Menntamálaráðherra (Björn Bjarnason):
Herra forseti. Ég vil í upphafi þakka hv. þm. fyrir að vekja máls á TIMSS-skýrslum og íslenska skólakerfinu. Raunar hafa þessar skýrslur sýnt að úttekt á skólastarfi og hvers kyns samanburður bæði innan lands og milli þjóða er vísasti vegurinn til að skapa umræður um mennta- og skólamál. Það er hins vegar alrangt hjá hv. þm. að ég hafi skellt skuld á grunnskólann. Það sem ég hef sagt um niðurstöðurnar í TIMSS-rannsókninni varðandi framhaldsskólann er að þær sýni að við þurfum að hefja grunnnám í náttúrufræði og stærðfærði fyrr en nú er og í nýjum námskrám sem kynntar verða á næstunni er það boðað að kennsla í náttúrufræði og stærðfræði hefjist fyrr en nú er. Staðreynd er að einum bekk var bætt framan við grunnskólann án þess að nákvæm námskrá væri sett um það hvernig tímanum í þeim bekk skyldi varið.
Í umræðum um TIMSS hefur komið fram að margir virðast telja skýrslurnar haldbetri til leiðsagnar um stöðu íslenskra skóla þegar niðurstaðan er neikvæð eins og um grunnskólann en þegar hún er jákvæð eins og varðandi framhaldsskólann.
Ég hef litið þannig á að þessar niðurstöður gefi okkur vísbendingar en í þeim felist enginn stóridómur. Ég er þeirrar skoðunar að vinna beri frekar úr skýrslunum og nota þær til að skilgreina betur viðfangsefni og vanda í skólakerfinu. Það á ekki að kasta þeim frá sem marklausum. Hef ég ákveðið að Rannsóknastofnun uppeldis- og menntamála fái 5 millj. kr. til að vinna úr þeim miklu gögnum sem fyrir liggja.
Spurt er hver sé ástæða þess að vegur starfsnáms sé ekki meiri en við blasir. Svarið við þeirri spurningu er síður en svo einhlítt. Skoði menn umræður um menntamál undanfarin ár og áratugi hefur verið hamrað á mikilvægi starfsnáms en æ fleiri nemendur hafa valið bóknám.
Hinn gamalreyndi skólamaður Örnólfur Thorlacius, fyrrv. rektor Menntaskólans við Hamrahlíð, telur gróna hefð fyrir bóknámi, afar rýran hlut verklegs náms og listnáms í grunnskóla og síðast en ekki síst þá staðreynd að samræmdu prófin beinast eingöngu að mati á bóklegum þáttum, ástæðurnar fyrir því að starfsnám hefur átt undir högg að sækja.
Jón Torfi Jónasson, prófessor við Háskóla Íslands, hefur bent á að atvinnulífið geri ekki alltaf skýrar kröfur um menntað starfsfólk og þess vegna sækist framhaldsskólanemendur eftir almennu námi, bóknámi, sem leiði þá ekki í blindgötu. Raunar má segja að svörin við þessari spurningu séu jafnmörg og kunnáttumennirnir sem gefa þau. Ég hef dregið þá ályktun af öllum þeim gögnum sem ég hef kynnt mér um þetta mál að auka beri sveigjanleika og sérhæfingu eða valfrelsi strax í efstu bekkjum grunnskólans og gefa nemendum færi á því að velja fleiri en eina leið inn í framhaldsskóla. Með öðrum orðum að veita valfrelsi til samræmdra prófa og ýta starfsnámi neðar í skólakerfið.
Tölur um brottfall eru einnig mjög misvísandi og þær eru mismunandi eftir skólum. Baldur Gíslason framhaldsskólakennari, sem hefur rannsakað brottfall sérstaklega, skýrir frá því að í könnun sem hann gerði 1996 hafi komið fram að í þremur skólum, þar sem mesta brottfallið var, hafi 47% nemenda horfið frá námi en aðeins hafi verið 7% brottfall úr þeim þremur skólum þar sem brottfallið var lægst. Ég tek undir með Baldri þegar hann segir að framhaldsskólinn þurfi þess vegna að vera í stakk búinn til að mæta nemandanum þar sem hann er staddur með fjölbreytilegu námsframboði, kennsluaðferðum og þjónustu. Í hinum nýju námskrám grunnskóla og framhaldsskóla á að taka mið af þörfum einstaklinga, hver einstaklingur á rétt á námi við sitt hæfi og þjóðfélagið þarfnast einstaklinga með fjölbreytta menntun.
Það er rangt að skólar hafi verið í fjársvelti hér á landi. Fylgt hefur verð aðhaldi í útgjöldum sem skila sér nú margfalt í bættri afkomu þjóðarbúsins. Í raun hefur orðið bylting í starfsnámi í landinu á undanförnum tveimur árum og nægir þar að nefna Borgarholtsskóla og stækkun Menntaskólans í Kópavogi.
Herra forseti. Á grundvelli nýrra laga er nú verið að setja grunnskólum og framhaldsskólum nýjar námskrár. Gangi allt það mikla starf eftir óttast ég ekki um íslenskt skólakerfi við upphaf 21. aldarinnar. Við skulum hins vegar gera okkur grein fyrir því að ný skipan þar sem komið er til móts við hvern einstakling kostar meiri fjármuni en sú stefna að halda öllum nemendum sem lengst í sama námi. Vaxandi efasemda gætir um réttmæti þeirrar stefnu. Ný skólastefna í nýjum námskrám tekur mið af þeim efasemdum.