Menntamálaráðherra (Björn Bjarnason):
Herra forseti. Á þskj. 772 er frv. til laga um lögverndun á starfsheiti og starfsréttindum grunnskólakennara, framhaldsskólakennara og skólastjóra.
Frv. þessa efnis var lagt fram á 121. löggjafarþingi en varð eigi útrætt. Hér er frv. lagt fram að nýju nánast óbreytt en þó er lagt til að breytt verði ákvæði varðandi skil sveitarstjórna til menntmrn. á upplýsingum um menntun grunnskólakennara. Þetta ákvæði er fellt niður í ljósi þess að kennaraskrá grunnskóla er ekki lengur í umsjá menntmrn. Aðrar breytingar á frv. frá því að það var lagt fram á 121. löggjafarþingi lúta að orðalagi eða tæknilegum atriðum.
Kveikjan að því að frv. var samið má segja að leiði af flutningi grunnskólans til sveitarfélaganna, sem Alþingi samþykkti vorið 1996, svo og sérstökum samþykktum sem gerðar voru af sama tilefni. Undirbúningur að gerð frv. fór fram í menntmrn. og síðan var efnt til viðræðna við fulltrúa kennarasamtakanna, þ.e. Hins íslenska kennarafélags og Kennarasambands Íslands.
Frv. er skipt í tvo hluta og fjallar fyrri hlutinn um grunnskóla og sá síðari um framhaldsskóla. Með þessu verða lögin aðgengilegri og framsetning skýrari en í gildandi lögum.
Með frv. er m.a. leitast við að leggja áherslu á þýðingu aukinnar fagmenntunar kennara. Þetta kemur fram í 5. gr. þar sem tekið er fram að kennari, sem hefur sérhæft sig til kennslu í tiltekinni grein, skuli hafa forgang til kennslu í sinni grein í 8.--10. bekk grunnskóla og í 15. gr. er miðað við að framhaldsskólakennari kenni þær greinar sem hann er menntaður til.
Einnig er tekið fram í 11. gr. að í leyfisbréfi framhaldsskólakennara skuli tilgreina kennslugrein eða sérsvið þeirra samkvæmt nánari ákvæðum í reglugerð.
Þá kemur fram í 12. gr. frv. að framhaldsskólakennari, sem hefur aflað sér fagmenntunar sem er verulega umfram það lágmark sem frumvarpið gerir ráð fyrir sem almennri reglu, þurfi aðeins að taka 15 einingar í kennslufræði. Lagt er til að sama gildi um kennara í iðngreinum, að uppfylltum vissum skilyrðum, en margir þeirra koma beint úr atvinnulífinu og búa yfir dýrmætri reynslu sem skólakerfinu er nauðsynleg. Í núgildandi lögum er gert ráð fyrir að menn ljúki 30 einingum í kennslufræði en hér er sem sagt gert ráð fyrir að í tveimur tilvikum dugi mönnum að taka 15 einingar í kennslufræðum, þ.e. ef þeir hafa aflað sér fagmenntunar sem er verulega umfram það lágmark sem frv. gerir ráð fyrir og hins vegar ef um kennara í iðngreinum er að ræða enda hafi þeir öðlast mikla reynslu í atvinnulífinu og gengið menntunarveginn á enda í sinni iðngrein.
Þá er kveðið á um það í frv. að próf frá Kennaraskóla Íslands sé fullnægjandi undirbúningur í kennslufræði fyrir framhaldsskólakennara. Til þessa hefur þetta próf aðeins gefið 15 einingar af 30 sem krafist hefur verið til kennsluréttinda við framhaldsskóla. Allmargir kennarar munu fá réttindi til kennslu við framhaldsskóla samkvæmt þessu ákvæði.
Í 2. og 12. gr. frv. er kveðið á um að heimilt sé að meta kennslureynslu sem hluta af kennslufræði til kennsluréttinda samkvæmt nánari ákvæðum í reglugerð og er þetta nýmæli.
Í frv. eru ákvæði þess efnis að menntamálaráðherra skuli staðfesta leyfi til að nota starfsheitið grunnskólakennari eða framhaldsskólakennari samkvæmt umsókn ríkisborgara frá ríki innan Evrópska efnahagssvæðisins. Er þetta í samræmi við tilskipun 89/48/EBE sem felld var inn í íslenskt lagakerfi með lögum nr. 83/1993, um viðurkenningu á menntun og prófskírteinum, með áorðnum breytingum.
Í 7. gr. gildandi laga er kveðið á um menntun kennara við tiltekna sérskóla og í tilteknu sérnámi. Þessi upptalning er felld brott, sjá 15. gr. frv., og í staðinn er lagt til að kveðið verði á um þessi atriði í reglugerð. Þessi breyting er nauðsynleg vegna örrar þróunar á vinnumarkaði og þar af leiðandi breytilegra krafna til skólakerfisins hvað varðar námsframboð.
Ákvæði laganna um matsnefndir, sbr. 4. og 14. gr., eru einfölduð. Ákvæði um starfshætti nefndanna eru felld brott og er lagt til að kveðið verði á um þessi atriði í reglugerð.
Í 15. gr. frv. er kveðið á um að skólameistara sé heimilt að ráða sérfræðing tímabundið til að kenna sína sérgrein án þess að viðkomandi hafi öðlast heimild til að nota starfsheitið framhaldsskólakennari. Þessi heimild miðast við að um sé að ræða kennslu sem nemur sex kennslustundum á viku eða minna. Hér er um nýmæli að ræða sem gerir skólameisturum kleift að ráða til starfa sérfræðinga sem ekki hafa kennslu sem aðalstarf en þetta getur skipt miklu máli varðandi tengsl atvinnulífs og framhaldsskóla.
Í 21. gr. frv. er kveðið á um að lögin taki ekki til kennslu í listgreinum á framhaldsskólastigi. Þetta er gert til þess að auðvelda framhaldsskólum að fá til starfa viðurkennda listamenn en það er vandkvæðum bundið samkvæmt gildandi lögum.
Að lokum hafa ákvæði um undanþágunefndir verið endurskoðuð í ljósi stjórnsýslulaga og staða nefndanna sem lægra settra stjórnvalda gerð skýrari. Hlutverk þeirra er eftir sem áður að fjalla um heimild til ráðningar þegar enginn umsækjandi uppfyllir skilyrði laganna um menntun.
Herra forseti. Ég hef gert grein fyrir helstu efnisatriðum frv. að því er varðar breytingar frá núgildandi lögum. Rétt er að taka fram að af hálfu Hins íslenska kennarafélags hafa menn hreyft athugasemdum og gagnrýnt þá tillögu sem í frv. er um að stytta kennslufræðinámið úr 30 einingum í 15 einingar í þeim tilvikum sem getið er um í 12. gr. frv. Um þetta hef ég rætt við forustumenn Hins íslenska kennarafélags og mér er ljóst að sjónarmið þeirra ganga þvert á þetta ákvæði frv., sérstaklega að því er varðar það sem segir um kennara í iðngreinum. Síðast í gær átti ég fund með stjórn Hins íslenska kennarafélags þar sem þetta sjónarmið var áréttað af hálfu þeirra. Af minni hálfu eru þau rök hins vegar fyrir þessum tillögum, sérstaklega að því er varðar kennara í iðngreinum, að ég tel mjög brýnt að opna leiðir og stuðla að betra sambandi ef ég má orða það svo á milli atvinnulífsins og framhaldsskólanna.
Lögin um framhaldsskóla, sem Alþingi samþykkti og gengu í gildi 1. ágúst 1996, gera ráð fyrir því að sambandið á milli framhaldsskóla og atvinnulífsins verði stóreflt. Ég tel að með þessu ákvæði í frv. sé komið til móts við þau sjónarmið og stuðlað að því að skólarnir geti ráðið til starfa hjá sér fólk sem hefur mikla reynslu í atvinnulífinu og skólarnir opni þannig frekar dyr sínar fyrir samstarfi við atvinnulífið.
Herra forseti. Með þessum orðum legg ég frv. fram og óska eftir því að því verði að lokinni umræðu vísað til hv. menntmn. og 2. umr.