Jón Kristjánsson:
Herra forseti. Ég vil leggja örfá orð í umræðuna um þetta merka mál en það hefur verið farið rækilega yfir það í ítarlegri ræðu hv. formanns sérnefndar sem hefur leitt vinnuna í nefndinni. Undirbúningur málsins hefur staðið yfir í mjög langan tíma. Hér er verið að reka endahnútinn á vinnu að þessum málum sem staðið hefur um árabil. Fjárln. hafði á sínum tíma frumkvæði í þessu máli, á þeim tíma sem hv. 5. þm. Vestf. stýrði henni. Allar götur síðan hefur verið unnið að þessu og verið mikill áhugi á málinu á vettvangi fjárln.
Árið 1990 var ríkisreikninganefnd, sem starfar á vegum fjmrh. samkvæmt lögum nr. 52/1966, falið að endurskoða reglur um bókhald ríkisins, reikningsskil þess og gerð fjárlaga. Þetta starf stóð í fjögur ár og var mjög ítarlegt. Enda æðimörg atriði sem þurfti að taka afstöðu til og fjalla um ítarlega.
Frv. setur nýjan lagaramma um fjárreiður ríkissjóðs. Það er afar mikilvægt í breyttu þjóðfélagi með nýjum og breyttum verkefnum að þessi löggjöf leiðir til betri reglu við meðferð fjármuna og ég er sannfærður um að hún mun gera það. Það er einnig mikilvægt að þessi löggjöf setur skýrari reglur um samskipti löggjafarvalds og framkvæmdarvalds. Það hafa verið skiptar skoðanir og óljósar reglur um nokkur atriði hvað það varðar, m.a. um þann farveg sem fjárlagatillögur Alþingis eiga að fara í. Kveðið er skýrt á um það í þessu lagafrv. að forsrn. sé þar milligönguaðili.
Samstarfið í sérnefndinni hefur verið með miklum ágætum þó að auðvitað hafi skoðanir verið skiptar um ýmis atriði. Þar hafa farið fram ítarlegar umræður um grundvallarmál varðandi ríkisfjármálin og fjárreiðurnar, stjórnarskrármál, samskipti löggjafarvalds og framkvæmdarvalds og fleiri atriði. Eitt lykilatriðið í þessari löggjöf er það að fjárlög verða nú á rekstrargrunni og það gefur ljósara yfirlit um raunverulega stöðu ríkissjóðs og þær skuldbindingar sem ríkið tekur á sig fram í tímann.
Ég mun víkja örlítið að þeim atriðum sem hafa valdið hvað mestri umræðu í nefndinni og hefur verið komið inn á af ræðumönnum sem hafa talað á undan mér. Það voru skiptar skoðanir um 30. gr. frv. sem fjallar um þjónustusamninga. Þeir sem skrifa undir þetta álit með fyrirvara eru þeirrar skoðunar að með þeirri grein séu framkvæmdarvaldinu gefnar of víðtækar heimildir. Við fulltrúar Framsfl. í sérnefndinni stöndum að frv. og að þessari grein. Ég tel að með þeim breytingum sem hafa verið gerðar á henni sé það tryggt að aðkoma Alþingis að þessum málum sé með þeim hætti að Alþingi geti gripið inn í ef þau áform sem fjmrh. hefur um gerð þjónustusamninga samrýmast ekki vilja meiri hluta Alþingis. Í fyrsta lagi eru ákvæði um að fjmrh. skuli gera Alþingi grein fyrir þessum áformum ekki aðeins til eins árs heldur þrjú ár fram í tímann og er óheimilt að gera slíka samninga nema áætlað sé fyrir verkefninu í fjárlögum. Það gefur auga leið að sá meiri hluti sem starfandi er á hverjum tíma í Alþingi getur gripið inn í þau áform sem framkvæmdarvaldið hefur í þessum efnum. Ég tel að þær breytingar sem gerðar hafa verið á frv. tryggi þetta og ég tel að samþykkt frv. og þessarar löggjafar eigi ekki að leiða til neinnar kollsteypu í þessum efnum, það séu nægar heimildir fyrir löggjafarvaldið til að grípa þar inn í.
Það hafa einnig verið skiptar skoðanir um 33. gr. hvað heimildir framkvæmdarvaldsins til aukafjárveitinga eiga að vera rúmar eða hvort þær eiga yfirleitt að vera fyrir hendi. Ég er þeirrar skoðunar að þessi neyðarréttur verði að vera fyrir hendi og reyndar hníga þau sérfræðiálit sem sérnefndin hefur fengið að því að það brjóti ekki í bága við stjórnarskrá landsins. Ég veit að sumir þeir sem hafa tekið þátt í starfi sérnefndarinnar eru ekki þessarar skoðunar, menn greinir á um þetta. En ég hef þá trú að þetta ákvæði brjóti ekki í bága við stjórnarskrána eftir þá ráðgjöf og þær upplýsingar sem við höfum fengið í því máli frá sérfræðingum. Heimildir framkvæmdarvaldsins til að ákveða aukafjárveitingar upp á sitt eindæmi eru þrengdar verulega. Það er gefinn farvegur til að Alþingi geti komist að þeim málum fyrr í gegnum fjárln. þar sem allir fulltrúar þingflokkanna eiga sæti. Það eru ákvæði um að strax og slík fjárútlát hafi verið ákveðin skuli fjárln. tilkynnt um málið. Hún hefur þá möguleika á að koma því áleiðis til sinna þingflokka þannig að þingið geti brugðist við á frumstigi ef það er álitið að of langt hafi verið gengið í þessu efni.
Það hafa verið skiptar skoðanir um hve langt ætti að ganga í þessum efnum eins og ég sagði. En ég tel þetta ásættanlega niðurstöðu.
Ég tek undir það sem kom fram í ræðu hv. 11. þm. Reykn., að auðvitað kallar samþykkt frv. á endurskoðun á starfsháttum Alþingis. Ég veit að forsætisnefnd Alþingis hefur fullan hug á að vinna þá vinnu. Ég veit að í fjárln. er vilji til standa að þeirri vinnu. Á vegum nefndarinnar hefur farið fram mikil upplýsingasöfnun um hvernig staðið er að þessum málum í nágrannalöndum okkar. Meðal annars fóru nokkrir nefndarmenn ásamt forseta Alþingis í kynnisferð í vetur til sænska þingsins þar sem eru nýyfirstaðnar miklar breytingar á fjárlagagerð og verkaskiptingu þingnefnda. Við áttum þar viðræður við bæði fulltrúa fjármálaráðuneytisins sænska, forseta sænska þingsins og embættismenn sænska þingsins. Í þeirri ferð var safnað miklu af upplýsingum sem að gagni mega koma í þeirri framhaldsvinnu sem fram undan er í þessum efnum. Það er mikil nauðsyn ef þetta frv. verður að lögum að endurskoða starfshætti þingsins varðandi þessi mál í kjölfarið á nýrri löggjöf.
Það er rétt að ný lög kalla á endurmat vinnubragða bæði í fjmrn. og í Alþingi og fagráðuneytum. Ég held að það endurmat verði til góðs. Mikil undirbúningsvinna hefur verið unnin að þessum málum, m.a. á vegum fjmrn., því það þarf að breyta þeim kerfum sem unnið er eftir. Það ætti að leiða til gleggri og betri upplýsingagjafar um fjármál ríkissjóðs til þingmanna og þar með til þjóðarinnar. Þau þingskjöl sem varða þessi mál ættu að verða betur úr garði gerð og sýna gleggri mynd en áður. Ég held að brýna nauðsyn beri til þess. Þess vegna er áríðandi núna að stíga það lokaskref að samþykkja þessar tímabæru og brýnu lagabreytingar. Um það held ég að sé mjög bærileg samstaða þótt mér sé fulljóst að ágreiningur er um einkanlega tvær greinar í frv. En ég endurtek að ég tel að samþykkt 30. gr., eins og hún er úr garði gerð nú, eigi ekki að leiða til neinnar kollsteypu í gerð þjónustusamninga og að þingið hafi fulla möguleika á að koma að þeim málum á frumstigi og grípa inn í ef ástæða þykir til. Það eru fullar heimildir til þess samkvæmt því frv. sem hér liggur fyrir.