Steingrímur J. Sigfússon:
Herra forseti. Ég óska eftir að hæstv. félmrh. verði gert aðvart um að umræðan sé að hefjast á nýjan leik. Við hljótum að gefa okkur að hæstv. ráðherra sé eitthvað seinn fyrir því ekki getur hæstv. ráðherra ætlast til að umræðan fari fram án viðveru hans. Mér er kunnugt um að talsmaður meiri hluta félmn. er tepptur um hríð og ég geri ekki athugasemdir við það þar sem sá ágæti maður kom að máli við mig og útskýrði forföll sín eða ástæður þeirra og ég tek það gilt af því hv. þm. Magnús Stefánsson hefur öðrum skyldum að gegna um sinn en ég óska eftir að hæstv. félmrh. verði viðstaddur (Félmrh.: Mættur.) og ég býð hann velkominn. Ég tel einnig, herra forseti, að ekki sé við hæfi að þessi umræða fari fram klukkustundum saman án þess að hér sé nokkur fulltrúi hins stjórnarflokksins, Sjálfstfl. Ég óska eftir að gerð verði gangskör að því að talsmaður þess flokks í húsnæðismálum eða formaður þess þingflokks eða einhver af ráðherrum flokksins verði viðstaddur umræðuna. Það er algert svarta lágmark að það sjáist a.m.k. einn sjálfstæðismaður í salnum undir umræðunni. Auðvitað er ekki við hæfi annað en einhver sé til svara fyrir hinn stjórnarflokkinn í þessu máli.
Reyndar er það svo, herra forseti, að auðvitað ætti hæstv. fjmrh. að vera við umræðuna ekkert síður en hæstv. félmrh. því að þau málefni sem við ræðum eru náttúrlega að verulegu leyti eins og þau snúa að ríkinu fjármálalegs eðlis, varða útgjöld ríkissjóðs til húsnæðismála og þessi tvo mál tvö, frv. til laga um húsnæðismál og frv. til laga um vaxtabætur, um breytingu á lögum um tekju- og eignarskatt, hanga algerlega saman, eru flutt hvort af sínum ráðherranum þannig að ég tel að það sé fullkomlega eðlileg og sjálfsögð ósk að hæstv. fjmrh. sé hafður til staðar. Ég kem þessum ábendingum á framfæri við hæstv. forseta og vona að hæstv. forseti geri gangskör að því að hlutast til um að þessir ágætu menn komi til umræðunnar.
(Forseti (GÁS): Þannig að forseti átti sig á tilmælum hv. þm. eru það einhverjir tilteknir þingmenn Sjálfstfl. sem hann óskar að kallað verði eftir?)
Ég geri ráð fyrir að Sjálfstfl. eigi sér einhvern talsmann í húsnæðismálum eða að einhver fari sérstaklega með forsvar fyrir Sjálfstfl. í félmn. og mér finnst eðlilegt að sá ágæti þingmaður væri hér. Í öðru lagi væri ekki óeðlilegt að nýskipaður formaður þess þingflokks léti sjá sig hér. Í þriðja lagi tel ég fullkomlega sjálfsagðan hlut að hæstv. fjmrh. sé einnig við umræðuna. Ég vona að þetta sé skýrt, herra forseti.
Í fyrsta lagi, herra forseti, kemst ég ekki hjá því af því svo háttar til að ég er fyrsti maður á mælendaskrá eftir ræðu hæstv. félmrh. áðan að fara um nokkrum orðum um þá dæmalausu ræðu sem hæstv. félmrh. flutti. Hæstv. ráðherra kom inn á ýmsa hluti og m.a. eyddi hann löngum tíma í að þylja upp úr sér að reglugerðarheimildir þær sem vakið hafa mikla athygli í frv. þessu væru að stórum hluta til sambærilegar við heimildir í gildandi lögum og það má auðvitað kalla það rökstuðning í sjálfu sér en breytir ekki hinu að það er eðlilegt að menn staldri við svo víðtækt framsal á reglugerðarvaldi og þar er á ferðinni. Það sem vakti mesta undrun mína í ræðu hæstv. ráðherra var þó þrennt, herra forseti.
Það var í fyrsta lagi það sem hæstv. ráðherra sagði um tilurð þessa frv. sem var með miklum ólíkindum. Ég kom aðeins inn á það í stuttu andsvari en hafði ekki tíma til að fylgja því betur eftir. Ég vil aðeins drepa á það aftur að hæstv. félmrh. sagði að ekki væri nein nauðsyn að breyta lögunum um húsnæðismál vegna ríkissjóðs, ekki heldur vegna sveitarfélaganna og ekki heldur vegna verkalýðshreyfingarinnar eða hvað það nú var, nei, það væri fyrst og fremst það sem hefði sett þetta mál af stað að á fund sinn í ráðuneytinu hefðu komið nokkrir menn, síðan leiðrétti ráðherrann sig og sagði nú reyndar allmargir menn og sagt reynslusögur af viðskiptum sínum við þetta kerfi og þær hefðu verið svoleiðis að hæstv. ráðherra hefði ákveðið að leggja fram frv. um að slá það af. (Gripið fram í: Þetta er riðuaðferðin.) Þetta er í raun og veru svipað og niðurskurður ef upp kemur grunur um riðu, þá skal öll hjörðin skorin niður og það er greinilegt að hæstv. ráðherra tekur mið af slíkum aðferðum. (SvG: Hann þekkir það langbest líka.) Ég vil leyfa mér að halda því fram, herra forseti, að það sé alveg ljóst að sá hópur sem gengur á fund félmrh. sem er nú væntanlega þrautaúrræði hjá fólki vegna vandræða sinna í húsnæðismálum sé ekki dæmigerður fyrir þær þúsundir sem hafa fengið úrlausn sinna mála innan félagslega húsnæðiskerfisins. Auðvitað eru það fyrst og fremst þeir sem telja sig af einhverjum ástæðum hafa farið illa út úr hlutunum, verið grátt leikna og hafa frá einhverju misjöfnu að segja að eigin mati. Ég held því hiklaust fram að hinar þúsundirnar sem hafa fengið farsæla úrlausn mála sinna í þessu kerfi séu ekki að plaga hæstv. félmrh. Þetta er með öðrum orðum ekki dæmigert úrtak, eins og það heitir á máli skoðanakönnunarfræðinga og mikið eru rædd um þessar mundir, þessa dagana, herra forseti. Ég veit að hæstv. félmrh. skilur þetta þegar hann hugsar um það en það hefur hann greinilega ekki gert, heldur anað áfram hugsunarlaust út frá einhverjum nokkrum einstaklingum sem koma til hans með miklar draugasögur um viðskipti sín við félagslega húsnæðiskerfið. Þetta er alveg dæmalaus málflutningur hjá einum hæstv. ráðherra að bera hlutina þannig fram.
Í öðru lagi, herra forseti, var það þessi uppstilling hæstv. ráðherra að ekki væri um að gera annað en annaðhvort afgreiða þetta frv. óbreytt og nú, troða því í gegn, lemja það í gegn, troða því ofan í kokin á mönnum eða gera ekkert. Eða búa við óbreytt fyrirkomulag í húsnæðismálum, mér skilst bara um aldur og ævi. Það var eins og þetta væri síðasta tækifærið í sögu Alþingis til að gera breytingar í húsnæðismálum. Þetta er svo fjarstæðukenndur málflutningur sem nokkuð getur verið þegar fyrir liggur og hefur legið lengi að það er víðtækur vilji til að endurbæta kerfið og margvíslegar hugmyndir hafa verið unnar og settar fram um það á undanförnum árum, mánuðum og árum, af t.d. aðilum eins og verkalýðshreyfingunni og aðilum vinnumarkaðarins, en það er hins vegar rangtúlkun á afstöðu verkalýðshreyfingarinnar sem hæstv. ráðherra fór með áðan að hann sé að flytja tillögur hennar í frumvarpsformi hér. Það er alveg yfirgengilegt að hæstv. ráðherra skuli leyfa sér að fara með slíkar falsanir vegna þess að ég fullyrði að verkalýðshreyfingin hefur aldrei í áherslum sínum verið að tala um það að leggja niður félagslega íbúðakerfið. Þvert á móti hefur verkalýðshreyfingin mótað þá stefnu að lagfæra það (Félmrh.: Taka upp félagslegt lánakerfi.) Gera lagfæringar innan þess kerfis. Þegar talað er um félagslegt lánakerfi eru menn að tala um aðgreind úrræði í húsnæðismálum fyrir lágtekjuhópana, það er alveg augljóst mál, en ekki að drekkja því öllu saman í einu markaðskerfi og hækka eitthvað pínulítið vaxtabætur á móti. Það er út í hött að halda því fram að það séu efndir á þeim áherslum sem verkalýðshreyfingin hefur verið með undanfarin ár. Auðvitað blasir það við, herra forseti, að það langskynsamlegasta í stöðunni væri að boða til samstarfs um að endurskoða þessi mál í sumar með verkalýðshreyfingunni, með húsnæðisnefndum sveitarfélaganna, með félagasamtökum sem hafa sameinast um að biðja um að málinu sé frestað þannig að uppstilling hæstv. ráðherra er auðvitað með miklum endemum. Maður veltir því fyrir sér hverra erinda hæstv. ráðherra er eiginlega að ganga. Eða er virkilega búið að snúa svoleiðis við tengjunum hjá hæstv. ráðherra að hann trúi því sjálfur að það sé eitthvert nauðsynjamál og framfaraspor í húsnæðismálum að afgreiða þetta mál?
Í þriðja lagi, herra forseti, er náttúrlega óhjákvæmilegt að gera mjög alvarlegar athugasemdir við þau orð hæstv. ráðherra sem voru í sjálfu sér svakalegust en það voru hinar yfirgengilegu ásakanir á hendur verkalýðshreyfingunni þegar hæstv. ráðherra sagði áðan úr þessum ræðustóli að verkalýðshreyfingin væri í stjórnarandstöðu. (Félmrh.: Er það ásökun?) Þegar hann var beðinn um skýringar á þessum orðum kom fram að hann teldi að vegna þess að ýmsir nafngreindir menn í verkalýðshreyfingunni tilheyrðu þeim stjórnmálaflokkum sem skipa nú stjórnarandstöðuna á Alþingi væri þar með hægt að draga þá ályktun að verkalýðshreyfingin væri sem slík í stjórnarandstöðu.
Hvað er hæstv. ráðherra að segja með þessu? Hann er í fyrsta lagi að segja að þessir menn misnoti aðstöðu sína til að beita verkalýðshreyfingunni í slíkum tilgangi og hann er í öðru lagi að segja að ekki sé hægt að halda aðgreindum stjórnmálaskoðunum manna annars vegar og störfum þeirra á faglegum vettvangi hins vegar þó í verkalýðshreyfingunni sé. Þetta er ekkert annað en gróf aðdróttun og ásökun um að þessir menn misfari með stöðu sína og auðvitað er mjög alvarlegt þegar stjórnmálaskoðanir manna hvar sem þeir eru að störfum eru dregnar inn í umræðuna eins og hæstv. ráðherra gerði. Það er mjög alvarlegt. Svo má líka spyrja sig: Hefur verkalýðshreyfingin starfað þannig á undanförnum missirum að það bendi til þess sérstaklega að hún hafi verið í stjórnarandstöðu? Eru það þakkirnar frá hæstv. ríkisstjórn, hæstv. félmrh., t.d. fyrir síðustu kjarasamninga, og koma svo og ásaka verkalýðshreyfinguna um að hún sé í stjórnarandstöðu, út af hverju? Af því hún leyfir sér að hafa sjálfstæða skoðun í húsnæðismálum og vera ekki á sama máli og ráðherrann í þeim efnum? Er það þá þannig að ef félagasamtök, hvort heldur er verkalýðshreyfingin eða samtök aldraðra eða Öryrkjabandalagið eða aðrir slíkir skrifa ekki upp á pólitík ríkisstjórnar í hverju einasta máli séu þeir í stjórnarandstöðu? Er það það? Þetta er alveg hreint yfirgengilegur málflutningur, herra forseti, og það þarf a.m.k. annan eins snilling og hæstv. ráðherra, Pál Pétursson til að láta sér detta svona formúleringar í hug. Hugsanagangurinn sem er þarna á ferðinni, hugarfarið sem er þarna á ferðinni, lýðræðislegi skilningurinn sem er þarna á ferðinni og virðingin fyrir rétti manna til að hafa skoðanir annars vegar og berjast fyrir rétti umbjóðenda sinna hins vegar er mikil. Það er mikið lán, herra forseti, fyrir Ísland að sitja uppi með ráðherra vinnumarkaðsmála sem er svona þenkjandi. Það verð ég að segja.
Ég trúi því, herra forseti, að forustumenn verkalýðshreyfingarinnar og einkum þeir sem eiga í hlut og voru nafngreindir muni lesa ummæli hæstv. ráðherra og þau verði geymd en ekki gleymd því að ég held það sé orðið alllangt síðan þetta hugarfar hefur verið afhjúpað þannig í ræðustóli á Alþingi. Ég læt mér detta í hug þótt það sé fyrir mitt minni að svona ummæli hafi kannski getað fallið hér þegar harkan var hvað mest í samskiptum aðila, upp úr kreppunni og jafnvel fram að miðbiki aldarinnar en á síðustu tveimur, þremur áratugum held ég það sé sjaldgæft að menn afhjúpi sig eins og hæstv. félmrh. gerði. Það held ég sé sjaldgæft. Í rauninni var erfitt að skilja hæstv. ráðherra öðruvísi en þannig að það sem væri að væri að þessir menn skyldu ekki vera í Framsfl. Glæpurinn væri sá að öll forusta verkalýðshreyfingarinnar skyldi ekki vera a.m.k. annaðhvort í Framsfl. eða Sjálfstfl., kannski helst í báðum, samanber að það er meira og minna búið að sameina þessa flokka og þeir gegna nú formennsku hvor fyrir annan á víxl, höfðingjarnir, höfuðin. Auðvitað er það löngu þekkt, herra forseti, að framsóknarmönnum hefur fundist það jafngilda hlutleysi að vera í Framsfl. Þá hafa menn verið óháðir og það hefur ekki verið pólitík þegar framsóknarmenn hafa troðið sínum eigin mönnum alls staðar að þar sem þeir hafa getað vegna þess að framsóknarmenn eru hlutlausir og það er ekki flokkspólitík þótt framsóknarmenn troði hver öðrum í stjórnir, nefndir og ráð eins og fara gerist. Það er sennilega þannig að í hæstv. ríkisstjórn er það eina óreglan í hinni sléttu mynd sem annars ríkir í þjóðfélaginu í dag að nokkrir forustumenn í verkalýðshreyfingunni skuli leyfa sér að vera flokksbundnir í öðrum stjórnmálaflokkum. Það er sennilega það eina sem þeim finnst vera eftir að laga.
Ætli þeir komi ekki næst með lög um það þegar búið verður að vængstýfa verkalýðshreyfinguna með breytingum á lögum um vinnumarkaðsmál og þegar búið verður að rústa niður félagslega íbúðalánakerfið að þá verði sett eitthvert ,,Berufsverbot`` á forustumenn í verkalýðshreyfingunni, þeir skuli sko ekki leyfa sér að vera í öðrum flokkum en þeim sem ráða landinu og sitja í ríkisstjórn, þ.e. Framsfl. og Sjálfstfl. sem er hálfa leiðina búið að sameina. Svo þarf auðvitað að banna stjórnarandstöðuna, taka af henni málfrelsi, a.m.k. svona að mestu leyti, þannig að ekki þurfi að vera að hlusta á hana og þá er þetta bara alveg komið, þá er bara paradís á jörð komin þar sem Framsfl. og Sjálfstfl. eru endanlega búnir að taka völdin í sínar hendur.
Þá skil ég loksins tilganginn með því hjá hæstv. utanrrh. að fara til Indónesíu því að þar veit hann að hann getur farið í góðan skóla um það hvernig á að halda landi í heljargreipum í 30 ár. Það væri gaman að hæstv. utanrrh. kæmi til umræðunnar, herra forseti, og upplýsti okkur á nýjan leik um ferðaplön sín til Indónesíu en spurt var um það á þinginu í haust og það þótti einstök ósvífni af þeim sem hér talar að vera að agnúast út í það að hæstv. utanrrh., formaður Framsfl. og varaformaður Sjálfstfl., færi til Indónesíu að læra af þarlendum. Það væri gaman að heyra hvernig ferðaundirbúningurinn stendur núna. Við vitum að Suharto er heima því að hann flýtti sér heim frá Kaíró í fyrradag þannig að það er ekki nema það væri bara rétt af hæstv. utanrrh. að skreppa núna og kíkja á ástandið og hafa kannski hæstv. forsrh. með sér og þá gætu þeir lært ýmislegt af því hvernig á að stinga upp í stjórnarandstöðuna, hvernig á að þagga niður í henni og hvernig á að fara með verkalýðshreyfinguna því að þeir kunna það nefnilega í Indónesíu að stinga upp í verkalýðshreyfinguna. Verkalýðshreyfingin í Indónesíu reyndi að halda ársþing sitt í fyrrahaust og bauð forustumönnum úr verkalýðshreyfingunni frá Ástralíu og frá Norðurlöndunum. Sá fundur var leystur upp af því hann var ólöglegur að sögn yfirvalda og svo mikið lá við að stór hluti fundarmanna var fangelsaður og hinir erlendu gestir með og það var heldur snautlegt þegar Indónesíustjórn varð að leysa þá úr fangelsi vegna krafna sem voru reistar af Alþjóðavinnumálastofnuninni, ríkisstjórn Ástralíu og fleiri aðilum. Það er kannski í þetta sæluríki sem ríkisstjórnin vill sækja sér fordæmi núna. Maður gæti látið sér detta það í hug þegar lýðræðislegur þankagangur, eða hitt þó heldur, af því tagi sem kom fram hjá hæstv. félmrh. áðan er afhjúpaður. Nei, herra forseti, það eru mikil endemi.
Staðreyndin er auðvitað sú, herra forseti, að ríkisstjórnin hefur algerlega ofmetnast með einhverjum hætti og fyllst valdhroka sem á sér fáa líka. Það birtist í því að það er ekki á dagskrá hjá hæstv. ríkisstjórn frekar en ég veit ekki hvað að gera nokkurn skapaðan hlut með vilja eins eða neins aðila úti í þjóðfélaginu eða inni á þingi, það skiptir ekki máli. Ríkisstjórnin er svo sannfærð um eigið ágæti og höfuðin tvö á henni að þótt verkalýðshreyfingin og öll stærstu félagasamtök í landinu, stjórnarandstaðan og jafnvel einstakir stjórnarþingmenn leyfi sér að hafa einhverjar sjálfstæðar skoðanir er ekki hlustað á það. Ef höfuðin hafa ákveðið að þetta skuli vera svona eða hinsegin þá skal það gert og það skal lemja þessi mál óbreytt í gegnum þingið hvað sem það kostar þrátt fyrir alla ágallana sem á þeim eru, þrátt fyrir vel rökstuddar beiðnir um að skoða hlutina betur, fresta afgreiðslu þeirra o.s.frv.
Herra forseti. Þetta er nú staðan. Þá er það hæstv. félmrh. Páll Pétursson, fyrrum bóndi norðan úr landi, sem braust til áhrifa í Framsfl. undir þeim formerkjum að hann væri heldur á vinstri kantinum í þeim flokki og boðberi félagslegra sjónarmiða á þeim bæ, sem er þannig kominn, hefur hlotið slík pólitísk örlög að hann gengur í flórnum miðjum í skítverkum íhaldsins og er að láta áratuga draum íhaldsins um að rústa niður félagslega húsnæðiskerfinu á Íslandi rætast. Svo rækilega að hann ætlar að loka því, bara leggja það niður og ég er alveg viss um að jafnvel í sínum villtustu draumum á landsfundarfögnuðum Sjálfstfl. hefur þeim varla dottið í hug að þessi draumur mundi rætast svona glæsilega, að það væri ekki bara hægt að skrúfa niður í kerfinu og klippa af því fjaðrirnar, heldur yrði því bara beinlínis lokað. Þvílík frammistaða hjá hæstv. félmrh., hann hlýtur að verða kosinn næsti maður ársins hjá Heimdalli. Það er aðeins einn maður sem getur keppt núna um þann titil. Það er félmrh. Þeir blikna, hv. þm. Pétur Blöndal, sem fékk medalíuna í fyrra, og Halldór Blöndal, hæstv. samgrh., sem fékk medalíuna þegar hann lagði niður Ríkisskip. Það eru smámunir hjá því afreki félmrh. að leggja niður og loka félagslega íbúðakerfinu á Íslandi. Ég held hann hljóti bara að verða maður ársins þrjú ár í röð hjá Heimdalli, þetta er svo glæsileg frammistaða. (Gripið fram í: Og fái bikarinn til eignar.) Já, svo eru svona bikarar stundum unnir til eignar ef menn vinna þá þrjú ár í röð, þá er bara grafið í eitt skipti fyrir öll á skjöldinn: Afreksmaðurinn hæstv. félmrh. Páll Pétursson, með ævarandi þökk og kveðjum, Heimdallur. Og bikarinn fluttur með viðhöfn norður að Höllustöðum og borinn þar til stofu. Það verður glæsilegt. Það mundu Húnvetningum þykja tíðindi. Ætli verði ekki hópreið frá Blönduósi fram að Höllustöðum, það mætti segja mér það. Þvílíkt og annað eins, herra forseti.
Herra forseti. Það væri freistandi að fara svolítið yfir stöðuna í þessum málum og ræða þetta t.d. frá árinu 1986 og til og með nú og það kann vel að vera að ræðumaður láti eftir sér að gera það, seinna í þessum umræðum eða við 3. umr., og þá sérstaklega m.a. út frá því að það er auðvitað athyglisverð staðreynd, og mér kom það stundum í hug bæði í dag og í gær í glímu hæstv. félmrh. og hv. þm. Jóhönnu Sigurðardóttur og fyrrv. félmrh. að sömu tveir flokkarnir hafa farið með húsnæðismál á Íslandi í 15 ár ef minni mitt er ekki farið að ryðga eitthvað, þ.e. Framsfl. síðan Alþfl. og svo aftur Framsfl. Þeir tveir flokkar sameiginlega bera því höfuðábyrgð á því ástandi sem ríkir í dag og sögunni í þessi 15 ár. Það er því ekkert skrýtið þótt teknar séu rispur í þessum efnum milli þessara flokka. Nú ber svo vel í veiði að ræðumaður man þessa tíð á Alþingi allt frá því hv. þm. Jóhanna Sigurðardóttir stóð í nokkru ströggli við fyrrv. hæstv. félmrh., Alexander Stefánsson og síðan urðu það örlög hv. þm. Jóhönnu Sigurðardóttur að verða sjálf félmrh. og búa meira að segja við Framsfl. í stjórnarandstöðu hluta af þeim tíma. Þá tóku þeir upp fyrra hlutverk hennar, hv. þm. Finnur Ingólfsson og Páll Pétursson, og svo hefur þetta snúist við aftur og má segja að hringnum sé lokað með því að hv. þm. Jóhanna Sigurðardóttir er aftur komin í stjórnarandstöðu og hefur aftur framsóknarmann sem félmrh. Auðvitað gefur þetta ýmis tilefni til að --- ég segi nú ekki skemmta sér því að þetta er ekki allt skemmtilegt --- að fara yfir þessa sögu síðustu 15 ára og þá væri hægt að ræða þetta út frá ýmsum forsendum en ég er að hugsa um að geyma þann kafla aðallega til betri tíma vegna þess að kannski eru aðrir hlutir meira knýjandi í umræðunni nú og frekar tilefni til að nota takmarkaðan tíma til að fara yfir.
Það sem mér finnst kannski aðalatriðið, herra forseti, er að menn nálgist þetta mál ekki út frá þeim ömurlega sjónarhóli sem hæstv. félmrh. hefur af einhverjum ástæðum reist sér til að standa á og kíkja af og það er að horfa eingöngu á ágallana á þessu kerfi. Hæstv. félmrh. rekur málið algerlega og einhliða á þeim forsendum að ýmislegt sé að í kerfinu, hann fái til sín í ráðuneytið fólk sem sé að kvarta og þess vegna hafi hæstv. ráðherra ákveðið að breyta því og henda því. Hæstv. ráðherra hefur í umræðum um málið aldrei minnst á að það sé neitt gott við þetta kerfi, aldrei. Hann hefur algerlega sleppt þeirri hlið málsins að þúsundir og aftur þúsundir Íslendinga, lágtekjufólk, einstæðir foreldrar, hafa fengið inni í tryggu og öruggu húsnæði út á þetta kerfi. Er það einskis virði? Getur hæstv. ráðherra ekki harkað af sér þótt einn og einn maður komi og kvarti ef hann veit að á móti eru hundruð og þúsundir ánægðir sem hafa fengið mikilsverða og góða úrlausn sinna mála í kerfinu? Auðvitað er það aldrei þannig að allt sé gallalaust og allir ánægðir og ef málið snýst um það að leitin standi að hinu fullkomna kerfi sem gerir alla hamingjusama held ég að hæstv. félmrh. Páll Pétursson megi lifa lengi til að finna það.
Nei, staðreyndin er sú, herra forseti, að staðan í dag hjá ungu fólki, lágtekjufólki sem er að koma út úr skólum eða hefja göngu sína á vinnumarkaði með skuldir á bakinu, námslán eða í besta falli eignalaust, er ekki hótinu betri en hún hefur verið um langt árabil til að komast inn í húsnæði. Hún er að sumu leyti verri og hún verður augljóslega verri ef þeirri leið verður lokað sem hefur veitt flestum úrlausn og þá er ég að tala um varanlega úrlausn, húsnæði sem menn hafa sjálfir ráð á, ráðstöfunarrétt á en er ekki á leigumarkaði. Um það snýst málið.
Við skulum hugleiða hvernig staðan er hjá ungu fólki með eitt til tvö börn og námslán á bakinu, u.þ.b. eignalaust í grófum dráttum sem er held ég oftar reglan en hitt þegar menn eru að koma út úr skóla eða hefja búskap, og það hafa í raun ekki verið neinar forsendur fyrir eignamyndun hjá fólki sem ekki hefur átt þær fyrir, fengið með arfi eða öðrum hætti. Staðan er þannig að greiðslubyrði námslána hefur verið stórþyngd. Staðan er þannig að ríkisstjórnin er búin að tekjutengja barnabætur til fulls þannig að þær eru skertar um leið og launin hækka einhvern skapaðan hlut, og staðan er þannig að eigi þetta fólk yfir höfuð möguleika á því að komast inn í íbúðarholu er eitt nokkurn veginn alveg öruggt og það er að það situr fast í henni næstu tíu, tuttugu árin, á sáralitla möguleika og í raun og veru enga til að stækka við sig nema þá að tekjur þess stóraukist og staðan batni af einhverjum öðrum ástæðum. Svo kemur hæstv. ráðherra og segir að jafnvel einstæð móðir eigi að geta fengið inni í íbúð ef hún eigi hálfa milljón. Ég bið hæstv. félmrh. að leiða fram þær einstæðu mæður sem upp til hópa eiga hálfa milljón. Voru þær í Reykjavík í fyrra þegar fjórða hver einstæð móðir leitaði til félagsmálastofnunar? Er það líklegt að þær væru að leita til félagsmálastofnunar ef þær ættu almennt hálfa milljón inni á bók? Nei, ég held ekki. Staðreyndin er sú, veruleikinn er sá hjá þeim sem þekkja ungt, eignalítið eða eignalaust fólk með lágar tekjur að það á engan minnsta möguleika á því að komast inn í mannsæmandi íbúð. Engan. Algengasta staðan er sú að þetta fólk situr fast í kjallaraholum og það borgar um 40 þús. kr. á mánuði í leigu og hefur engan möguleika til neinnar eignamyndunar við þær aðstæður. Engan.
Hvað hefur það þýtt fyrir svona fólk að komast inn í sæmilega hagstæða verkamannabústaðaíbúð? Ég skal taka raunverulegt dæmi af fólki sem hóf sambúð á árinu 1992 og leigði í eitt ár lélega kjallaraíbúð fyrir 37 þús. kr. á mánuði. Það var ekki mikill afgangur af efnahagnum hjá því fólki og ekki á fyrsta árinu þegar fyrsta barnið fæddist og aðeins var ein fyrirvinna í verkamannavinnu til að sjá fyrir fjölskyldunni en þetta fólk komst inn í litla tveggja herbergja íbúð í Hólunum í Breiðholti og hvað gerðist þá? Húsnæðiskostnaðurinn lækkaði úr 37 þús. kr. á mánuði, að vísu með áskrift á Stöð 2 innifalið, niður í 9 þús. kr. Hækkaði svo í milli 13 og 15 þús. kr. eftir fyrsta árið þegar afborganir komu til og fasteignagjöld og annað slíkt. Húsnæðiskostnaðurinn lækkaði sem sagt um meira en 20 þús. kr. á mánuði hjá þessu fólki við það að fara úr lélegri kjallaraholu inn í bjarta og ágæta íbúð í blokk í Breiðholtinu.
Hvað þýðir þetta síðan ef við tökum fjögur ár fyrir þessa fjölskyldu? Jú, það þýðir um 240 þús. kr. á ári í lægri húsnæðiskostnað, og með vöxtum á þá upphæð fast að millj. kr. sem þetta fólk er betur sett í dag heldur en ef það hefði spólað úti á leigumarkaðnum þessi fjögur ár. Fyrir utan það býr það í betri íbúð og hefur verið öruggt með sitt húsnæði. Það á reyndar þá upphæð sem það lagði inn í hana í formi útborgunar, 350 þús. kr.
Inn í þetta dæmi vantar að vísu tvennt. Það vantar húsaleigubæturnar á aðra hliðina og/eða vaxtabæturnar á hina hliðina. Tökum nú það dæmi og reiknum þessu unga fólki, ef það hefði verið á leigumarkaðnum þessi fjögur ár, meðaltals húsaleigubætur í Reykjavík eins og þær voru í fyrra, 10.200 kr. á mánuði. Af þeirri upphæð er tekinn skattur þannig að eftir standa um 7 þús. kr., skulum við segja, og þá eru samt eftir um 14 þús. kr. á mánuði og meira ef við tökum tillit til þess að á vaxtakostnaðinn að hinu leytinu hefur það fengið vaxtabætur. Þannig er alveg örugglega, herra forseti, hægt að fullyrða að að meðaltali í svona dæmi, ef menn hafa komist inn í verkamannabústaði og fengið sæmilega hagstæða íbúð, hefur húsnæðiskostnaður slíkrar fjölskyldu lækkað a.m.k. um 15 þús. kr. á mánuði. Ég er að tala um svona 15 ára gamla íbúð, t.d. tveggja herbergja íbúð í Hólunum sem metin er á 3,5 til 4 millj. kr. Vissulega er það hagstætt verð, mun hagstæðara verð en maður ætti kost á á almennum markaði.
Nú er enn eitt að segja af þessari fjölskyldu. Það eru tímamót í lífi hennar um þessar mundir og það hefur bæst við barn. Og hvað gerist þá? Í staðinn fyrir að þurfa að setja upp viðbótarbarnarúm í eina herberginu í kjallaraholunni, þá sækir þessi fjölskylda um til verkamannabústaða og fær stærri íbúð, fær sjálfkrafa stærri íbúð út á breyttar fjölskylduaðstæður. Það sem meira er og betra er að kostnaðurinn við þau íbúðaskipti er hverfandi fyrir fjölskylduna. Það kostar kannski um 180 þús. kr. en síðan dregst frá þeirri fjárhæð uppgjör á eftirstöðvum við fyrri íbúðina. Þegar upp er staðið er þarna lagt út fyrir upphæðum af stærðargráðunni 100 til 120 þús. kr. og fjölskyldan kemst inn í góða þriggja herbergja íbúð. Húsnæðiskostnaðurinn er þá kannski um 11 þús. kr. á mánuði og hækkar í um 15 til 18 þús. eftir fyrsta árið. Enn er sparnaðurinn þannig, þótt komið sé í talsvert stærri íbúð hjá stærri fjölskyldu, að það munar um 12 til 15 þús. kr. á mánuði eftir sem áður frá því sem væri ef harkað væri úti á leigumarkaðnum.
Hæstv. félmrh. geispar og finnst þetta óáhugavert. Ég trúi því vel. Þetta er ekki ,,fiction``, herra forseti. Þetta er ekki tilbúningur, þetta er raunverulegt dæmi af lifandi fólki sem ætlar að flytja inn í nýju íbúðina sína á sunnudaginn kemur og ræðumaður hefur hugsað sér að hjálpa þeim. Ég held, herra forseti, að hæstv. félmrh. væri stundum nær að skoða veruleikann eins og hann er, frekar en að grafa sig niður með þeim hætti sem hann hefur gert, í skotgrafirnar í þessu máli.
Á undanförnum árum hef ég margreynt að reikna dæmi fyrir ungt fólk sem hefur verið að reyna að sjá fram úr sínum húsnæðismálum. Ég fullyrði að það er síst betra í dag fyrir lágtekjufólk, fyrir ungt námsfólk og aðra slíka, að koma sér fyrir í húsnæðismálum en verið hefur mörg undanfarin ár. Þar af leiðandi eru engin rök til þess að halda því fram að ekki sé jafnmikil þörf fyrir þann möguleika sem félagslega húsnæðisformið hefur verið hingað til. Það, herra forseti, er bara bull. Það er tilbúningur. Það eru málamyndarök til að selja mönnum þetta frv. og leggja niður félagslega húsnæðiskerfið í landinu. Ég segi að það leggst lítið fyrir þann félmrh. sem lætur nota sig í svoleiðis skítverk, að láta áratuga drauma hægri aflanna í landinu rætast að þessu leyti.
Framsfl. reið til kosninga í síðast með frasanum ,,Fólk í fyrirrúmi``. Fólk í fyrirrúmi. Hvar er nú fólkið sem er fyrirrúmi í þessu máli, herra forseti? (BH: Það er fyrir í rúminu.) Eru það lágtekjufjölskyldurnar, þúsundum saman, sem hafa fengið úrlausn og mundu bera þessu kerfi öðruvísi söguna ef það fengi að úttala sig um þau mál eða er það fólkið sem á næstu árum hefði fengið úrlausn ef kerfið hefði fengið að starfa áfram? Er það fólk í fyrirrúmi? Nei, það sem hér er í fyrirúmi er kerfið. Kerfið er í fyrirrúmi og þetta mál nálgast menn algerlega út frá forsendum kerfisins. Menn segja: Jú, þarna er Byggingarsjóður verkamanna, hann er í vanda og hálfblankur. Við verðum að taka á því máli. Menn segja: Það eru sveitarfélög hér og þar í landinu sem hafa byggt, kannski dálítið glannalega og tekið á sig miklar skuldbindingar. Við verðum að taka á því máli. Svo er lagt af stað og frv. af þessu tagi samið. Hvar eru rökin frá sjónarhóli fólksins í fyrirrúmi? Þau eru ekki með. Þeirri hlið málsins er algerlega sleppt.
Hvað segir okkur að hér uppi á Íslandi muni takast það sem ekki hefur tekist í öðrum löndum, að leysa þannig húsnæðismál að ekki séu nein félagsleg úrræði til staðar? Ég þekki ekki þau lönd hér í kringum okkur. (LB: Indónesía.) Það getur vel verið að það sé ekki merkilegt verkamannabústaðakerfi í Brasilíu eða Indónesíu. Er það þá fyrirmyndin sem hæstv. ríkisstjórn sækir sér? Ég held að þeir telji það engan sérstakan sósíalisma í sjálfu sér hér í ýmsum nálægum löndum þó þeir starfræki húsnæðisfyrirkomulag sem er sérstaklega sniðið að því að mæta þörfum fólks með lágar tekjur. Það er bara ósköp einfaldlega áratuga og alda veruleiki að þar þarf sérstök úrræði til. Það liggur í hlutarins eðli.
Staðreyndin er sú, herra forseti, að hér er í raun og veru verið að reka smiðshöggið á það verk að markaðsvæða til fulls íbúðalánakerfið á Íslandi. Segja má að menn hafi haldið út á þá braut í talsverðu mæli þegar húsbréfakerfið var tekið upp. Ég vil láta það koma fram hér, herra forseti, þótt það sé orðin kannski sagnfræði meira en hitt, að ég var og hef allan tímann verið á móti því að loka Byggingarsjóði ríkisins. Ég taldi það mistök og er sannfærður um að menn muni ekki geta byggt húsnæðisstefnuna á Íslandi á 100% markaðslánum, ekki hvað varðar t.d. grunnfjármögnun nýs húsnæðis. Það mun ekki ganga upp. Allt of stór hluti almennra launamanna ræður ekki við þá greiðslubyrði á fyrstu árunum sem því er samfara að ráðast í jafnstóra fjárfestingu, í langflestum tilvikum stærstu fjárfestingu lífsins hjá viðkomandi fjölskyldu sem nemur margföldum árslaunum. Menn ráða ekki við það ef full markaðskjör eru á grunnlánunum í fjármögnun dæmisins. Það hefur ekki gengið upp hjá nokkurri þjóð. Auðvitað var fráleitt að slíkt gæti gerst á Íslandi, við þær aðstæður að verðbólgan hafði afskrifað öll lán sem hvíldu á húsnæði á landinu. Á Íslandi voru þær ótrúlegu aðstæður, þegar verðtrygging var tekin upp, að íbúðarhúsnæði í landinu eins og það lagði sig var nánast skuldlaust.
Ég er algerlega sannfærður um að mistökin sem menn gerðu, þegar Byggingarsjóði ríkisins var lokað, voru að setja þessi kerfi ekki upp saman þannig að almennur byggingarsjóður, með hagstæðri lánsfjármögnun til langs tíma á föstum hófsamlegum vaxtakjörum, tryggði grunnfjármögnunina og síðan gætu markaðsbréf eins og húsbréfin verið viðbótin og verið fjármögnunin hvað snerti viðskipti með notað húsnæði. Þar til hliðar og algerlega aðskilið var, er og á að vera fyrirkomulagið sem varðar félagslegt íbúðarhúsnæði. Það er ekki hægt að framkvæma félagslega stefnu í húsnæðismálum nema sá hluti sé aðskilinn og hægt sé að sníða lánskjörin og reglurnar þar að þörfum þess fólks sem kerfið á að þjóna. Það mun ekki takast hér með því að drekkja þessu öllu saman í 100% markaðsvætt bréfakerfi. Það er ekki hægt. Þar með missirðu úr höndunum stýritækin sem þú þarft að hafa í sjálfstæðu, félagslegu húsnæðislánakerfi. Það er auðvitað það sem verkalýðshreyfingin var að tala um, hæstv. félmrh., en ekki hitt að leggja kerfið niður. (LB: Er þá ekki rétt að skrifa háeff á það?) Það er auðvitað það sem er verið að undirbúa. (Gripið fram í: Hvað segir Guðni um þetta?) Ég veit nú ekki hvað þeir segja um það, hv. þm. Guðni Ágústsson og Fjalla-Eyvindur. Þeir hafa kannski rætt það nýlega á fundum hjá Sálarrannsóknafélaginu en ég veit nú ekki hvort við getum mikið lært af blessuðum karlinum Fjalla-Eyvindi í húsnæðismálum. Það gekk nú alla vega hjá honum í þeim efnum eins og kunnugt er.
Nei, herra forseti. Ég blæs á þessa tilburði hæstv. félmrh. til að reyna að sannfæra menn um það að þetta sé nokkuð annað en afturför í málefnum tekjulægstu hópanna, ungs námsfólks, einstæðra foreldra og annarra slíkra. Ég held að hæstv. ráðherra ætti að fara yfir umsagnir húsnæðisnefndanna (Félmrh.: Búinn að því.) sem er það fólk sem vandinn brennur á, þar brennur á. Það er fólkið sem á í húsnæðiserfiðleikum í sveitarfélögunum. Það sláandi sá munur á þeim tóni sem fram kemur í umsögnunum frá annars vegar oddvitunum í sveitarstjórnunum sem horfa á þetta þröngt út frá hagsmunum sveitarsjóðs, og hins vegar fólkinu í húsnæðisnefndunum sem glímir við málin niðri í grasrótinni. Þar eru fulltrúar frá verkalýðshreyfingu, félagsmálastofnanirnar o.s.frv.
Ég segi, herra forseti: Að mínu mati er þetta frv. hæstv. félmrh. og ríkisstjórnarinnar tekið í nefið í þessum umsögnum. Frv. er tekið í nefið í umsögn Alþýðusambandsins og BSRB og í umsögnum húsnæðisnefndanna. Það stendur ekki steinn yfir steini eftir. Það er sýnt fram á að staðan verður verri fyrir fólk með lág laun að komast yfir húsnæði í nýja kerfinu en í því gamla. Það er augljóst mál og dæmin úr raunveruleikanum segja það sama. Ég vísa aftur til þess raunverulega dæmis sem ég var með áðan um fólk sem er svo heppið að komast inn í góða ódýra blokkaríbúð í Breiðholtinu í verkamannabústaðakerfinu. Ég bar saman þann kostnað vegna húsnæðis sem það hefur á mánuði hverjum við það sem það mundi hafa ef það væri úti á leigumarkaðnum. Það er algerlega óhrekjandi að það sparar þessu fólki a.m.k. 15 þús. kr. í hverjum mánuði að vera inni í þessu kerfi, borið saman við hitt, að velkjast um á leigumarkaðnum, hrekjast úr einni kjallaraholunni í aðra o.s.frv. Þannig er það og þá eiga menn að ræða þá hluti eins og þeir eru en ekki reyna að dulbúa og fela þær staðreyndir í einhverju blaðri eins og hæstv. ráðherra hefur reynt að gera.
Svo er annað, herra forseti, sem menn skulu átta sig á og það er að það verða stórfelldar afleiðingar af þessum breytingum úti á markaðnum. Ég fullyrði það. Þess mun sjá stað, bæði í hærri leigu og í hækkandi fasteignaverði. Ég er viss um það. Fasteignaverð í Reykjavík mun hækka og litlu íbúðirnar mest. Litlu íbúðirnar verða einu úrræði þessa fólks. Það liggur í augum uppi. Einstæða móðirin sem á hálfu milljónina, þetta eintak sem félmrh. þekkir, með hálfa milljón inni á bók. Þrátt fyrir þessa hálfu milljón er einasta vonin ódýr kjallaraíbúð vegna þess að greiðslubyrðin og greiðslumatið verða þannig að annars gengur dæmið ekki upp.
Það væri sennilega einhver besta fjárfesting sem menn gætu ráðist í nú um stundir að fara um bæinn og leita uppi allar kjallaraíbúðir sem eru á lausu og til sölu og kaupa þær í hvelli. Ég spái því að leigan muni hækka verulega á næstu mánuðum verði þessar breytingar að veruleika og fasteignaverðið mun auðvitað stíga í kjölfarið.
Það er ekki bara vegna kerfisbreytingarinnar sem slíkrar og þeirra beinu áhrifa sem af henni leiðir heldur vegna hins að menn munu gefa sér minnkandi framboð á húsnæði af þessu tagi á næstu árum. Auðvitað. Það er eiginlega algjörlega útilokað annað en að afleiðingin af þessari breytingu verði líka sú að það dregur úr framboði á nýju húsnæði, sérstaklega nýju húsnæði á viðráðanlegum kjörum fyrir þetta fólk vegna þess að þrátt fyrir allt hefur það verið félagslega kerfið sem hefur verið að bæta því húsnæði við. Svo tala menn um það sem vandamál í sjálfu sér. Af hverju er það vandamál? Fyrir hverja er það vandamál? Jú, á pappírunum eru þetta skuldbindingar sveitarfélaga og í bókhaldinu hjá fjmrh. er Byggingarsjóður verkamanna eðlilega orðinn tæpur af því hann hefur ekki fengið neitt fé undanfarin ár. En ég sé ekki að það sé mikið vandamál fyrir það unga fólk og það lágtekjufólk og fyrir þá einstæðu foreldra sem hafa hundruðum saman fengið úrlausn húsnæðismála sinna vegna tilkomu þessa nýja húsnæðis.
Munurinn er líka sá, herra forseti, og það eru beittustu svörin við róginum um að kerfið sé dýrt, að þetta fólk hefur flutt inn í gott húsnæði, fullfrágengnar íbúðir, bjartar og hlýlegar og rúmgóðar en ekki kjallaraholur. Er það þá einskis virði? Er það einskis virði?
Ég held, herra forseti, að menn eigi nefnilega ekki að komast upp með það, hvort sem þeir eru félmrh. eða eitthvað annað, að ræða eingöngu aðra hliðina á málinu, eingöngu aðra hliðina á peningnum. Bara vandamálin, kostnaðinn, vesenið, óþægindin fyrir fjmrh., sveitarsjóðina og fyrir aumingja hæstv. félmrh. sem finnst baks að standa í því að vera með þetta kerfi og fá fólk í viðtöl sem er að klaga út af þessu og kvarta. Það verður einföld tilveran þegar hæstv. félmrh. getur sagt: Nei, engin viðtöl við mig um þetta mál. Mér koma þessi mál ekki við, það er markaðurinn sem leysir úr vanda þínum, góði minn. Farðu út á markaðinn og finndu þér þar íbúð. Það eru svörin.
Auðvitað er það þannig, herra forseti, að það er sjálfsögð krafa sem komin er fram og rökstudd af miklu meira en nægjanlegum þunga til þess að allir sómakærir menn mundu fresta afgreiðslu þessa máls, þeir mundu gera það. Hæstv. félmrh. á að mínu mati þann eina kost að reisa sig pínulítið í stöðunni, það er að vera maður til þess að bjóða upp á það, þrátt fyrir að við vitum að hæstv. forsrh. hefur bannað það. Hann hefur bannað allar breytingar, hann hefur bannað að fresta afgreiðslu á nokkrum sköpuðum hlut af því að þá væri ríkisstjórnin farin að brjóta odd af oflæti sínu er okkur sagt.
Herra forseti. Það er og hefur alltaf verið þannig og mun verða þannig að til þess að ná farsællega tökum á lausn þessara mál verður að vera samstarf um þau því að húsnæðismál eru ekki eitthvað sem menn leysa með fyrirskipunum að ofan þannig að það gangi upp. Það gerist ekki. Það er ekki þannig. (Gripið fram í: Hvað á forsrh. að gera það þá?) Hvernig hafa húsnæðismálin gengið fyrir sig meira og minna alla þessa öld? Þau hafa verið eitthvert dæmigerðasta samstarfsverkefni stjórnvalda, þ.e. Alþingis og ríkisstjórna, fjárveitingavaldsins, löggjafans og framkvæmdarvaldsins, sveitarfélaganna í landinu, verkalýðshreyfingarinnar og fjölmennra félagasamtaka. Þau hafa verið það. Allir þessir aðilar hafa verið tengdir málunum. Er það ekki það sem við búum að? Er það ekki þess vegna sem húsnæðismál lágtekjufólks eru í sæmilegu horfi eða hafa víða orðið það? Að verkalýðshreyfingin hefur beitt sér, jafnvel notað afl sitt í kjarasamningum til þess að knýja fram átak í byggingu íbúða, eignaríbúða, leiguíbúða o.s.frv. Hvers vegna eru húsnæðismál öryrkja í Reykjavík þó þrátt fyrir allt í jafngóðu horfi og þau eru, eða a.m.k. ekki verra en þau eru? Er það ekki vegna þess að öflug félagasamtök með harðduglega brautryðjendur og hugsjónamenn stofnuðu Öryrkjabandalagið og fleiri slík samtök sem starfa þar saman og lyftu grettistaki í húsnæðismálum þessa fólks? Byggðu heilar blokkir, veðsettu sjálfir persónulegar eignir sínar til að koma þeim upp. Er það í þeim anda sem hér er verið að afgreiða lagafrv. þegar öllum óskum þessara samtaka sem hafa lyft grettistaki í húsnæðismálum aftur og aftur á öldinni er hafnað og ríkisstjórnin neitar því að eiga nokkurt samstarf við verkalýðshreyfinguna, við Öryrkjabandalagið, við Leigjendasamtökin, við stúdentahreyfingarnar o.s.frv. um þessi mál svo ekki sé minnst á stjórnarandstöðuna? Það er gáfulegt eða hitt þó heldur segi ég bara. Það er gáfulegt eða hitt þó heldur að standa þannig að málum.
Hverjir komu til og tryggðu fjármögnun á húsnæðislánakerfinu á fyrstu árum verðtryggingarinnar þegar kerfið var algjörlega strand af því að ekkert fé var á lausu í landinu? Hverjir voru það? Var það Framsfl.? Voru það bændur í Húnaþingi? Nei, það var verkalýðshreyfingin sem batt fé lífeyrissjóðanna inn í húsnæðislánakerfið um langt árabil og tryggði þannig að hægt var að bæta við nýju íbúðarhúsnæði. Það er ekkert verið að hugsa um það núna að verkalýðshreyfingin tók í raun og veru á sig ábyrgðina af því að reka kerfið árum saman og fjármagna það úr sjóðum launamanna. Þannig hefur það í raun og veru alltaf verið að allar helstu breytingar í húsnæðismálum okkar sem hafa horft til framfara á öldinni, hafa verið meira og minna knúnar áfram af verkalýðshreyfingunni og félagasamtökum eða hugsjónamönnum sem hafa verið brautryðjendur á einhverjum einstökum sviðum, eins og forustumenn Öryrkjabandalagsins.
Ríkisstjórnin Davíðs Oddssonar með hæstv. félmrh. Pál Pétursson í flórmokstrinum er að hafna öllu þessu, öllu slíku samstarfi og slá striki yfir alla þessa sögu, samvinnu um húsnæðismál á Íslandi á öldinni. Ég segi að það er von að hæstv. félmrh. sé í uppáhaldi hjá íhaldinu. Annan eins vinnumann hafa þeir ekki haft svo árum skiptir, ef þá nokkurn tíma. Ég veit að það verður grátur og gnístran tanna ef þeir fardagar koma einhvern tíma að hæstv. félmrh. segir upp vistinni. Þvílík ósköp.
Síðan, herra forseti, er það eitt enn sem ég ætla að taka í leiðinni af því að það snýr að hæstv. félmrh. og embættisfylgju hans sérstaklega og það er vegna þess að hæstv. félmrh. fer líka með vinnumarkaðsmál. Hvað heyrir undir vinnumarkaðsmál? Jú, það heyra undir hann réttindi starfsfólks, alþjóðlegir sáttmálar um öryggi starfsfólks gagnvart vinnu sinni. ILO-samþykktir heyra undir þennan hæstv. félmrh. Sáttmáli Evrópu á þessu sviði heyrir undir þennan hæstv. félmrh. Maður skyldi því ætla að þar færi maður sem stæði á vaktinni hvað varðar réttindi launamanna, réttindi starfsfólks, er það ekki? Það væri eðlilegt. Það er þessi hæstv. ráðherra sem fyrir hönd framkvæmdarvaldsins og í umboði löggjafans á að gæta að réttindum launamanna.
En það er sami hæstv. félmrh., Páll Pétursson, sem leggur fram fyrsta einkavæðingarfrv., og höfum við þó séð þau mörg ljót hérna, ég og hv. þm. Ögmundur Jónasson, en það er félmrh. sem leggur fram fyrsta einkavæðingarfrv. þar sem starfsfólkinu er hent út. (Félmrh.: Þetta er ekki einkavæðing.) Og ekki eitt einasta orð um það hvernig staða þess skuli vera í kjölfar breytinganna. Það er eins háðulegt og nokkuð getur verið að það skuli vera félmrh. sem flytur það mál. Fyrrv. hæstv. fjmrh., Friðrik Sophusson, sem þótti hálfgerður haukur yngri árum sínum og var frammámaður í stuttbuxnahreyfingu Heimdallar og íhaldsins hefur þó haft það vit að hafa einhverjar klásúlur um að það skyldi reyna að tryggja starfsfólkinu störf í nýjum fyrirtækjum sem verið var að háeffa eða breyta eða selja eða einkavæða eða einkavinavæða eins og þetta hefur nú oftast verið. Þetta er ekkert annað en einkavæðing, hæstv. félmrh. Það er augljóst mál og ég spái því að fáein ár verði liðin áður en þetta kerfi verður algjörlega horfið úr umsjá ríkisins, algjörlega. Komið í hendur fjárplógsaflanna, það er alveg augljóst mál. Það er sú framtíð sem verið er að undirbúa hér enda í sjálfu sér ekki mikil breyting þegar búið er að markaðsvæða þetta 100%. Þetta er hvort sem er markaðurinn með fullum vöxtum og afföllum og hverju sem vera skal. Þetta má svo sem mín vegna vera hvar sem er, úti hjá bönkunum eða kaupleigufyrirtækjunum eða hvar sem er í þeim sjoppum sem þetta verður. Ég segi það alla vega, herra forseti, að það verður þá ekki mikill munur á því út frá því að þetta er orðið markaðskerfi.
Nei, herra forseti, þessi framkoma við starfsfólkið og að það skuli vera hæstv. félmrh. sem stendur þannig að hlutunum er náttúrlega honum til mikillar háðungar og vissi maður þó ekki að það yrði miklu við bætt eins og sá maður hefur málað sig inn á spjöld sögunnar í sambandi við vinnulöggjöfina og fleira því um líkt. En ég segi alveg eins og er að ég hefði ekki viljað vera félmrh. og fá á mig áskorun, neyðaróp af því tagi sem birtist í umsögn starfsmanna Húsnæðisstofnunar ríkisins. En þar kemur skýrt fram að skorað er á ráðherra og Alþingi að inn í frv. verði bætt ákvæði sem tryggi núverandi starfsmönnum Húsnæðisstofnunar sambærileg störf hjá hinum nýja sjóði.
Herra forseti. Finnst forseta ekki kostulegt að það skuli einmitt vera í frv. félmrh. sem þetta ákvæði vantar? Fyrsta frumvarpið sem er svo forstokkað að þessu leyti, er svo fullt af lítilsvirðingu í garð starfsfólksins að það er ekki nefnt á nafn. Jafnvel þau ræfilslegu ákvæði sem voru í fyrri einkavæðingarfrumvörpum eru ekki einu sinni höfð hér með.
Herra forseti. Það er tímanna tákn að frv. af þessu tagi skuli vera til umfjöllunar og að inn í það skuli vanta allt sem heitir félagsleg hugsun því að það er nákvæmlega það sem það er. Það að vísa á það vaxtabótakerfi sem hefur verið við lýði í skattkerfinu og er hluti af skattkerfinu er náttúrlega ekkert svar, því að það eru himinn og haf á milli slíks fyrirkomulags annars vegar og þess að starfrækja sjálfstætt félagslegt húsnæðiskerfi sem gerir hvorttveggja í senn að tryggja greiðslukjör og skilmála sem tekjulægsta fólkið í landinu ræður við og sjá um framboð á húsnæði handa fólkinu. Það eru himinn og haf á milli þess og hins að vísa á að þeir sem hafi komist inn í eitthvert húsnæði, hafi það þá verið til, og þeir sem hafa ráðið við það að kaupa það, fái einhverjar vaxtabætur. Ég veit að allir hugsandi menn sem velta málinu betur fyrir sér sjá að þetta er blekkingarleikur. Ég segi bara að skárra væri það þó það ætti ekki að afnema það líka. En hluturinn er auðvitað sá, eins og allir vita, að þessi aðstoð er á allt öðrum grunni, hún er auðsæranleg, henni er hægt að svipta burtu með einu pennastriki, einni handauppréttingu á Alþingi í desembermánuði áður en afgreidd eru fjárlög, og er af allt öðrum toga en sjálfstætt kerfi sem byggt hefur verið upp með samstarfi aðila þar sem verkalýðshreyfing hefur átt aðild. Eitt er þó í öllu falli algjörlega ljóst og það er að íbúðir sem eru byggðar á hagstæðan hátt og eru í boði fyrir þetta fólk, eru efnisleg staðreynd en svona ,,gimmick`` eins og hæstv. ráðherra er hér með, er það ekki. Það eru hugarvísindi, svo vægt sé til orða tekið.
Ég hef verið að velta því fyrir mér, herra forseti, bæði út frá kostulegum ummælum í greinargerð með frv. og eins því sem hæstv. ráðherra hefur sagt, hvort Framsfl. sé búinn að móta þá stefnu að þjóðin eigi að hætta að fjölga sér. Ég fæ ekki botn í röksemdafærsluna annars, öðruvísi en að annað tveggja sé orðin flokksstefna hjá Framsókn, að fólk hætti að eiga börn og þjóðinni hætti að fjölga eða að landflótti verði svo mikill að það bætist sáralítið við af fólki á næstum árum og áratugum, vegna þess að því er blákalt haldið fram við okkur að þörfin fyrir nýtt húsnæði sé nánast hverfandi eða jafnvel engin. Menn hafa verið með rosalegar draugasögur um það að svo og svo mikið af húsnæði væri tómt. En þegar farið er yfir þá hluti kemur í ljós að það er allt saman meira og minna rugl. Það finnast engar tómar íbúðir nema á einum stað á Vestfjörðum. Það eru engin ný tíðindi að í nokkrum sveitarfélögum á Vestfjörðum sem orðið hafa fyrir mikilli fólksfækkun standi nokkrar tómar íbúðir, bæði húsnæði í einkaeigu og félagslegt húsnæði. Það eru engin ný sannindi.
Ég held að eitt af því sem ekki síst sé ástæða til að hafa áhyggjur af, herra forseti, í sambandi við þetta kerfi er að yfirgnæfandi líkur séu á því að draga muni verulega úr nýbyggingum, úr framboði á þessu húsnæði á komandi árum. Enda segja aðstandendur málsins að einn kosturinn sé sá að nú geti menn bara farið út á almenna markaðinn og keypt íbúðirnar þar eins og þar sé endalaust framboð á íbúðum og það þurfi ekkert að byggja félagslegar íbúðir og þetta dásamlega val og frelsi sem að nafninu til er sagt að menn eigi í þessu, byggi á því að menn geti bara farið út á markaðinn og keypt íbúðir hvar sem er. Það kemur að vísu í ljós þegar betur er skoðað að það er allt í skötulíki. Það er allt skilyrt og sveitarfélögin fá þarna í rauninni vald sem er að mörgu leyti heldur ógeðfellt til að ákveða hvar menn megi kaupa íbúðir og hvar ekki. Þau geta því skikkað þennan tekjulága hóp ef þeim svo sýnist til að kaupa húsnæði í ákveðnum hverfum, þess vegna af ákveðinni gerð, í ákveðnum blokkum eða guð má vita hvað. Þetta finnst mér heldur ógeðfelld hugsun og ég velti því fyrir mér: Er ekki verið að undirbúa hér m.a. þá hluti sem menn hafa í sívaxandi mæli áhyggjur af á hinum Norðurlöndunum, þ.e. ósköp einfaldlega gettó-myndun eða aðskilnað íbúanna, að lágtekjufólkið flytur allt saman í sömu hverfin þar sem lélegasta og ódýrasta húsnæðið er, fasteignaverðið lægst og hátekjufólkið dregur sig saman upp í hæðirnar í fín hverfi? Er það ekki framtíðin sem í raun og veru er verið að búa til hér? Einn af kostunum við það kerfi sem verið hefur er að menn hafa gegnum skipulag getað blandað hverfunum og markaðurinn hefur ekki einn stýrt því hvernig fólkið velur sér búsetu eftir kostnaði húsnæðis. Það liggur alveg fyrir.
Ég vitna, herra forseti, í upphafssetningu á bls. 27 í grg. með frv. Þar er þessi kostulega setning:
,,Nægjanlegt íbúðarhúsnæði er til í landinu og í mörgum sveitarfélögum er framboð meira en eftirspurn.``
Þetta stendur þarna. Hæstv. ráðherra hefur verið að tönnlast á því sama aftur og aftur í ræðum sínum. Hann talar eins og engin þörf sé fyrir nýtt húsnæði, að þjóðinni sé hætt að fjölga, menn muni hætta að eiga börn eða flytjast úr landi í svo stórum stíl að engin þörf sé á nýju húsnæði. Ég býst við að að því leyti til sé þetta réttur málflutningur hjá hæstv. ráðherra því að í kjölfar þessara breytinga muni draga úr framboði á húsnæði um skeið. Ég er nokkuð viss um að það verður niðurstaðan og verð mun hækka. Fyrst mun leiguverðið hækka og síðan fasteignaverðið. Og þá skulum við nú tala saman, herra forseti, eftir kannski tvö til fimm ár af slíkri þróun og reyna að átta okkur á því hversu vel einstæðu mæðurnar eru þá settar. Ég tala nú ekki um þessar sem engan fimmhundruðþúsundkallinn eiga, en hæstv. ráðherra veit um mikið af slíkum einstæðum mæðrum sem bíða með 500 þús. kr. inni á bankabók eftir að kaupa sína fyrstu íbúð. Það er nú svo merkilegt sem það er.
Ég hef verið að velta því svolítið fyrir mér, herra forseti, líka undir þessum umræðum hvaða þjóðfélagshóp hæstv. ráðherra umgengst. Einhvern veginn tekst hæstv. ráðherra að því er virðist að umgangast og þekkja allt annan hluta þjóðfélagsins en a.m.k. mér. Það er alveg á hreinu því hæstv. ráðherra talar eingöngu við fólk sem er óánægt með félagslega húsnæðiskerfið. Hann hefur ekki heyrt í neinum öðrum og svo þekkir hann helling af einstæðum mæðrum sem bíða með 500 þús. kr. inni á bankabók eftir því að kaupa sína fyrstu íbúð. Þetta er annar veruleiki en við mér blasir. Ég þekki ekki þetta fólk í kringum mig. Í þeim blandaða kunningja- og ættingjahópi sem ég á er þessu yfirleitt alveg þveröfugt farið. Obbinn af því fólki sem hefur fengið úrlausn sinna mála í félagslega húsnæðiskerfinu er mjög ánægður. Ég þekki mjög margt hamingjusamt fólk, t.d. eldri verkamannafjölskyldur sem hafa kannski um miðjan aldur eignast sitt fyrsta eiginlega húsnæði, það sem fólk kallar í daglegu tali þak yfir höfuðið, því það að velkjast um á leigumarkaðnum hefur ekki verið það í bókstaflegum skilningi þess orðs í hugum slíks fólks. Og ég þekki alveg helling af einstæðum mæðrum og einstæðum foreldrum sem hafa einmitt fengið úrlausn sinna húsnæðismála vegna tilvistar félagslega íbúðakerfisins sem það hefði enga möguleika átt á annars, einnig vegna þess að það kerfi er þannig úr garði gert að þar hefur fólk með slíkar fjölskylduaðstæður forgang. Það hefur forgang, er það ekki? Jú, hæstv. félmrh. veit af því. Það er gott. En hvar verður forgangur þess í nýja kerfinu hjá hæstv. ráðherra? Ætlar markaðurinn að láta einstæða foreldra hafa forgang? Hefur markaðurinn lofað hæstv. félmrh. því að hann muni velja úr þegar farið verður að selja íbúðirnar, að þá muni einstæðir foreldrar hafa forkaupsrétt að hagstæðustu og bestu íbúðunum? Nei, það held ég ekki, hæstv. félmrh. Ég veit ekki til þess að ,,herra markaður`` hafi hugsað sér það. Auðvitað er það þannig, herra forseti, og það ætti hæstv. félmrh. að reyna að skilja, að það að leggja niður félagslega húsnæðiskerfið er meira en bara reikningsdæmi. Með því er verið að loka ákveðnu fyrirkomulagi og með því er verið að leggja úr höndum stjórnvalda ákveðið tæki sem menn hafa m.a. getað beitt til þess að leysa fyrst vanda þeirra sem eru í mestum vanda og hafa mestu þörfina fyrir úrlausn, eins og einstæðra foreldra. Þess vegna hafa þeir haft forgang á listunum. Þess vegna hafa barnmargar fjölskyldur forgang þegar kemur að því að skipta um íbúð og fá stærri íbúð innan kerfisins. Allir þessir möguleikar hverfa með því að kerfinu verður drekkt í einu markaðskerfi, 100% markaðsvæddu kerfi. Ég veit að þetta hlýtur hæstv. félmrh. að skilja og ég er sannfærður, herra forseti, um að það verður eitt fyrsta verk félagslega þenkjandi manna þegar þeir komast til valda aftur --- þess verður vonandi ekki langt að bíða að þeir komist að landstjórninni á nýjan leik --- að búa til á nýjan leik eitthvert slíkt tæki. Ég er alveg viss um það. Ef menn standa frammi fyrir uppsprengdum leigumarkaði og rokhækkunum á fasteignaverði og skorti á íbúðarhúsnæði á viðráðanlegum kjörum fyrir lágtekjufólk og menn standa frammi fyrir þeirri köldu staðreynd að markaðurinn gerir engan greinarmun á einstæðum foreldrum og öðrum, engan greinarmun á barnmörgum fjölskyldum og barnlausum, munu menn byggja sér nýtt tæki til að stýra stuðningi opinberra aðila við fólk hvað húsnæðisöflun varðar þannig að hægt sé að beina honum til þeirra sem mesta hafa þörfina. Það liggur alveg í augum uppi. Til þess er svona kerfi og það er megin kosturinn við það að það er nothæft í þeim tilgangi. Þannig að verði það ógæfuskref stigið, sem ég er nú satt best að segja ekki farinn að trúa enn þá að verði úr, að kerfið verði slegið af með lagasetningu af þessu tagi þá verður það tímabundið ástand. Það er alveg öruggt mál. Ég er sannfærður um að þá verður aðeins tímaspursmál sem vonandi verður frekar mælt í missirum en árum hvenær ný stjórnvöld, verkalýðshreyfingin og félagasamtök í landinu taka á nýjan leik höndum saman um að gera átak í húsnæðismálum.
Herra forseti. Ég ætla þá undir lokin að koma aðeins aftur að því sama sem ég hóf mál mitt á að ræða og það voru m.a. samskipti hæstv. ríkisstjórnar við stjórnarandstöðuna, verkalýðshreyfinguna og fleiri slíka aðila.
Þegar maður veltir fyrir sér ummælum hæstv. félmrh. áðan um verkalýðshreyfinguna og nafngreinda forustumenn í verkalýðshreyfingunni sem var auðvitað einhver svakalegasti óhróður sem ég hef í langan tíma heyrt einn mann fara með, þar sem því var beinlínis haldið fram að verkalýðshreyfingin væri misnotuð af forustu hennar í pólitískum tilgangi, væntanlega þá vegna þess að verkalýðshreyfingin hefur leyft sér að hafa aðra skoðun í húsnæðismálum en hæstv. ráðherra og væntanlega vegna þess að ýmsir af forustumönnum verkalýðshreyfingarinnar eru ekki flokksbundnir í Framsfl. eða Sjálfstfl., systurflokki hans, þá fór ég að velta því fyrir mér hvort það gæti verið að bæði þessi ummæli og þetta frv. væru flutt núna af hæstv. ríkisstjórn í skjóli þess að verkalýðshreyfingin er með bundna samninga. Getur það verið? Ég er alveg viss um það, herra forseti, að ef samningar væru lausir 1. júní þá væri ekki þessi derringur og gorgeir í hæstv. ríkisstjórn. Þá mundu allsherjarmótmæli verkalýðshreyfingarinnar gegn því að þessi frv. væru afgreidd skipta máli. Þarna á því bara að sæta færis. Af því að verkalýðshreyfingin er með bundnar hendur og nær ekki vopnum sínum, þá er tækifæri til að rægja hana, þá kemur ráðherra vinnumarkaðsmála í ræðustól á Alþingi og rægir forustumenn hennar og þá er ríkisstjórn Davíðs Oddssonar nógu borubrött til þess að gera ekkert með vel rökstudd tilmæli hennar um að fresta afgreiðslu þessa máls.
Þetta er nú hetjuskapurinn. Og það er hæstv. félmrh., Páll Pétursson frá Höllustöðum, sem lætur nota sig í þessa hluti. Það leggst lítið fyrir hann, herra forseti og hefur þó rykti hans verið heldur á niðurleið hér um nokkuð langt skeið satt best að segja. Það er nefnilega ekki bara nóg að fá ráðherrastól eftir langþráða bið síðla á stjórnmálaferli eins og hæstv. ráðherra fékk eftir síðustu kosningar. Menn þurfa að nota hann þannig að einhver manndómsbragur sé að því til þess að eftirmælin eftir það verði í sjálfu sér pósitíf. Það er alveg eins hægt að niðurlægja sig á því að vera ráðherra eins og að gera hvað annað ef störfin eru slík. Það er alveg nákvæmlega eins hægt að gera það, herra forseti, og mér sýnist hæstv. félmrh. vera á mjög góðri leið með það að reisa sér heldur snautlegan bautastein í verkum sínum, í skítverkum sínum fyrir íhaldið þar sem hann er að láta drauma þess um að vængstífa verkalýðshreyfinguna, um að rústa félagslega húsnæðiskerfinu á Íslandi, um að skerða atvinnuleysisbætur o.s.frv. ganga fram. En það eru afreksverkin sem ríkisstjórnin hefur staðið í undir forustu hæstv. félmrh. að þessu leyti.
Að vísu verður að segjast að á einu sviði eru sjálfstæðismenn ekki alveg fullkomlega ánægðir með árangurinn. Þeir hefðu viljað ná meiri árangri í að lækka atvinnuleysisbæturnar. Það liggur fyrir. Það voru viss vonbrigði fyrir hæstv. fyrrv. fjmrh. Friðrik Sophusson þegar hann var um það bil að láta af embætti sínu eftir rúmlega sex ára skeið að honum fannst að þar hefði ekki náðst nógur árangur og hann lét það koma fram að hann teldi að atvinnuleysisbæturnar þyrftu að lækka meira. En það er engin óánægja með árangurinn hvað vinnulöggjöfina snertir og mikil hamingja er ríkjandi í Sjálfstfl. með árangurinn núna sem er að verða í húsnæðismálunum. Hv. þm. Pétur Blöndal hefur dansað síðustu vikurnar eftir að þetta frv. kom fram. Hann flýgur um, tiplar á tánum eins og ballettdansmær. Hann er svo hamingjusamur með þetta frv.
Já, herra forseti, það er óhjákvæmilegt að koma því hér inn í þingtíðindin hvernig þessi mál hafa verið að þróast hjá Framsfl. Það er vísu nokkuð þreytandi að ekki skuli vera hægt að eiga orðastað við aðra af forustumönnum þess flokks en hæstv. félmrh. Hann er svoleiðis úti í móum og mýrum í sínum málflutningi í þessum efnum að það hefur ekki mikið upp á sig að ég tel að reyna að eiga við hann mikið frekari orðastað, hvorki pólitískt né faglega. Mér fannst hæstv. ráðherra skripla dálítið á skötunni þegar hann reyndi áðan að fara yfir þessi mál og svara. Hann hafði greinilega ekki sett sig nægjanlega vel inn í þessi mál að öllu leyti. Það er auðvitað fyrirgefanlegt. Það er í mörg horn að líta. Margs þarf búið við frændi, eins og segir í gamalli bók.
Maður hefði þá a.m.k. gjarnan viljað, herra forseti, að oddvitar stjórnarflokkanna hefðu sýnt sóma sinn í því að koma hér til þessarar umræðu og taka þátt í hinum pólitíska hluta hennar. Ég hef verið að velta því fyrir mér, herra forseti, hvernig það er með hæstv. utanrrh., formann Framsfl. og varaformann Sjálfstfl., hvort að það sé yfirleitt von á því að við fáum þann hæstv. ráðherra til að koma hér til þings einhvern tíma á næstu dögum eða vikum þannig að við getum þó ekki væri nema í eitt skipti átt við hann orðastað um pólitísk mál á þessum vetri.
Við vitum að sönnu að hæstv. ráðherra er mikið í útlöndum. Það er verið að undirbúa Indónesíuferðina og allt tekur þetta tíma. Mér finnst það vera nokkur ágalli á stöðu mála að formaður annars stjórnarflokksins skuli vera svo stanslaust í burtu að hann skuli aldrei vera tiltækur. Hann er aldrei tiltækur í nokkru máli. Í stórmálum hér hverju á fætur öðru er aldrei hægt að eiga orðastað við þann mann. Hann er aldrei hér, aldrei við. (SvG: Davíð gegnir fyrir hann.) Sendir lágt setta skutulsveina sína hér til þess að tafsa eitthvað í umræðunni. Svo kemur hæstv. forsrh. og gegnir fyrir hann.
Þó að við séum ekkert að gagnrýna það eða setja út á það að þeir gegni hver fyrir annan og þetta séu orðnir systurflokkar sem meira og minna sé búið að sameina. Þó er það ekki alveg á jafnræðisgrundvelli eins og kunnugt er því að Framsfl. er í vinnukonuhlutverkinu, svoleiðis að hann fer upp bakstigann. Þetta er svona eins og heldrimannahús fyrr á öldinni. Það eru aðalinngangur með breiðum og fínum stiga og svo bakdyrainngangur fyrir vinnufólkið. Þar gengur Framsfl. um. Út af fyrir sig er þetta verkaskipting sem við getum alveg tekið gilda hér, svo lengi sem það er ljóst og skýrt. Ef við eigum bara að tala við hæstv. forsrh. og spyrja hann einnig um hvað Framsfl. finnist þá verðum við náttúrlega að láta okkur hafa það. Þá er a.m.k. nauðsynlegt að sá hinn sami hæstv. forsrh. sé til staðar.
Ég spái því, herra forseti, að þetta mál muni verða stjórnarflokkunum til lítils sóma og lítils frama ef þeir halda við þau áform sína að troða þessu hér í gegn með góðu eða illu. Það verður auðvitað með illu því að þetta mál sætir mjög harðri andstöðu. Ég spái því að það eigi fyrr eða síðar eftir að koma til kasta Alþingis á nýjan leik að taka upp þau mistök sem hér stendur til að gera. Ég hef enga trú á því, í þjóðfélagi eins og því íslenska þar sem fólk er mikið að flytja búferlum og tekjudreifing því miður orðin það misjöfn að þrátt fyrir mikla velmegun ákveðinna hópa eru fjölmennir hópar fólks með mjög lágar tekjur og berjast í bökkum við að ná endum saman dag frá degi, að hægt verði að byggja hér upp húsnæðiskerfi sem skeri sig úr frá því sem er hjá nálægum þjóðum, að þar séu engin sérstök aðgreind félagsleg úrræði fyrir hendi. Það er í mínum huga algjörlega fráleitt nema þá sé hægt að vísa á leigumarkað. Ég held að það muni ekki ganga.
Ég endurtek, herra forseti, það sem ég sagði fyrr að það hlýtur að verða eitt af fyrstu verkum nýrrar ríkisstjórnar, verkalýðshreyfingar og félagasamtaka að taka höndum saman á nýjan leik um samstarf í húsnæðismálum eins og hefur reyndar lengst af verið á þessari öld.
Allra síðast, herra forseti, aðeins þetta um stöðu mála hér á þinginu og í umræðunni um þetta mál. Mér sýnast málin vera komin í mikið óefni. Þá ég ekki við að umræður taki sinn tíma eins og gengur. Ég á fyrst og fremst við það að mér sýnist það vera orðin staðreynd sem verði ekki umflúin og þýði ekkert að fara neitt í felur með, að mál eru ekki lengur rædd hér eða meðhöndluð á efnislegum forsendum. Með einhverjum hætti hefur andrúmsloftið þróast yfir á það stig að það skiptir ekki lengur máli hvort málin eru vel eða illa úr garði gerð, hvort um þau er samkomulag eða grenjandi ágreiningur. Það er best að segja það hér úr þessum ræðustóli sem er sagt við mann trekk í trekk núna hérna í hliðarsölum: Það breytir engu úr þessu hvað sagt verður eða gert í þessu máli, það skal afgreitt óbreytt.
Það er orðið markmið í sjálfu sér hjá ríkisstjórninni að lemja málin í gegn óbreytt, hvað sem það kostar. Það er orðið þannig. Þetta er sjúkt, herra forseti. Það er algjörlega sjúkt ef málin komast á það stig að efni þeirra og innihald skipti ekki lengur máli. Þetta er orðin einhvers konar valdabarátta eða styrkleikaprufa, einhvers konar ,,magtkamp`` hjá ríkisstjórninni að lemja allt sitt óbreytt í gegn, hvort sem það er hálendið, eignarhald á auðlindum í jörðu --- að gefa einstaklingum auðlindirnar --- eða að leggja niður félagslega húsnæðiskerfið. Þetta er auðvitað skelfilegt, herra forseti.
Þetta er hin hliðin á því að dást að því að eiga sterka foringja. Það er mikið talað um það að íslenska þjóðin sé svo gæfusöm að eiga mjög sterkan foringja eða sterka foringja. Það er stundum haft í fleirtölu með hliðjón af varaformanni Sjálfstfl., hæstv. utanrrh. Halldóri Ásgrímssyni en jafnframt stundum haft í eintölu. M.a. kveður svo rammt að þessu að rússneski sendiherrann fór úr landi með þau orð að það væri nú ekki lítil gæfa Íslendingum að eiga svona gífurlegan leiðtoga sem Davíð Oddsson, hæstv. forsrh. Það er sami sendiherrann og hefur verið að kvarta undan því að Dagblaðið skrifi óvirðulega um Boris Jeltsín.
Hin hliðin, herra forseti, á því að eiga svona sterka foringja er líka vel þekkt víða að úr mannkynssögunni. Skýrt en dapurlegt dæmi um hana er einmitt hér á ferðinni um þessar mundir. Það er orðið markmið í sjálfu sér hjá stjórnarflokkunum að troða tilteknum málum sínum óbreyttum í gegn, óbreyttum í gegn, hvað sem tautar og raular, þrátt fyrir andstöðu þjóðarinnar, félagasamtaka, stjórnarandstöðunnar og þrátt fyrir alla ágalla sem bent er á í þessum málum. Það er auðvitað, herra forseti, ekkert annað en mjög dapurleg, svo ekki sé sagt sjúkleg hlið, á þessu vandamáli sem það er að eiga sterka foringja, eða hitt þó heldur.
Fyrir mér eru þetta ekki sterkir foringjar, herra forseti, þetta eru litlir kallar, hæstv. forsrh. og hæstv. félmrh.