Félagsmálaráðherra (Páll Pétursson):
Herra forseti. Ég þakka fyrir að fá að ræða þessi mál saman þar sem líta má á 8. dagskrármálið, þ.e. frv. til laga um breytingu á lögum um Tryggingasjóð sjálfstætt starfandi einstaklinga, sem fylgifrv. með frv. um atvinnuleysistryggingar, sem er á þskj. 1127 og er frv. til laga um breytingu á lögum um atvinnuleysistryggingar, nr. 12/1997.
Nú er komin nokkur reynsla af nýjum lögum um Atvinnuleysistryggingasjóð ég taldi að rétt væri að breyta nokkrum atriðum í lögunum. Ég vil taka það fram að þessi atriði eru öll ívilnandi. Þó er eitt atriðið bæði ívilnandi og eins með nokkrum hömlum. Þetta er sem sagt frv. sem er samið samkvæmt tillögum stjórnar Atvinnuleysistryggingarsjóðs sem mér voru kynntar.
Helstu breytingarnar á gildandi lögum sem felast í frv. eru þær að lagt er til að jafnaður verði réttur fiskvinnslufólks sem ekki á rétt á að gera kauptryggingarsamning samkvæmt 16. kafla kjarasamnings VMSÍ og VSÍ/VMS og þeirra sem eiga þann rétt. Það er ákveðið óréttlæti í því að mismuna verkafólki eftir því hvort það eigi rétt á kauptryggingarsamningi eða ekki þannig að um þetta ákvæði held ég að engum geti blandast hugur að sé mjög til bóta.
Í öðru lagi er kveðið á um rétt manna til geyma áunninn bótarétt í allt að 24 mánuði. Ákvæðið felur í sér umtalsvert svigrúm fyrir þá sem misst hafa vinnu sína til að leita að nýrri vinnu án milligöngu vinnumiðlunar og án þess að sjálfstæð leit þeirra leiði til skerðingar bótaréttar. Samkvæmt gildandi lögum leiðir það til skerðingar bótaréttar skrái hinn atvinnulausi sig ekki strax hjá vinnumiðlun þegar starfslok verða. Þetta fyrirkomulag hefur sætt mikilli gagnrýni bæði af hálfu þeirra sem eru atvinnulausir og hinna sem starfa við atvinnuleysistryggingar og vinnumiðlun. Ég hygg að það megi segja það sama um þetta atriði og hið fyrra að það sé skynsamlegra fyrirkomulag að svipta fólk ekki réttindum til atvinnuleysisbóta fyrir það eitt að skrá sig ekki strax.
Þá er í þriðja lagi lagt til að sá sem hverfur af vinnumarkaði vegna töku fæðingarorlofs öðlist rétt til að geyma áunninn bótarétt í allt að 24 mánuði. Gildandi lög kveða á um að réttur til atvinnuleysisbóta geymist aðeins á meðan á töku fæðingarorlofs stendur eða í sex mánuði að meginreglu. Hér er sömuleiðis um leiðréttingaratriði að ræða og eðlilegt að gefa móðurinni tækifæri til þess að vera heima lengur en þessa sex mánuði hjá barni sínu án þess að yfir henni vofi réttindasvipting til atvinnuleysisbóta.
Þá er mælt fyrir um rýmkun á rétti fanga gagnvart atvinnuleysisbótakerfinu. Samkvæmt gildandi lögum um atvinnuleysistryggingar geymir fangi áunninn rétt meðan hann er í afplánun en þó að hámarki í 24 mánuði. Frumvarpið gerir ráð fyrir því að fangar geymi áunninn rétt sinn til atvinnuleysisbóta svo lengi sem afplánun varir.
Svo er í frv. að finna ákvæði um rétt manna sem gegna hlutastarfi til hlutabóta. Í gildandi lögum er ekki kveðið á um tilvist þessa réttar. Rétt er að hafa það alveg skýrt að hvergi í lögum er gert ráð fyrir því að hlutabætur séu greiddar. Hins vegar hefur sú venja verið undanfarin ár að greiða hlutabætur og nú eru um 20% af þeim sem eru á atvinnuleysisskrá á hlutabótum. En þær eiga ekki stoð í lögum og út af fyrir sig væri einfalt að ákveða að héðan af yrðu hlutabætur ekki greiddar. Hér er farin sú leið að fá þeim lagastoð og það er ívilnandi. Hins vegar er þessi réttur takmarkaður með tvennum hætti; annars vegar að réttur þessi geti verið til staðar í allt að tvö ár á bótatímabili og hins vegar að réttur til hlutabóta falli niður fari tekjur af hlutastarfi yfir ákveðin viðmiðunarmörk. Þá er einnig gert ráð fyrir í frumvarpinu að þeir sem stunda hlutastörf geti geymt áunninn bótarétt í allt að 24 mánuði hafi starfshlutfall þeirra verið hærra áður en þeir réðu sig í viðkomandi starf. Er þetta ákvæði til rýmkunar á réttarstöðu fólks sem gegnir hlutastörfum þar sem gildandi lög hafa verið túlkuð á þann veg að þessir einstaklingar verði að skrá sig sem umsækjendur um atvinnuleysisbætur á móti hlutastarfinu en sæta skerðingu áunnins bótaréttar ella.
Að lokum, herra forseti, er skýrt kveðið á um hvaða greiðslur úr Tryggingastofnun eða lífeyrisjóðum komi til frádráttar atvinnuleysisbótum. Í þinginu er til meðferðar frv. frá hv. þm. Guðrúnu Helgadóttur, sem tekur á þessu atriði. Það er mjög óeðlilegt að ekknabætur skuli vera látnar skerða atvinnuleysisbætur og það voru mistök við setningu laganna að undanskilja þær ekki. Skert er hjá ekkjunni vegna þeirra bóta sem hún fær en t.d. konan sem á lifandi mann á sjónum sem hefur jafnvel háar tekjur, hefur fullan rétt og þar er ekki skert vegna tekna sem bóndinn dregur í búið. Þetta ákvæði frv. gengur sem sagt í sömu átt og frv. hv. þm. Guðrúnar Helgadóttur sem ég hef áður lýst stuðningi við í þinginu.
Prentuð er umsögn um frv. sem fskj. frá fjmrn. og þar segir, með leyfi herra forseta, í niðurlagi:
,,Mat á heildaráhrifum frumvarpsins á kostnað ríkissjóðs er ekki einhlítt og fer eftir því hversu margir nýta sér hin nýju ákvæði. Þó má ætla að kostnaður ríkissjóðs breytist óverulega, verði frumvarpið að lögum, jafnvel lækki lítils háttar.
Þetta var um frv. um atvinnuleysistryggingar.
Hvað varðar frv. um Tryggingasjóð sjálfstætt starfandi einstaklinga á þskj. 1128, þá er þar einungis verið að fjalla um samhljóða ákvæði til samræmis við hið fyrra frv. þannig að sömu meginreglur gildi bæði um Atvinnuleysistryggingasjóð og Tryggingasjóð sjálfstætt starfandi einstaklinga.
Mér er ljóst, herra forseti, að nú er skammur tími til stefnu til afgreiðslu málsins og vera má að ekki vinnist tími til að afgreiða það á þessu þingi nema þá að um það sé allsherjarsamstaða. Þetta er hins vegar lítið mál. Í því eru réttlætisatriði og skynsamleg og ég vil leyfa mér að vona að hv. þingheimur treysti sér til að afgreiða málið fyrir vorið. Ég geri tillögu um að hv. félmn. fái frv. til meðferðar. Ef hún treystir sér ekki til þess að afgreiða þau fyrir þinglok þá verða þau auðvitað að bíða haustsins. En þakklátur væri ég ef hv. félmn. sæi sér fært að fjalla um málið og afgreiða það fyrir þinglok.