrsta lagi er hægt að miða það við eitthvert meðalverð, þ.e. taka mið af raunverulegum kostnaði og miða við gerð vatnslagnarinnar. Í öðru lagi er heimilt að taka fastagjald og jafnframt álag. Þriðji kosturinn svo sá að taka hugsanlega fastagjald og gjald samkvæmt mæli. Þetta tengist því, hæstv. forseti, að vatnsveitur eru reknar með mismunandi hætti og hvað þetta síðast talda atriði varðar, gjald samkvæmt mæli, snertir það alveg sérstaklega Vatnsveitu Vestmannaeyja sem býr við allnokkra sérstöðu vegna þess að þar er náttúrlega um ákaflega dýrar framkvæmdir að ræða, vatnslögn sem liggur milli lands og Eyja. Til þess að halda þeim kostnaði í lágmarki er reynt að draga sem allra mest úr vatnsnotkun. Í umsögn vatnsveitu Vestmannaeyja var einmitt bent á að ef vatnsnotkun ykist verulega yrði að leggja í miklar fjárfestingar, hugsanlega nýja lögn milli lands og Eyja. Og til að fjármagna slíkt verður að vera heimilt að afla fjár í samræmi við notkun og við þann kostnað sem fylgir vatnsveitunni.
Hæstv. forseti. Ég hef hér gert grein fyrir þeim breytingum sem við leggjum fram á frv. Hér hefur verið komið mjög til móts við athugasemdir vatnsveitnanna og ég tel að í þessu felist allnokkur sveigjanleiki sem vatnsveiturnar geta nýtt sér.
Það kom í ljós eftir að lögin höfðu verið samþykkt árið 1991 að í þeim fólst breyting sem kostað gat sveitarfélögin gífurlegar fjárhæðir. Hér er komið á móts við það sjónarmið að sveitarfélögin verði ekki sjálfkrafa eigendur heimæða og séu þar með orðin skaðabótaskyld og þurfi hugsanlega að leggja í gífurlegan kostnað við viðhald. Við reiknum með að eftir því sem að endurnýjun á sér stað þá verði heimæðarnar eign sveitarfélaganna. Þetta er ekki einfalt mál fyrir þá sem ekki þekkja til vatnsveitna og þeirrar tækni sem um ræðir en það er trú okkar að við höfum með þessu komið mjög til móts við þarfir sveitarfélaganna.
