Guðný Guðbjörnsdóttir:
Virðulegi forseti. Ég þakka hv. þm. Margréti Frímannsdóttur fyrir að taka þessi mál upp á Alþingi. Að mínu mati eru þetta eilífðarmál þótt það sé dálítið sérstakt ástand sem ríkir núna vegna yfirvofandi samþykktar á hækkun sjálfræðisaldurs. Í barnasáttmála Sameinuðu þjóðanna segir í 1. gr. að börn séu allt fólk yngri en 18 ára og markmið þessa ákvæðis er að vernda mannréttindi barna með því að leggja ákveðna ábyrgð á herðar foreldra og samfélags.
Þessi ákvörðun þingsins er að mínu mati mjög ánægjuleg og færir lög hér til samræmis við það sem tíðkast í nágrannalöndunum. En hvaða auknu ábyrgð leggur þetta á herðar foreldra og samfélags? Forsjárskylda foreldra framlengist og þar með auðveldar það foreldrum að fylgjast með persónulegum högum barna sinna, t.d. skólagöngu, nánari samskipti ættu að vera möguleg við framhaldsskóla, t.d. að fylgjast með mætingu barna í framhaldsskóla og útvist, en síðast en ekki síst ætti meðferð ungra fíkniefnaneytenda og geðsjúklinga að verða auðveldari vegna þess að þá geta börnin ekki útskrifað sig sjálf án þess að til sjálfræðissviptingar komi eins og þarf nú.
En hvað með skyldur samfélagsins? Í stjfrv. um lögræðisaldur er það nefnt sem rök gegn hækkun sjálfræðisaldurs að skjólstæðingahópur barnaverndarnefnda muni ef til vill stækka í hlutfalli við auknar skyldur barnaverndaryfirvalda. Bent er á að samkvæmt upplýsingum félmrn. megi búast við auknum útgjöldum vegna fjölgunar meðferðarheimila. Þetta vekur sérstaka athygli mína af tveimur ástæðum. Í fyrsta lagi að það skuli teljast ókostur í stjfrv. að veitt verði aukin þjónusta við þennan hóp þó að vissulega geti það talist samfélagslegur ókostur að auka kostnað. En ég fullyrði að það er mun ódýrara að grípa í taumana strax á þessu sviði en að bíða þangað til vandinn vefur margfalt upp á sig.
Í öðru lagi skil ég ekki alveg þessar upplýsingar frá félmrn., þ.e. hvers vegna Barnaverndarstofa og félmrn. telja að það komi til auknar skyldur við að hækka sjálfræðisaldurinn. Ég var einmitt að fara í gegnum lögin um vernd barna og ungmenna og get ekki séð annað en að það sé í raun skylda að sinna börnum og ungmennum sem eru börn til 18 ára aldurs. Þá veltir maður því fyrir sér hvers vegna sé allt í einu þörf á þessari auknu þjónustu. Jú, þá virðist það vera vegna þess að það þarf sérhæfða þjónustu. Hingað til hefur þjónustan á geðlæknismeðferð barna verið það lítil að þeim sem eru 16--18 ára hefur verið vísað á almenn geðsjúkrahús eða á almennar meðferðarstofnanir. Skýringin hlýtur að vera sú að þetta kalli á sérstök t.d. unglingafangelsi eða sérstök meðferðarheimili fyrir þennan aldur. Á endanum held ég að það hljóti að koma svipað út kostnaðarlega hvort viðkomandi einstaklingum er sinnt á stofnunum fyrir börn eða fullorðna. Ég vil því spyrja hæstv. félmrh. hvort hans skilningur sé sá sami og minn að þessu leyti að skyldurnar séu þær sömu við þessa einstaklinga samfélagsins en þetta sé bara spurning um stofnkostnað við nýjar stofnanir
Málefni barna og unglinga hafa reglulega komið til umræðu á Alþingi og ekki að ástæðulausu. Að mínu mati er ástandið á þessu sviði á Íslandi ekkert verra nú en oft áður. Þessi hópur hefur verið vanræktur í gegnum tíðina. En ég tel að hækkun sjálfræðisaldurs og einnig nýlega samþykkt þáltill. um fjölskyldustefnu sé virkileg hvatning til að taka af festu á þessu máli. Eitt atriði í þessu sambandi sem hefur komið upp er hvaða þjónusta er greidd af tryggingakerfinu. Nýlega var samþykkt að sálfræðingar teljist heilbrigðisstéttir. Ég tel mjög mikilvægt að það verði athugað að hagkvæmasta þjónustan komist á (Forseti hringir.) þannig að hvorki faglegur rígur né rígur milli stofnana ákveði hvers konar þjónusta kemst á.
Virðulegur forseti. Ég hef mun meira að segja um þessi mál en því miður hef ég aðeins fimm mínútur. M.a. vildi ég koma inn á (Forseti hringir.) að við þurfum að bæta skólakerfið og taka á ofbeldi unglinga mun betur og því miður hefur þeim lögum sem hér hafa verið samþykkt á undanförnum árum ekki verið fylgt eftir með fjárveitingu. Unglingar 16--18 ára (Forseti hringir.) eru núna því miður oft án skólatilboða og án atvinnu.