Guðmundur Árni Stefánsson:
Virðulegi forseti. Ég get ekki horfið frá þessari umræðu án þess að drepa á nokkur grundvallaratriði. Mér finnst við hægt og bítandi í andsvörum síðustu mínúturnar vera að nálgast kjarna málsins.
Ég sagði áðan að allt of mörg hugtök í pólitískri umræðu heilbrigðismála á Íslandi væru allt of léttvæg. Menn eru að nota ýmsa frasa, ýmiss konar kennisetningar hér og þar eftir hendinni til að komast út úr erfiðri umræðu. Eitt af þeim orðum er forgangsröðun.
Í frv. er rætt um forgangsröðun, að vísu í einni setningu í 19. gr. og segir nánast ekki nokkurn skapaðan hrærandi hlut. Segir þar orðrétt, með leyfi forseta:
,,Ef nauðsynlegt reynist að forgangsraða sjúklingum vegna meðferðar skal fyrst og fremst byggt á læknisfræðilegum sjónarmiðum og eftir atvikum öðrum faglegum forsendum.``
Hins vegar stendur í 1. gr. að óheimilt sé að mismuna sjúklingum á grundvelli aldurs. Þó að það sé ekki sagt berum orðum eru tekin af öll tvímæli í athugasemdum. Og í 3. gr. segir fortakslaust, með leyfi forseta:
,,Sjúklingur á rétt á fullkomnustu meðferð sem á hverjum tíma er völ á að veita``
Hér eru auðvitað mótsagnir og þversagnir sem við verðum að skýrgreina. Það er ekki hægt fyrir hið háa Alþingi að skilja við lagatexta þannig að almenningur velkist í vafa um hvað það er í raun sem við eigum við.
Ég nefndi áðan hugtakið ,,forgangsröðun``. Hæstv. heilbrrh. hefur ásamt fleiri stjórnmálamönnum stundum nefnt þetta sem allra meina bót í íslensku heilbrigðiskerfi.
Nú er það svo að það hefur verið forgangsraðað. Við pólitíkusar höfum gert það með því að veita meiri peninga hingað en þangað og raðað í tímaröð. En þegar ég heyrði hæstv. heilbrrh. ræða um það og kalla til starfa fjölmarga einstaklinga til að forgangsraða í heilbrigðiskerfinu var líka nefnt hvernig ætti að skipa sjúklingum. Það er auðvitað stórpólitísk yfirlýsing sem hæstv. ráðherra gaf áðan um að þessi nefnd hennar mundi ekki ganga þann veg að forgangsraða eftir aldri, enda mundi það stangast á við frv. þegar það verður að lögum. Ég hlýt að líta þannig á að 1. gr. og 3. gr., jafnfortakslausar og þær eru, banni að yfirvöld, framkvæmdarvaldið og læknar raði sjúklingum eftir aldri, t.d. í aðgerðir og stilli upp biðlistum miðað við aldur eða félagslega stöðu. Þau ákvæði frv., þessarar grundvallarlöggjafar, eru það fortakslaus. Nú hefur komið fram að hæstv. ráðherra hefur komið þeim skilaboðum til sinna manna í forgangsröðunarnefnd að ekki eigi að fara þessa dönsku leið. Það er stórpólitískt mál og ég fagna því að við séum komin það langt áleiðis í umræðunni að ræða um raunverulega hluti sem lúta að stöðu þessara einstaklinga. Að ráðherrann hefur gefið út pólitískar línur, er komin af snakkstiginu og yfir í ,,real``-pólitík, svo ég noti nú útlenskar slettur, virðulegi forseti. Þá kannski mjökumst við þótt við getum eftir sem áður verið ósammála um einhverjar meginniðurstöður, þannig að eitthvað erum við að mjakast áleiðis í þá veruna. En eftir sem áður er texti þessa frv. svo mótsagnakenndur að ekki verður við unað og ekki verður hjá því komist að hv. heilbrn. lagfæri hann og geri hann straumlínulagaðan þannig að öllum verði ljóst, sem eftir þessum lögum eiga að fara og vinna, hver meiningin sé og hver ætlunin sé.
Hvað fjármálin varðar hefur okkur, því miður, ekki miðað hænufet, ekki eitt einasta hænufet. Enn er það einasta sem hönd er á festandi það makalausa álit fjmrh. og fjárlagaskrifstofu fjmrn., sem er fskj. með þessu frv., að allar þessar réttarbætur til handa íslenskum sjúklingum kosti 8 millj. kr. Að vísu hafa menn nefnt í leiðinni að vissulega þurfi að byggja einn lítinn barnaspítala upp á 800 millj. eða milljarð, það þurfi náttúrlega að stórbæta sálgæslu, umönnunarþáttinn, og eins og hæstv. ráðherra orðaði það, held ég: Þetta kostar auðvitað mikla peninga.
Hvers konar vinnubrögð eru þetta? Hvers vegna í veröldinni er okkur boðið upp á það að sá sem heldur um budduna meti kostnaðaráhrifin upp á 8 millj. kr. þegar fagráðherrann sjálfur segir að þetta kosti mikla peninga og sennilega miklu meira en 8 millj. kr. Því hljótum við að fara fram á það að hún svari okkur hvað þetta kosti, hvaða mannafla þetta kosti, hvaða tækjabúnað þetta kosti, hvaða breytingar aðrar þetta kosti í þessari grundvallarlöggjöf. Ég er henni eðlislægt ósammála að við göngum þannig fram að við samþykkjum hér grundvallarlöggjöf og síðan sjáum við til hvað þurfi til bragðs að taka, hverju þurfi að breyta og hvað þurfi að bæta þegar þessi lög taka gildi. Þannig eigum við ekki að vinna og þannig eigum við ekki að hugsa.
Ég er sannfærður um að þjónustuaukningin skiptir hundruðum milljóna þegar allt er upp talið. Þá á ég auðvitað við tryggingakerfið því ég geng út frá því að menn þurfi að gera þar verulegar bragarbætur á. Þá á ég við umönnunarþáttinn sem lýtur að börnunum, langveikum börnum og síðan sjúklingum almennt og rétti aðstandenda til að vera þeim innan handar og veita þeim alla aðstoð sem mögulegt er. Ef ég árétta það sem ég sagði áðan þá er það ekki viðunandi og ég trúi því ekki að menn séu að setja saman einhvers konar almennan óskalista, einhverjar frómar óskir um að svona væri nú ágætt að hafa þetta en ætli sér síðan að láta þar við sitja. Orðin tóm en engar efndirnar. Þannig getum við auðvitað ekki gengið frá þessum málum.
Að lyktum, virðulegi forseti, finnst mér enn og aftur menn kveða sömu rímurnar þegar kemur að barnaspítalamálum. Ég er búinn að heyra orðaræður hv. þm. Sivjar Friðleifsdóttur og hæstv. heilbrrh. um barnaspítalamálið, nákvæmlega sömu vísurnar kveðnar í heilt ár. Það er verið að skoða, gaumgæfa og athuga. Og nú síðast sagði formaður svokallaðrar byggingarnefndar, hv. þm. Siv Friðleifsdóttir, 4. þm. Reykn., að verið væri að athuga gögn. Hvaða gögn er verið að athuga? Ég hef upplýst það í þessum ræðustól að í maí 1994 og enn frekar síðar það sama ár lá fyrir þarfagreining á þessum spítala. Það lágu fyrir grunnteikningar og spítalinn var tilbúinn í alútboð hefði sú ákvörðun verið tekin í árslok 1994. Því miður var ekki farið af stað þá en það væri hægt að gera þetta á morgun. Það væri hægt að auglýsa alútboð á þessum spítala á morgun ef þau gögn væru notuð. Fráfarandi skrifstofustjóri heilbrrn., Guðjón Magnússon, var formaður þáverandi byggingarnefndar, gekk frá þessum málum frá a til ö og því spyr ég hreint og beint: Hvað er verið að athuga í ráðuneytinu í þessum efnum sem ekki hefur verið athugað áður? Það þýðir ekkert að bjóða upp á sömu afsökunina, ekki dag eftir dag, heldur mánuð eftir mánuð, missiri eftir missiri. Ég árétta það enn og aftur, virðulegi forseti, og rifja það upp að í desember sl. kom fram bein tillaga frá mér og fleirum um að þessi spítali skyldi byggður. Hæstv. ráðherra afþakkaði að fá slíka tillögu samþykkta, lét sér nægja almenna heimild um sölu á Vífilsstaðalandi, sem raunar var kveðið á um að andvirði þess skyldi verja til byggingar barnaspítala. Með öðrum orðum, enn þá hefur engin prinsippákvörðun, samþykkt verið gerð í þessum sölum um að ráðast í byggingu þessa spítala. Hæstv. ráðherra, sem ég trúi og vil trúa að sé einlægur áhugamaður um bygginguna, afþakkaði það og felldi tillögu þess efnis spítali skyldi byggður. Ég þekki það nokkuð af eigin raun að hún á ekki sjö dagana sæla í samskiptum sínum við fjmrh. þegar kemur að þeirri framkvæmd. Það er kannski þess vegna sem fjmrh. sjálfur reynir af fremsta megni að komast hjá því að nefna þá mikilvægu framkvæmd í kostnaðarumsögn sinni með frv. Ég held að hæstv. ráðherra væri maður að meiri ef hún viðurkenndi einfaldlega að hún stæði í stríði við hæstv. fjmrh. Það endurspeglast í umsögn hans með frv., og hún mundi óska eftir liðsinni hinna fjölmörgu áhugamanna sem er að finna í þessum sal bæði í stjórn og stjórnarandstöðu við að drífa þetta mál áfram. Tek ég hér fagnandi hv. þm. Siv Friðleifsdóttur og hefði hún kannski betur hlustað á mínar spurningar um gang mála í þessu barnaspítalamáli því að þar finnst mér allt vera, satt að segja, í stóra stoppi og ég er búinn að heyra afsakanir allt of lengi, virðulegur forseti.