Svavar Gestsson:
Virðulegi forseti. Það er ástæða til þess að kalla hæstv. forsrh. til umræðna um þetta mál, svo gildan þátt sem hann hefur átt í opinberri umræðu um málið nú að undanförnu. Þess vegna tek ég alveg undir þá ósk hv. flm. að hæstv. forsrh. sé viðlátinn.
Ég tel að þessi umræða hafi að mörgu leyti verið gagnleg og ég endurtek það sem ég sagði í öðrum þætti umræðunnar að réttlætanlegt hafi verið að taka málið á dagskrá með þeim hætti sem hér hefur verið gert þó svo það verði að viðurkennast að uppsetning þessa máls með hliðsjón af venjum í þinginu er satt að segja dálítið sérkennileg. Vegna þess að því miður tíðkast ekki að Alþingi taki ákvörðun um stefnu. Það tíðkast aðeins að Alþingi samþykki þingsályktanir og samþykki lagafrumvörp en það tíðkast ekki að Alþingi lýsi því yfir t.d. að það eigi að hafa tiltekna stefnu í skólamálum eða heilbrigðismálum eða veiðileyfagjaldsmálum eða fiskveiðimálum, heldur er um að ræða ákvarðanir sem teknar eru á grundvelli tiltekinna atriða í þingsköpunum eins og við þekkjum og ég tel að séu gölluð eins og hefur komið fram í mínu máli áður á þessu hausti í öðru samhengi.
Það sem mér finnst hins vegar hafa komið fram í umræðunni varðandi veiðileyfagjaldið er í raun mjög merkilegt. Það er í fyrsta lagi að ég held að það liggi alveg fyrir eftir þessa umræðu að það er viðurkennt af flm. að veiðileyfagjaldið leysir ekki alvarlegasta vanda fiskveiðistjórnunarinnar. Þó svo að þeir hafi gefið í skyn að svo væri þá leysir veiðileyfagjaldið ekki þann alvarlega vanda sem er fólginn í leigubraskinu, kvótabraskinu sem er undirrót óánægjunnar með fiskveiðistjórnunina í landinu. Ég held að menn þurfi að gera sér ljóst að í þessari umræðu hefur þetta verið dregið mjög skýrt fram. Ég tel hins vegar að menn, eins og t.d. formaður Alþfl., hafi reynt að gefa í skyn að þetta væri vel til þess fallið að hreinsa sjávarútveginn af því svínaríi sem þarna viðgengst en viðurkennt er núna, og menn vita, að það gerir það ekki. Veiðileyfagjaldið leysir ekki þennan vanda, ekki þennan spillingarvanda sem um er að ræða í sjávarútveginum í dag og er alvarlegur hlutur. Þess vegna held ég að eina leiðin í þeim efnum sé sú sem Alþb. hefur lagt til og felst í þeirri áherslu að við viljum afnema þetta með því að afnema hið svokallaða leiguliðakerfi.
Í öðru lagi hefur komið mjög skýrt fram í þessari umræðu og um það er m.a. fjallað af þingmönnum úr Sjálfstfl., þingmönnum úr Framsfl., þingmönnum úr öllum flokkum, að framsalskerfið sjálft sé vandinn, það sé stóri vandinn í stöðunni. Ég veit ekki betur en komið sé fram frv. frá tveimur hv. þingmönnum Sjálfstfl. um það mál, þar sem á því er að einhverju leyti tekið. Það mál hefur mjög oft verið rætt að frumkvæði okkar alþýðubandalagsmanna og að mér finnst mikilvægt við umræðuna að þetta tvennt hefur verið leitt í ljós. Framsalskerfið dugir ekki eins og því hefur verið hagað að því er þessa hluti varðar. Menn eru meira og minna að auðgast á tiltekinni eign, á aðgangi að fiskimiðunum þó að þeir nýti þann aðgang ekki og það er auðvitað algerlega fráleitt mál.
Rökin sem eru flutt fyrir málinu eru í fimm liðum eins og ég skil þau. Ég þakka hv. þm. Ágústi Einarssyni fyrir alveg prýðilegar ræður um þetta mál. Mér líkar vel við þær ræður. Hann hefur reynt að vanda sig í þeim. Mér finnst reyndar að hann segi talsvert annað núna í ræðunni í dag en hann sagði í upphaflegri framsöguræðu en þannig þróast umræður oft og það er ekki gagnrýni af minni hálfu. Mér finnst að málflutningur hans sé í raun og veru þannig að hann reyni að vanda sig eins og kostur er.
Það fyrsta sem hann nefnir eru réttlætisrökin og það eru rök sem þjóðin kallar upp í þessu máli og segir: Það á að taka á málinu á grundvelli réttlætisraka. Af hverju eru þau réttlætisrök flutt? Það er af því að menn eru að fénýta þennan aðgang að fiskimiðunum án þess að nota hann. Það er þess vegna sem reiðin blossar upp í öllum sjávarplássum, í öllum byggðarlögum í landinu út í þetta kerfi. Ég verð því miður að segja að ég tel að veiðileyfagjaldið sem slíkt svari ekki réttlætisrökunum vegna þess að ranglætið verði til eftir sem áður eða geti verið til þó svo veiðileyfagjald verði tekið upp.
Annar þátturinn sem nefndur er í málflutningi flutningsmanna eru sameignarrökin. Þau eru mikilvæg en ég segi: Sameign þjóðarinnar á fiskimiðunum er algerlega hafin yfir allan vafa. Það er engin spurning og ég tel að það sé algerlega fráleitt að halda öðru fram úr þessum ræðustól vegna þess að þar með eru menn að létta róður þeirra sem kannski síst skyldi í þessum málum. Það er alveg klárt mál að ekki er hægt að verja þessa tilteknu stöðu á grundvelli einkaeignarréttarákvæða stjórnarskrárinnar. Það er ekki hægt. Það liggur alveg fyrir. Þó um það sé að ræða að þessi réttur sem slíkur geti erfst eða flust á milli manna er ekki hægt að verja hann með hinum almennu einkaeignarréttarákvæðum stjórnarskrárinnar. Það er óhugsandi. Alþingi getur því gert við fiskveiðilögin hvað sem því sýnist án þess að fullar bætur þyrftu að koma fyrir, eins og segir í stjórnarskránni um meðferð eigna. Það er grundvallaratriði að menn geri sér grein fyrir að Alþingi er algerlega frjálst að því að gera það sem því sýnist án þess að það snerti nokkuð eignarréttarákvæði stjórnarskrárinnar. Hins vegar er alveg rétt hjá hv. þm. Ágústi Einarssyni að þetta er mikilvægt atriði og það á að ræða og fara yfir málið en mér sýnist það liggja svona.
Þriðja hugmyndin sem hann bendir á og mér finnst vera athyglisverð er um auðlindaskatt almennt. Mér finnst það vera mál sem við eigum að ræða. Ég vil ræða það og þá erum við að tala um orkulindirnar líka. En vandinn er sá að búið er að undanþiggja stóran hluta orkulindanna til áratuga með samningum við stóriðjufyrirtækin, sem auðvitað eru þannig að ekki er hægt að hækka verðið á raforkunni með einfaldri ákvörðun héðan, því það er talið jafngilda uppsögn á þeim samningi. Það er því í raun og veru búið að taka mjög stóran hluta orkulindanna undan þeim möguleika að leggja auðlindaskatt á þær. Ég geri ekki ráð fyrir að þingmeirihluti sé fyrir því að leggja þennan auðlindaskatt á almenning sem kaupir orkuna frá hinum almennu raforkufyrirtækjum hér í landi.
Í fjórða lagi er sagt að tillagan taki á eignarrétti. Ég tel að hún geri það ekki eins og málið liggur vegna þess að eignarréttur þjóðarinnar á fiskimiðunum er alveg skýr og það sem þurfi að gera er að takmarka framsalskerfið og afnema leigubraskskerfið.
Svo kemur að fimmtu röksemdinni sem er uppsveifluröksemdin, þ.e. fiskveiðiarðurinn verði svo mikill í framtíðinni að það geti haft í för með sér að samkeppnisstaða annarra greina, eins og t.d. iðnaðarins við hliðina á sjávarútveginum, verði veik. Það er mál sem þá á að skoða. En við erum ekki komin að þeim tímapunkti akkúrat núna, að mínu mati, eins og sakir standa.
Ég bendi á, í sambandi við þessa umræðu, viðtal sem kom fyrir nokkrum dögum við Ragnar Árnason prófessor, sem hefur fjallað talsvert um þessi mál, í Ríkisútvarpinu þar sem hann benti á að hann óttaðist að mörgu leyti afleiðingar þessa gjalds. En það breytir því hins vegar ekki að ég tel að umræðan sé gagnleg og að undirstaða hennar sé sá vandi sem blasir við í þjóðfélaginu að það er ekki sátt um kerfið eins og það er.