Ferill 36. máls. Aðrar útgáfur af skjalinu: Word Perfect.

---

1996. – 1066 ár frá stofnun Alþingis.
121. löggjafarþing. – 36 . mál.

147. Svar

heilbrigðis- og tryggingamálaráðherra við fyrirspurn Margrétar Frímannsdóttur um Forvarnasjóð.

    Forvarnasjóður gegn áfengis- og fíkniefnaneyslu var settur á stofn með 8. gr. laga nr. 96/1995. Í sjóðinn renna 50 millj. kr. á þessu ári, en þar af úthlutaði fjárlaganefnd Áfengisvarnaráði 9,2 millj. kr. og öðrum aðilum 12 millj. kr. Þannig voru til ráðstöfunar í Forvarnasjóði 28,9 millj. kr., sem er aukning um 18,6 millj. kr. frá árinu 1995. Það fé sem heilbrigðisráðherra ráðstafaði áður til þessa málaflokks er nú fært undir Forvarnasjóð.
    Undanfarin ár hafa áfangaheimili og stoðbýli við þá sem eru að koma úr áfengis- og fíkniefnameðferð hlotið rekstrarstyrki frá heilbrigðisráðuneytinu til þess að geta haldið uppi starfsemi sinni. Sjóðstjórn tók þá afstöðu að þessir aðilar skyldu ekki vera verr settir með tilkomu Forvarnasjóðs en áður og beitti því þeirri vinnureglu að þessir aðilar gætu fengið svipaðan styrk úr Forvarnasjóði og þeir höfðu áður fengið frá ráðuneytinu.
    Um sjóðinn gildir reglugerð nr. 537/1995, en auk þess setti stjórn sjóðsins sér ítarlegar vinnureglur 12. febrúar sl. sem umsækjendur, sem og aðrir, höfðu aðgang að og vitnað var til í ítarlegri auglýsingu sem birtist í febrúar sl.
    Ekki hafa allir styrkir verið sóttir eða gerð nægileg grein fyrir hvernig að vinnu við verkefnin verði staðið. Sjóðstjórn hefur sent bréf til þeirra aðila sem ekki hafa sótt styrki eða ekki hafa sent inn gögn í samræmi við úthlutun og gefið þeim frest til að gera grein fyrir því hvernig vinnu að verkefnum miðar. Rétt er að vekja athygli á því að nokkur verkefni koma til með að standa yfir í nokkurn tíma, allt að þrjú ár, og í þeim tilvikum er gert ráð fyrir að um heildarstyrk til viðkomandi verkefnis sé að ræða.

    Hversu margar umsóknir bárust um styrki úr Forvarnasjóði vegna áfengis- og fíkniefnaneyslu? Hvaða aðilar voru það sem sóttu um og til hvaða verkefna eða starfsemi?
    Alls bárust Forvarnasjóði 93 umsóknir frá 48 aðilum um styrk úr sjóðnum þegar auglýst var eftir umsóknum fyrir árið 1996 í febrúar sl.

Umsóknir um styrki úr Forvarnasjóði fyrir árið 1996

    Útgáfa bókar með yfirliti yfir helstu rannsóknir á vímuefnaneyslu íslenskra ungmenna.

    Rannsókn á hópi fanga sem lokið hafa refsivist í áfengis- og fíkniefnameðferð.

    dr. Kristinn Tómasson, rannsókn á hvaða sjúklingum henti dagmeðferð og árangri hennar.

    Gerð fræðslumyndar um E-töflur og skaðsemi þeirra. Kostnaðaráætlun 1.645.900 kr.

    Rekstur á áfangaheimilinu, fyrir óvirka alkóhólista og fyrrverandi vímuefnaneytendur.

    Fræðsla fyrir foreldrafélög og námskeið um stjórnun foreldrafélaga.

    Fræðsluverkefni fyrir starfsfólk grunnskóla í Reykjavík.

    Erindrekstur um landið, barna- og unglingastarf Stórstúkunnar.

    Bindindismót á Norður- og Austurlandi, námskeið o.fl.

    Ferð ungs fólks á Evrópumót í Færeyjum í júlí næstkomandi.

    Kynnisferð, þýðing, staðfæring og kynning á norsku námsefni í grunnskólum landsins.

    Stofnun ungtemplarafélaga.

    Neyðarmiðstöð Vímulausrar æsku.

    Áróður gegn kaupum á áfengi fyrir ungmenni.

    Árin sem koma á óvart — foreldrabók (Lions Quest) — útgáfa.

    Uppeldisbókin Lengi muna börnin.

    Stuðningur við þögla meirihlutann, þá sem þora að segja nei.

     Viðhorfsvaktin.

    Sumarsýning á Sumar á Sýrlandi.

    Til að vinna að breyttu viðhorfi framhaldsskólanema til neyslu ávana- og fíkniefna.

    Stuðningur við skjólstæðinga félagasamtakanna á áfangaheimili.

    Kaup á tölvubúnaði, tenging við internetið, uppsetning heimasíðu o.fl.

    Foreldralínan .

    Norræn ungmenni gegn ofbeldi — samstarfsverkefni.

    Heimildarmynd um meðferðir á Íslandi.

    Íþróttir gegn vímuefnum á Vestfjörðum.

    Upplýsingabók fyrir ungt fólk.

    Uppbygging áfangaheimilis og stuðningur við skjólstæðinga.

    Stuðningur við vistmenn áfangaheimilis sem koma úr meðferð.

    Stuðningur við skjólstæðinga frá Hlaðgerðarkoti.

    Stuðningur við skjólstæðinga á áfangaheimili.

    Starfsemi, m.a. stuðningur við þolendur sem koma úr meðferð.

    Efling sumarheimilisins, bindindismót í Galtalækjarskógi.

    Myndband með forvarnaefni.

    Ýmis forvarnaverkefni.

    Auglýsingaherferð — áfengisvarnir.

    Euro CAD/96

    Námskeiðahald vegna sérstaks áhættuhóps varðandi vímuefnaneyslu.

    Endurútgáfa Handbókar fyrir stjórnendur fyrirtækja í áfengismálum o.fl. verkefni.

    Námsflokkahlaupið 1996 — kostun á bolum.

     Unglingavagn Gallups — könnun á áfengisneyslu o.fl.

    Rannsóknarverkefni — breytingar á áfengisneyslu og afleiðingum hennar o.fl.

    Vímuvarnarátak íþróttahreyfingarinnar — verkefni til tveggja ára.

    Sýning fyrir 9. og 10. bekk grunnskóla og framhaldsskóla.

    Frumsamið áfengis- og fíkniefnaleikrit eftir Valgeir Skagfjörð til sýningar í skólum.

    Útgáfa sérrits Skinfaxa, tímarits UMFÍ, um fíkniefni og forvarnir.

    Stuðningur við alþjóðlega ráðstefnu sem haldin er með The Addictions FORUM í júlí
    næstkomandi.

    Útgáfa bæklings, Fíkniefni/þú og barnið þitt.

    Fræðslubæklingur um áfengi og önnur fíkniefni.

    Upplýsingarit um ávana- og fíkniefni.

    Myndband um áhrif áfengis á líkamann.

    Kennsluhefti um áfengi fyrir framhaldsskóla. Kennslubók fyrir nemendur og leiðbeiningar
    fyrir kennara.

    Áhrif, af vettvangi vímuefnamála. Tímarit um áfengis- og fíkniefnamál.

    Gagnasafn. (Ætlað skólum, stofnunum, fjölmiðlum og samtökum.)

    Skýrsla um áfengis- og fíkniefnamál.

    Vinnuhópur um forvarnir í grunnskólum — vímulaus grunnskóli.

    Vinnuhópur um rannsóknir.

    Ráðgjöf í forvarnaverkefnum.

    Almenn upplýsingagjöf um áfengis- og fíkniefnamál.

    Alþjóðlegt samstarf.

    Aukið samstarf í forvörnum.

    Ársfundur.

    Vinnuhópar.

    Uppbygging og þróun fræðslumiðstöðvar í fíknivörnum.

    Forvarnir í sveitarfélögum — Víðtækar forvarnir.

    Námstefnur í sveitarfélögum.

    Fræðsla til kennara í grunnskólum.

    Fræðslufundir með foreldrum barna í efstu bekkjum grunnskóla.

    Fræðsludagskrá í grunnskólum.

    Fræðsludagskrá í framhaldsskólum.

    Námskeið fyrir íþróttaþjálfara yngri flokka um vímuvarnir.

    Fræðsla fyrir starfsfólk sjúkrahúsa og heilsugæslustöðva.

    Námskeið í íhlutun fyrir fagfólk innan mennta- og félagsmálakerfisins.

    Matslisti.

    Bæklingur um víruslifrarbólgur og alnæmi og varnir gegn þessum sjúkdómum.

    Útgáfa bæklings um ólöglega vímuefnaneyslu.

    Endurútgáfa þriggja bæklinga um áfengis- og vímuefnavandann.

    Útgáfa fræðslumyndbanda fyrir fagfólk.

    Kvikmyndir til að hafa áhrif á ungt fólk.

    Útgáfa og dreifing á fræðslu- og forvarnaefni á internetinu.

    Námskeið fyrir foreldra um viðbrögð við vímuefnaneyslu unglinga.

    Námskeið um uppeldi fyrir skjólstæðinga SÁÁ.

    Forvarnastarf með rekstri áfangaheimilis.

    Til að bjóða finnskum lækni til Íslands til að kynna áfengismeðferð með „gasi“.

    Skrásetning vinnulíkans yfir meðferðarstarf Hálendishópsins fyrir unglinga í vanda.

    Víðtækt forvarnaverkefni til samræmingar og samvinnu þeirra aðila sem koma að forvörnum.

    Barnanámskeið í grunnskólum á Austurlandi og í Reykjavík.

    Samstarf við Áfengisvarnaráð um heimsóknir í skóla.

    Til að sækja framhaldsmenntun og reynslu í forvarnamálum til Bandaríkjanna.

     FRÍ 2000 — hópur ungs og efnilegs frjálsíþróttafólks sem tekur þátt í verkefni hjá FRÍ
    vegna Ólympíuleikanna árið 2000.

    Stuðningsmeðferð fyrir börn áfengissjúkra (barst 30. apríl).

    Bjóða kynningarstarf og samvinnu við gerð myndbanda gegn notkun E-töflunnar.

    Könnun á breytingum á áfengisneyslu og afleiðingum hennar.


    Hverjir fengu úthlutun úr sjóðnum og til hvaða starfsemi?
    Alls fengu 26 aðilar styrki úr sjóðnum að fjárhæð 23,9 millj. kr.
    Sjóðstjórn gerði tillögu til ráðherra um skiptingu og flokkaskiptingu styrkþega ásamt skilyrðum sem þeir þyrftu að uppfylla áður en styrkir væru greiddir. Tillaga sjóðstjórnar, sem ráðherra staðfesti 14. júní sl., var sem hér segir:

Þús. kr.

1. Áfangaheimili. Styrkur verði greiddur strax:







2. Styrkur verði greiddur í einu lagi, þegar ljóst er að verkefni verður framkvæmt eða er lokið:












3. Krafist útfærslu, frekari gagna og áætlana:




4. Krafist útfærslu, frekari gagna og samstarfs við aðra aðila:



5. Krafist útfærslu hugmynda eftir forgangsröðun umsækjanda:






Skýringar:
     ¹ Greiðist þegar sýnt verður fram á að af útgáfu verði.
     ² Greiðist strax.
     ³ Greiðist þegar fyrir liggur að mótið fari fram.
     ⁴ Væntanlegir styrkþegar leggi fram útfærslu, fjárhags- og verkáætlanir, óskir um greiðslutíma og greiðslufyrirkomulag og áætlun um skil á áfangaskýrslum. Sjóðstjórn tekur síðan ákvörðun um endanlega úthlutun og ákveður greiðslutíma, greiðslufyrirkomulag og skil á áfangaskýrslum.
     ⁵ Væntanlegir styrkþegar leggi fram útfærslu, fjárhags- og verkáætlanir, óskir um greiðslutíma og greiðslufyrirkomulag, yfirlýsingu frá viðurkenndum aðila í forvörnum um að hann fylgist með að forvarnagildi verkefnisins sé ótvírætt og fyrir liggi vilji ríkissjónvarpsins eða Stöðvar 2 til að taka verkið upp og sýna í sjónvarpi. Sjóðstjórn tekur síðan ákvörðun um endanlega úthlutun og ákveður greiðslutíma.
     ⁶ Til samræmdrar símsvörunar fyrir áfengis- og fíkniefnaneytendur, fjölskyldur þeirra og aðstandendur. Greiðist til þeirrar starfsemi þegar komið hefur verið á samstarfi Barnaheilla og Vímulausrar æsku við barna- og unglingageðdeild Ríkisspítala um samræmda símsvörun fyrir áfengis- og fíkniefnaneytendur, fjölskyldur þeirra og aðstandendur.
     ⁷ Væntanlegir styrkþegar leggi fram útfærslu, fjárhags- og verkáætlanir, óskir um greiðslutíma og greiðslufyrirkomulag, áætlun um skil á áfangaskýrslum og yfirlýsingu frá viðurkenndum aðila í forvörnum um að hann fylgist með að forvarnagildi verkefnisins sé ótvírætt. Sjóðstjórn tekur síðan ákvörðun um endanlega úthlutun og ákveður greiðslutíma, greiðslufyrirkomulag og skil á áfangaskýrslum.
     ⁸ Styrkþegi leggi fram áætlun um til hvaða verkefna hann vilji helst verja styrknum, geri grein fyrir verk- og kostnaðaráætlunum, óskum um greiðslutíma og greiðslufyrirkomulag. Sjóðstjórn tekur síðan ákvörðun um endanlega úthlutun og ákveður greiðslutíma, greiðslufyrirkomulag og skil á skýrslum.


    Hvað hefur verið gert til þess að samræma forvarnastarf á sviði áfengis- og fíkniefnavarna í þeim ráðuneytum sem fulltrúa eiga í sjóðnum, þ.e. heilbrigðisráðuneyti, menntamálaráðuneyti, dómsmálaráðuneyti og fjármálaráðuneyti?
    Þessi ráðuneyti hafa sammælst um að vísa umsóknum um styrki til áfengis- og fíkniefnavarna til Forvarnasjóðs. Hins vegar eru í einhverjum mæli veittir styrkir til einstakra verkefna á vegum ráðuneytanna og á það aðallega við um forvarnastarfsemi sem unnin er innan undirstofnana ráðuneytanna, sem hluti af reglulegri starfsemi viðkomandi aðila, svo sem lögreglu, skólakerfisins og heilsugæslunnar.
    Mörgum aðilum sem fengu styrki úr sjóðnum var sett það skilyrði að leita samvinnu við aðra aðila, svo sem viðurkennda fagmenn á sviði forvarna, félagasamtök eða fjölmiðla, eins og fram kemur í listanum hér að framan. Síðasta vetur ákvað ríkisstjórnin að skipa sérstaka nefnd með fulltrúum dómsmálaráðherra, félagsmálaráðherra, menntamálaráðherra og heilbrigðisráðherra til að vinna drög að stefnumótun ríkisstjórnarinnar í vörnum gegn neyslu ávana- og fíkniefna og afbrotum. Nefnd þessi lýkur störfum á næstu vikum og mun, auk þess að leggja fram tillögur um stefnumörkun ríkisstjórnarinnar, undirbúa stofnun forvarnaráðs sem ætlað er að samræma störf að forvarnamálum, skipuleggja bætta nýtingu fjármagns og samhæfðari aðgerðir í vörnum gegn þessum mikla vágesti. Lagafrumvarp þessa efnis verður væntanlega lagt fyrir háttvirt Alþingi í nóvember og verður forvarnaráði sérstaklega ætlað það hlutverk að samræma forvarnastarf.

    Hvernig hyggst ráðherra fylgja eftir úthlutunum úr sjóðnum, þ.e. framgangi og árangri þeirra verkefna sem veitt er til?
    Eins og áður hefur komið fram er styrkþegum skylt að skila sjóðstjórn greinargerð um ráðstöfun styrksins. Sjö styrkþegar fá styrk sinn ekki greiddan út nema þeir leggi fram nákvæma útfærslu á hvernig honum verður varið og sjö styrkir verða greiddir út í áföngum, eftir því sem verkefnum miðar áfram.
    Þessi aðferð hefur orðið til þess að styrkþegar verða að skipuleggja starf sitt betur en áður og gera nákvæmari grein fyrir ráðstöfun fjárins til sjóðstjórnar en tíðkast hefur hingað til. Slík vinnubrögð eru til þess fallin að fjármunir nýtist betur til virks forvarnastarfs en áður.