Ágúst Einarsson:
Herra forseti. Hér er til umræðu frv. til nýrra vaxtalaga og ég ætla í upphafi máls míns að boða brtt. við þetta frv. Brtt. gengur út á það að leggja bann við verðtryggingu útlána. Þessi tillaga mun koma fyrst fram í efh.- og viðskn. sem fær þetta mál til umfjöllunar. Nái tillagan ekki þar fram að ganga verður hún borin fram hér til atkvæða við 2. umr. málsins. Að mínu mati, herra forseti, er orðið tímabært að fella niður verðtryggingu á útlánum eins og við höfum þekkt um 20 ára skeið. Þetta var eðlileg aðferð á verðbólgutímanum en við erum komin út úr þessu umhverfi fyrir þó nokkru og slík verðtrygging er mjög fátíð erlendis.
Það er mikilvægt fyrir okkur að leggja bann við verðtryggingu útlána, m.a. vegna þess að nú þegar er fyrirhugað að leggja bann við verðtryggingu innlána. Ef menn hugsa þetta í samhengi þá er Seðlabankinn búinn að ákveða að frá og með 1. janúar árið 2000 verði bannað að verðtryggja innlán. Frá og með 1. janúar sl. var bannað að verðtryggja útlán sem eru til skemmri tíma en fimm ára.
Þá er vitaskuld hægt að spyrja sig: Hvaða sanngirni er fólgin í því að skuldarar þessa lands þurfi að búa við verðtryggingu á sama tíma og þeir sem eiga innstæður í bönkum geta þeir ekki notið þessarar verðtryggingar?
Í þessu frv. eru rökin m.a. að við séum komin að ákveðnum tímamótum. Í frv. er lagt til að leggja megi á sérstakt hámark dráttarvaxta sem nemur 10%. Það byggir á því að við búum við tiltölulega litla verðbólgu. Dráttarvextir eru hámarksvextir, sérstakir refsivextir þannig að við erum í reynd komin býsna langt í þá átt að afnema þá verðtryggingu sem tekin var upp hér með Ólafslögum fyrir réttum 20 árum. Kafli Ólafslaga um verðtryggingu var síðar felldur inn í vaxtalög, sömu vaxtalög og hér eru til umræðu.
Rökin gegn því að afnema verðtryggingu gætu verið þau að með þeim mundu vextir hækka vegna þess að óvissa ykist. Þau rök eru ekki óskynsamleg. Hins vegar eru það sterk rök á móti þessari skoðun að með því að viðhalda verðtryggingu eins og við gerum hér á landi þá værum við að búa okkur aftur undir verðbólgutíma. Við höldum glóðum verðbólgubálsins lifandi með því að hafa þessa lögfestingu og hafa sem almenna reglu að útlán séu verðtryggð.
Vitaskuld getum við líka fært rök gegn verðtryggingu útlána sem samkvæmt þessum lögum á að miðast við neysluverðsvísitölu. Ef eitthvað hækkar í verði hérlendis, tóbak, olía eða eitthvað, þá hækka lán allra landsmanna.
Vextir eru háir hér á landi. Það er að mínu mati, herra forseti, m.a. vegna þessa kerfis sem nú hefur runnið sitt skeið. Úr því að innlán verða bönnuð hérlendis þá er sanngjarnt og eðlilegt að banna útlán með sama hætti. Vitaskuld er ekki hægt að láta skuldbindingar sem þegar eru í gildi taka breytingum nema gert sé ráð fyrir að hægt sé að endursemja um vaxtagrundvöll á eldri skuldbindingu.
Eins verður að hafa í huga, herra forseti, að skuldir heimilanna hafa aukist í tíð núv. ríkisstjórnar. Það er dálítið sérstakt miðað við það góðæri sem nokkuð er umtalað hér hjá ráðherrum. Samt sem áður eru skuldir heimilanna það miklar að þær taka þessum breytingum á verðtryggingu á fölskum forsendum, því að verðtryggingin var á sínum tíma sett á sem vörn í óðaverðbólgu. Það voru rökin fyrir verðtryggingu útlána og verðtryggingu innlána. Það var vörn.
Nú hefur dæminu verið snúið við. Það á að banna verðtryggingu innlána. Það á að vernda fjármálamennina gegn almenningi. Almennir lántakendur eiga áfram að búa við verðtryggð útlán. Ég tel rétt að þessi tillaga nái fram að ganga og gangi síðan til atkvæða þannig að á það reyni hvort þingheimur er reiðubúinn að horfast í augu við hinar breyttu aðstæður. Við búum við tiltölulega kyrrt efnahagsumhverfi hvað verðbólgu varðar. Þannig hefur það verið um nokkurra ára skeið, í 6--7 ár. Þetta fyrirkomulag, fyrir utan að vera íþyngjandi fyrir launafólk og skuldara í landinu, er einnig ávísun á ranga efnahagsstefnu, hefur unnið gegn því að menn bæru ábyrgð á gerðum sínum. Með því að leggja til verðtryggingu á útlánum eru lánveitendur vitaskuld að tryggja sig. Óvissuna og allt hugsanlegt tjón ber lántakandinn. Þessi tillaga, þ.e. brtt. við þetta frv. hæstv. viðskrh., þar sem bann verður lagt við verðtryggingu útlána, er fyrst og fremst vernd fyrir þá sem skulda og liður í skynsamlegri efnahagsstefnu. Samþykkt þeirrar tillögu væri liður í því að horfast í augu við efnahagslegar staðreyndir. Við værum þar með að færa okkur nær stefnu nágrannalandanna að heilbrigðari uppbyggingu okkar efnahagsmála. Verðtrygging þekkist varla og sums staðar í nágrannalöndunum er hún bönnuð.
Verðtryggingarfyrirkomulagið er arfur verðbólgutímans, er arfur fortíðarinar. Nú er þessi arfur fortíðarinnar farinn að valda einstaklingum og efnahagslífi tjóni. Við þurfum að horfast í augu við hinar breyttu aðstæður og stíga skrefið þannig að ótvírætt sé kveðið á um það. Það er ekki nægjanlegt að gera eins og segir í 15. gr. þessa frv.:
,,Seðlabankanum er heimilt að fengnu samþykki ráðherra að ákveða að óheimilt sé að verðtryggja innlánsfé og hvers konar lánsfé samkvæmt samningum um lánveitingu sem stofnað er til eftir nánar tiltekinn tíma eða ef lán er afhent eftir hinn tiltekna tíma.``
Þetta orðalag er ekki gott. Með því er Seðlabankanum og ráðherra í sjálfvald sett hvort af slíku banni yrði, og við sjáum hvernig þessi heimild hefur verið nýtt hingað til. Hún hefur verið nýtt til þess að banna verðtryggingu á innlánum en viðhalda verðtryggingu á útlánum.
Herra forseti. Í þessu efni er betra að Alþingi tali skýrt. Það er betra að lögin séu skýr og stefnan sé skilmerkilega mótuð hvað verðtryggingu útlána varðar. Þessi tillaga mun verða lögð fram hér á hinu háa Alþingi, kemur þá til efnislegrar umfjöllunar í þingnefnd og síðan til afgreiðslu við 2. umr. þessa máls. Það væri tímabær endurbót á löggjöf um vexti og yrði því fólki sem skuldar mikil bót á sinni stöðu.