Guðmundur Árni Stefánsson:
Virðulegi forseti. Ég hef leyft mér ásamt hv. þm. Jóhönnu Sigurðardóttur að flytja brtt. á þskj. 1064 við 20. gr. frv. um stöðu, stjórn og starfshætti þjóðkirkjunnar sem lýtur að skipan kirkjuþings. Eins og frv. ber með sér er lögð áhersla á að styrkja mjög verulega stöðu kirkjuþings frá því sem verið hefur og að kirkjuþing verði tvímælalaust æðsta vald í málefnum þjóðkirkjunnar, þó innan lögmæltra marka, þ.e. þeirra marka sem væntanleg lög munu marka því að öðru leyti.
Mér þykir mjög brýnt í því samhengi til þess að auka enn frekar styrk og stöðu kirkjuþingsins og að þar verði viðraðar þær skoðanir og sjónarmið sem að gagni mættu koma innan kirkjunnar að tryggja að þar komi að tiltölulega góður og breiður hópur leikmanna og presta. Það hefur verið þannig og í frv. er gert ráð fyrir því að eingöngu 21 einstaklingur verði kjörinn á kirkjuþing, þar af 12 leikmenn og 9 prestar. Ég er út af fyrir sig sáttur við það hlutfall milli leikmanna og presta en finnst raunar satt að segja, eins og ég gerði grein fyrir við 1. umr. málsins, að þar sé um allt of fámennan hóp að ræða og alls ekki nein trygging fyrir því að breið flóra sjónarmiða geti leikið um þetta þing og að skynsamleg og nauðsynleg skoðanaskipti geti þar átt sér stað. Ég held að það þurfi út af fyrir sig ekki annað en vísa til þess sem maður sér gjarnan á sjónvarpsmyndum þegar kirkjuþing kemur saman og þar sitja örfáir einstaklingar og ráða ráðum sínum um hin stóru mál kirkjunnar. Það segir raunar alla þessa sögu Ég vil ganga miklum mun lengra, hef þó farið tiltölulega hófstillta leið með þessari tillögu minni og geri ásamt hv. þm. Jóhönnu Sigurðardóttur tillögu um að þessi tala verði þreföld, hlutföll öll að öðru leyti verði óbreytt þannig að um verði að ræða þing í þess orðs fyllstu merkingu en ekki fund sem samkunda 21 manns er í raun og sanni. Ég held að það mundi auka enn frekar vægi og þyngd kirkjuþingsins að almennar umræður mættu þar fara fram og kirkjuþing væri í hugum kirkjunnar manna það sem frv. gerir raunar ráð fyrir.
Einhvers staðar hefur því verið hvíslað að mér að vankantar á þessari tillögu væru m.a. þeir að hugsanlega væri kostnaður of mikill við þinghald af þessum toga. Nú kann ég ekkert um það að segja og veit út af fyrir sig ekkert um hvernig kirkjan hefur farið með þau mál, hvort kirkjuþingin séu rekin eitthvað svipað því sem gerist á búnaðarþingum eða öðrum sambærilegum stofnunum þar sem kostnaður hefur sannarlega verið óheyrilegur. Ég gef satt að segja lítið sem ekkert fyrir þau rök og tel einsýnt að unnt sé að halda úti kirkjuþingi reglulega án þess að leggja út í verulegan kostnað og neita að trúa því og gangast við því að þeir sem kjörnir eru til þeirra trúnaðarstarfa á vegum kirkjunnar, hvort heldur eru leikmenn eða prestar, að fjárhagslegir hagsmunir fari þar saman. Ég vil því segja það strax hér og nú, virðulegi forseti, að mér finnst þessi rök engan veginn eiga hér við.
Meginkjarni málsins er sá að við viljum sjá kirkjuna ekki sem fámennisvald heldur að þar fái vindar að blása, þar fái raddir sem flestra að njóta sín og heyrast og einmitt á þessum vettvangi, á kirkjuþinginu sjálfu, er það mjög brýnt og nauðsynlegt. Ég vil trúa því þess vegna að hv. þingmenn hlýði á almenn rök í þessu samhengi. Mér finnst þau svo bersýnileg og gagnsæ að ég neita að trúa því að ekki verði skilningur á þeim viðhorfum sem birtast í þessari brtt.
Virðulegi forseti. Ég ætla ekki að hafa mörg fleiri orð um hana. Ég vil hins vegar bara í örfáum orðum drepa á tvö atriði sem hér hefur borið á góma í breytingartilögum frá nefndinni og raunar við umfjöllun nefndarinnar. Þar er fyrst um að ræða 39. gr. sem lýtur að ráðningu presta. Mér þykir sú niðurstaða sem fengin er í breytingartillögum nefndarinnar vera þannig að ég get illa sætt mig við hana. Mér finnst hún hálfgert klúður. Þar er verið að reyna að fara þá leið sem mörkuð hefur verið í nýsettum lögum um réttindi og skyldur opinberra starfsmanna, en þó með einhverju viðhengi verið að reyna að undirstrika þá sérstöðu sem prestar sannarlega búa við í íslensku samfélagi og eiga að búa við.
Mér fannst satt að segja, eins og frv. var úr garði gert, nægilega tryggt að ef kjörmenn eða söfnuðirnir væru ósáttir við sinn prest hefðu þeir öll tök á því að koma honum frá. Það þurfti meiri hluta kjörmanna til og biskup gat síðan á grundvelli slíkrar samþykktar beitt sér í því máli. Mér fannst vel og tryggilega um þá hnúta búið eins og frv. var í sinni upphaflegu mynd. Mér finnst hallærisbragur og satt að segja slæmur bragur á þessari breytingartillögu sem frá nefndinni hefur komið.
Það er óþarfi að fara um það mörgum orðum að staða presta í þessu ljósi er allt önnur en gengur og gerist. Það er mikilvægt að presturinn njóti sérstöðu sinnar og þeirrar sérstöðu nýtur hann vegna þess að honum ber að vera í friði og sátt við sinn söfnuð. Það gerist einfaldlega af sjálfu sér að þeim presti sem ekki býr í friði og sátt við sinn söfnuð verður ekki vært. Það þarf enga sérstaka löggjöf um hámarksráðningartíma presta til þess arna. Með fimm ára reglunni er verið að skapa óvissu og óöryggi, ekki eingöngu hvað varðar stöðu prestsins sjálfs heldur ekki síður í söfnuðinum. Það þurfi að gera upp sakir, þótt með jákvæðum hætti sé kannski langoftast, á fimm ára fresti finnst mér ekki eiga við í þessu samhengi og varð satt að segja fyrir vonbrigðum að nefndin skyldi velja þessa leið.
Í annan stað þessu tengt hefði ég kannski talið eðlilegra að nefndin hefði íhugað það og skoðað hvort ekki hefði verið eðlilegt að setja hámarkstíma á skipun biskupsins. En ég sé að þau atriði hafa lítið verið reifuð og rædd í nefndinni. Það er spurning hvort ekki sé eðlilegt að ákveðinn hreyfanleiki sé í þeim efnum, að æðsti andlegi leiðtogi kirkjunnar dvelji ekki of lengi í þessu embætti. Nú eru biskupskosningar að fara í hönd og mér sýnist að þeir ágætu kandídatar sem þar hafa verið nefndir til sögu séu margir hverjir á þeim aldri að maður gæti átt von á því að þeir væru á stóli næstu 20 ár en mér finnst það of langur tími. Mér finnst að ákveðinn hreyfanleiki eigi að eiga sér stað og hefði kannski talið eðlilegra að menn skoðuðu þann þáttinn með fimm eða átta ár eða hvað það nú er og þá yrði þar breyting á. Ég vildi koma því hér að við 2. umr.
Ég fagna því einnig sérstaklega að hér er undirstrikað mikilvægi þess að leikmenn komi í stórauknum mæli að málefnum kirkju og leikmannastefna er hér nefnd til sögu þó að hlutverk hennar sé kannski býsna óskilgreint og hefði betur mátt fara um það orðum, þá er hugmyndin góð og vonandi upphafið að einhverju enn þá meira. En umfram allt vil ég árétta þessa tillögu sem ég nefndi hér, virðulegi forseti. Ég tel hana mjög brýna og nauðsynlega í þeirri tilraun löggjafans að styrkja stöðu kirkjuþingsins, draga úr beinni þörf fyrir lagasetningu um innri mál kirkjunnar en það gerum við ekki nema við tryggjum rækilega að það sé breiður og fjölskipaður hópur leikmanna og presta sem kemur að málum, að þessu æðsta valdi í kirkjunnar málefnum. Það gerum við auðvitað ekki nema hafa þar fjölmennan hóp. 63 er ágæt tala. Hún er þekkt héðan úr þessu húsi. Það er alger tilviljun raunar að hún varð fyrir valinu. Einfaldlega var þrefölduð sú tala sem í frv. er en hún hefur gagnast sæmilega hér --- ekki satt, og því ekki þá á kirkjuþingi?