Guðný Guðbjörnsdóttir:
Herra forseti. Í kjölfar Stokkhólmsráðstefnunnar um barnaklám og kynferðislega misnotkun á börnum í lok ágúst sl. beindist athygli fjölmiðla að stjfrv. um barnaklám sem lagt var fram á síðasta þingi, nefnilega frv. til laga um breytingu á almennum hegningarlögum frá 1940. Frv. tók þá til tveggja óskyldra efnisatriða en er nú endurflutt þannig að atriðið um barnaklám kemur fram í sérfrv. sem ég tel bóta.
Frv. fékk mikla umræðu á síðasta þingi eins og hér hefur komið fram. Það var einkum tvennt sem fór fyrir brjóstið á bæði mér og öðrum sem tóku til máls, þ.e. textinn þótti ekki taka á öðru en grófasta barnaklámi og verulegar athugasemdir voru gerðar við greinargerð. Frv. hefur greinilega breyst til bóta að mínu mati en þó má velta fyrir sér hvort nægilega langt sé gengið og hvort nógu skýrt er gengið til verks. Orðalagið sem var á frv. í fyrra hljómaði þannig að ,,hver sem hefur í vörslu sinni ljósmyndir, kvikmyndir eða sambærilega hluti sem sýna börn í holdlegu samræði eða öðrum kynferðismökum skal sæta sektum``. Núna er orðalagið þannig að ,,hver sem hefur í vörslu sinni ljósmyndir, kvikmyndir eða sambærilega hluti sem sýna börn á kynferðislegan og klámfenginn hátt skal sæta sektum``.
Eins og kom fram í máli hæstv. ráðherra áðan má rekja aðdraganda frv. til ársins 1992 þegar mannréttindaráð Sameinuðu þjóðanna gerði aðgerðaáætlun um sölu á börnum, barnavændi og barnaklámi og skoraði á aðildarríkin að gera vörslu á barnaklámi refsiverða. Danir og Norðmenn hafa þegar samþykkt slík lög en Svíar komust að þeirri niðurstöðu árið 1993 að ekki eigi að setja refsiákvæði um vörslu og efni á barnaklámi. Sú niðurstaða var rökstudd með því að slíkt refsiákvæði sé undantekning frá stjórnarskrárbundnum ákvæðum um prentfrelsi og tjáningarfrelsi og þegar séu næg refsiákvæði til að beita gegn barnaklámi. Sænska þingið ákvað síðan í júní 1994 að gera vörslu á barnaklámi refsiverða frá og með ársbyrjun 1999 þar sem breyta þurfti stjórnarskránni áður en ákvæðið tekur gildi. Jafnframt var lögfest að frá ársbyrjun 1995 væri heimilt að gera slíkt efni upptækt án þess að sá sem það hefði undir höndum sætti refsingu. Ég geri þetta að sérstöku umtalsefni því ég vil eiga orðastað við hæstv. ráðherra út af þessu máli.
Þegar frv. var lagt fram á síðasta þingi fagnaði ég ásamt fleirum sem einnig hafa talað í dag, hv. þm. Bryndísi Hlöðversdóttur og Össuri Skarphéðinssyni. Við fögnuðum því að frv. var lagt fram en fannst það ekki ganga nægilega langt þar sem það næði aðeins til grófs barnakláms og einnig gagnrýndum við grg. Ég tek undir það sem komið hefur fram að grg. hefur verið breytt til bóta að mínu mati, þ.e. að mjög umdeild setning sem þar var að finna er nú horfin út. En ég vil taka undir það sem kom fram hjá hv. þm. Bryndísi Hlöðversdóttur, að sú setning sem enn er inni, þ.e.: ,,á móti framangreindum rökum kemur að mjög óljóst er hvaða áhrif slíkt bann kemur til með að hafa í reynd og að rannsókn á slíkum brotum getur gengið nærri grunnreglum um friðhelgi einkalífs``, er mjög umdeilanleg sem röksemd. En ég fagna því að setningin sem hljóðaði svo, og ég mun vitna í reglugerðina frá því á síðasta þingi, hún er farin út, en hún er svona:
,,Þá hefur því verið haldið fram að í einstaka tilvikum geti efni með barnaklámi sem kynferðislega misþroska menn hafa í vörslu sinni hugsanlega að einhverju leyti komið í veg fyrir kynferðisbrot gagnvart börnum.``
Það kom ekki skýrt fram í svari dómsmrh. á síðasta þingi hvort einhverjar rannsóknir lægju að baki fullyrðingu af þessu tagi og samkvæmt upplýsingum frá dómsmrn. í sumar, sem ég leitaði eftir, var fylgt frumvarpstexta frá Norðurlöndunum án þess að kanna hvaða staðreyndir lægju að baki. Með öðrum orðum ekki var kannað í ráðuneytinu hvort til eru rannsóknir sem styðja þá staðhæfingu að klámmyndir af börnum þjóni þeim tilgangi að koma í veg fyrir kynferðisafbrot gagnvart börnum. Þetta eru að mínu mati mjög vond vinnubrögð. Ég kannast sjálf ekki við slíkar rannsóknir þó að ég hafi kynnt mér ýmislegt af þessum toga. Ég þekki hins vegar kenningar af svipuðum toga varðandi ofbeldisefni í kvikmyndum, nefnilega að þó að ofbeldisefni hafi almennt vond áhrif á fólk fái sumir útrás fyrir eigin ofbeldishneigð með því að horfa á slíkt efni. Það skal tekið fram að ég þekki ekki rannsóknir sem ýta stoðum undir þessa tilgátu og ég held að það verði að gera greinarmun á kenningum og staðreyndum. Það er sem sagt lágmarkskrafa í greinargerðum af þessu tagi að fá að vita hvað liggur að baki svona staðhæfingum.
Því var ranglega haldið fram í sumar að frv. hafi verið samþykkt á síðasta þingi og út af því er mikill misskilningur í fjölmiðlum sem ber að sjálfsögðu að harma. En hið rétta er að frv. kom aðeins til 1. umr. og var síðan sent til allshn. sem sendi það út til umsagnar. Mér þykir ljóst að umræðan í fyrra innan og utan Alþingis hafi væntanlega haft þau áhrif að frv. kemur nú fram í mun skárra formi en fyrr. Samt sem áður er ljóst að hérna er um mjög viðkvæma löggjöf að ræða og það var ljóst af því orðalagi sem var á frv. í fyrra að það gat ekki gengið. Það varð að lækka þröskuldinn til þess að það mætti ná yfir meira en allra grófasta klám en það verður þó að gera það þannig að skilgreiningar séu skýrar og grá svæði geri löggjöfina ekki gagnslausa. Þá velti ég fyrir mér hvort nokkur hætta sé á slíku með því orðalagi sem er notað í frv. nú, þ.e. hvernig hugtökin ,,kynferðislega`` og ,,klámfenginn`` eru skilgreind í greinargerðinni.
Efst á bls. 2 í greinargerðinni kemur fram að með hugtökunum ,,kynferðislegur`` og ,,klámfenginn`` er í ákvæðinu átt við kynferðislega lýsingu (ásýnd) sem virkar stuðandi eða er á annan hátt til þess fallin að vera lítillækkandi eða niðrandi, þar með taldar kynferðislegar lýsingar með notkun barna, dýra, ofbeldis, þvingunar og kvalalosta.
Mér er satt að segja ekki alveg ljóst hvort þessi skilgreining nær yfir hvers kyns barnaklám eins og er reyndar haldið fram í greinargerðinni. Því vil ég spyrja hæstv. dómsmrh. hvort hann telji svo vera og hvort hann telji þessa skilgreiningu vera nægilega skýra til þess að löggjöfin verði ekki gagnslaus. Einnig vil ég spyrja hæstv. dómsmrh. hvort hann telji einhverja hættu á að orðalagið á frv. núna geti brotið í bága við gildandi lög um prentfrelsi samanber áhyggjuefni Svía.
Þá vil ég taka undir með þeim sem hafa gert athugasemdir við gildistökuákvæði frv. Það er nú ráðgert 1. júlí 1997 og ég hefði fyrir minn smekk kosið að þarna væri mun styttri frestur þó að það fari auðvitað eftir því hvenær frv. verður lögtekið. En eins og komið hefur fram í umræðunni eru börn og barnaklám mjög viðkvæmt og erfitt viðfangsefni og því miður eru mörkin ekki alltaf skýr. Mér er t.d. minnisstæð myndasýning sem ég sá árið 1992 á alþjóðlegri kvennaráðstefnu um bernsku stúlkna. Um var að ræða sýningu á listaverkum, auglýsingamyndum og einkamyndum sem sýndu litlar stúlkur sem kynverur á skýran hátt án þess að þær gætu talist klám samkvæmt því frv. sem lagt var fyrir í fyrra, það er alveg augljóst mál.
Enginn vill banna listaverk en auglýsingakvikmyndir eða ljósmyndir, sem gefa þau skilaboð til fullorðinna að börn séu tilkippileg í kynlíf eða lokkandi í kynferðislegu tilliti, eiga ekki erindi í siðuðu samfélagi. Því er ég fylgjandi því að varsla efnis með hvers kyns barnaklámi verði gerð refsiverð og vona að þetta frv. nái þeim tilgangi.
Herra forseti. Ég vil í lok máls míns koma stuttlega að áðurnefndri ráðstefnu sem haldin var í Stokkhólmi 27.--31. ágúst sl. að frumkvæði Barnasamtaka Sameinuðu þjóðanna, UNICEF. Sú ráðstefna var stórmerkileg en þar mættu fulltrúar yfir 100 ríkisstjórna og fjölda mannréttindasamtaka til að ræða kynferðislega misnotkun á börnum í hagnaðarskyni, m.a. svokallaðan kynlífstúrisma. Það er að mínu mati til skammar að íslensk stjórnvöld eða Alþingi áttu ekki fulltrúa á ráðstefnunni en fulltrúi Barnaheilla var eini íslenski fulltrúinn á þinginu. Ef hæstv. dómsmrh. á skýringu á því væri mjög gott að heyra hana nú við þessa umræðu.
Barnaklám og útbreiðsla þess er hræðileg starfsemi sem verður að stöðva og þar mun alnetið væntanlega verða erfiðast viðfangs eins og komið hefur fram í umræðunni um alnetið. Fróðlegt verður að fylgjast með hvort þær aðgerðir sem ákveðnar voru á áðurnefndri ráðstefnu og komið hafa til umræðu í íslenskum dagblöðum, m.a. í DV 7. sept. og í Morgunblaðinu í ágúst og í september, hafa áhrif og mikilvægt er að Alþingi fylgist mjög vel með þeim málum. Atburðirnir í Belgíu í sumar eru öllum í fersku minni og sýna glöggt að börn, klám og kynlíf tengjast skipulegri glæpastarfsemi sem er óhugnanlegri en orð fá lýst. Því ber að stöðva og fyrirbyggja kynferðislegt ofbeldi gagnvart börnum með öllum tiltækum ráðum og ég lít svo á að það frv. sem hér er til umræðu geti haft fyrirbyggjandi áhrif að þessu leyti.
Að lokum ítreka ég þá skoðun mína sem kom einnig fram á síðasta þingi að það sé löngu tímabært að endurskoða hegningarlögin í heild sinni og að setja spurningarmerki við það sem kom einnig fram hér áðan að einkalíf fjölskyldunnar beri að vernda svo mikið að ekki sé hægt að takast á við mál sem tengjast kynferðislegu ofbeldi gagnvart börnum eða á heimilum almennt.