Sjávarútvegsráðherra (Þorsteinn Pálsson):
Herra forseti. Það er rétt hjá hv. 1. flm. að aðstæður eru nokkuð sérstakar varðandi norsk-íslenska síldarstofninn vegna þess að þar höfum við ekki haft veiðireynslu í nokkra áratugi. Hins vegar eru í gildi lög um úthafsveiðar sem taka til þessa stofns vegna þess að hann er deilistofn. Þar er kveðið á um hvernig á að úthluta aflaheimildum þegar þar að kemur að menn telja rétt að stíga þar það skref. Þau lagaákvæði eru skýr og fyrir hendi. Hins vegar hefur verið mat manna fram til þessa að ekki væri rétt að stíga það skref strax að úthluta aflaheimildunum, fyrst og fremst með skírskotun til þess að við verðum að vænta þess að stofninn eigi eftir að breyta göngumynstri sínu og koma í ríkari mæli inn í íslenska landhelgi og þá kann sóknin í stofninn að verða önnur en hún er í dag og önnur skip og aðrar gerðir af skipum hugsanlega eiga meiri möguleika á að sækja þessa mikilvægu afurð. Það er ástæðan fyrir því að veiðarnar hafa verið frjálsar og ég hef ekki gert ráð fyrir því að önnur skipan verði á höfð á næstunni en veiðarnar verði frjálsar nema samkomulag yrði um annað og að ný sjónarmið kæmu upp sem ryddu þeim úr vegi sem hafa ráðið þessari niðurstöðu.
Ég hef hins vegar tekið það fram af minni hálfu að ég taldi það koma til álita að einn af þeim kostum sem unnt væri að styðjast við þegar menn voru að ákveða aflahlutdeild í upphafi úr stofni þar sem engin veiðireynsla væri fyrir og verið væri að gefa út varanlegar veiðiheimildir þá mætti gera það með uppboði. Í dag eru ákveðnir kostir í lögunum og það gat komið til álita að bæta einum þeirra við. Um það varð ekki sátt á sínum tíma þegar verið var að ganga frá frv. En sú hugmynd er reyndar alls óskyld þeirri sem hv. flm. var að gera grein fyrir og mæla fyrir um. Þar er verið að gera ráð fyrir árlegri skattlagningu með árlegu útboði veiðiheimildanna sem er allt annar hlutur og ég hélt að hv. þm. væri mætavel ljóst.
Ég hef talið mjög heppilegt að láta veiðireynslu ráða úthlutun aflaréttinda en auðvitað á ekki að útiloka það þegar veiðireynslan er ekki til að láta fjármagnið ráða. Menn verða þá að gera sér grein fyrir því hvert þeir eru að stefna með því. Menn eru að ákveða að þeir sem eru fjársterkari í atvinnugreininni eða þjóðfélaginu, eftir því hvað útboðið er opið, eigi að hafa meiri möguleika en hinir sem veiðarnar hafa stundað og fjármagnið ráði þannig meiru um þessa þróun en verið hefur og það getur verið réttlætanlegt í vissum tilvikum.
En hér er verið að fara inn á allt aðra braut. Það er verið að leggja til að taka upp árlegt gjald af veiðunum með árlegu útboði í þeim tilgangi að dreifa arðinum í gegnum ríkissjóð vegna þess að það er trú sumra að betur fari á því að arður í sjávarútvegi fari í gegnum hendur stjórnmálamanna en ekki eftir lögmálum markaðsbúskaparins út um æðar þjóðarlíkamans og það er trú hinna nýju jafnaðarmanna.
Það frv. sem hér liggur fyrir er um margt óljóst. Til að mynda á að gefa þeim fiskiskipum sem hæf eru til að stunda síldveiðar leyfi til að bjóða í og væri ástæða til þess að spyrja hv. flutningsmenn um það hvaða skip eru að þeirra mati hæf til að stunda síldveiðar og hvaða skip á að útiloka frá þessum veiðum.
Það er líka ástæða til þess að ræða við hvaða aðstæður við erum að fjalla um þetta efni. Ég er þeirrar skoðunar að skattar og álagning skatta sé sífellt umræðuefni sem menn geta aldrei vikið sér undan og þurfa alltaf að fjalla um. Menn þurfa að ræða hvernig á að afla tekna fyrir ríkissjóð og hvernig á að dreifa þeim byrðum og að hvaða markmiðum menn stefna. Í þessu efni tel ég að því er varðar skattlagningu á sjávarútveginn að menn verði að vera reiðubúnir að ræða hana miðað við samkeppnisaðstöðu greinarinnar á hverjum tíma. Ég hef hins vegar ekki litið svo á að menn geti bara komið með einfaldar samþykktir á Alþingi og sagt: Hvernig sem á stendur skulum við leggja skatta á sjávarútveginn. Ég held að menn verði að haga þessum umræðum svolítið eftir aðstæðum á hverjum tíma. Og hverjar eru þær aðstæður sem við búum við í dag? Hverjar eru samkeppnisaðstæður íslensks sjávarútvegs í dag? Íslenskur sjávarútvegur er eina atvinnugreinin á þessu sviði í Evrópu sem nýtur ekki ríkisstyrkja. Við erum að keppa við sjávarútveg annars staðar og víðast hvar annars staðar í heiminum sem fær bullandi ríkisstyrki. Þetta vita þau íslensku fyrirtæki sem eru að fjárfesta í útlöndum og fá til þess ríkisstyrki. Síðan ætla alþýðuflokksmenn á Íslandi að koma --- herra forseti, ég biðst afsökunar á þessu. Ég var búinn að steingleyma því að það er búið að leggja Alþfl. niður á Alþingi. Hann starfar ekki lengur á Alþingi og ekki í borgarstjórn Reykjavíkur. Ég biðst innilega afsökunar á því. Það fór að vísu ekki mikið fyrir því þegar Alþfl. var lagður niður á Alþingi, þessi gamalgróni flokkur, en hann hefur liðið undir lok í þingsölum og blessuð sé minning hans. En ég átti auðvitað að skírskota til jafnaðarmanna sem eru þeirrar skoðunar að besta leiðin til þess að bæta samkeppnisstöðu íslensks sjávarútvegs sem er að keppa við niðurgreiddan og styrktan sjávarútveg í Evrópu og annars staðar í heiminum sé að leggja sérstaka skatta á fyrirtækin á Íslandi.
Við eigum sannarlega í verulegum erfiðleikum í dag að standast þá samkeppni sem við erum í með þessum hætti. Það er búið að ryðja á flestum sviðum í burt samkeppnishindrunum eins og þessum í iðnaði, verslun og annars staðar. En sjávarútvegurinn má búa við þessar aðstæður. Þá er þetta talið vera sérstakt bjargráð. Við vitum líka að sums staðar eru erfiðleikar þó að gengið hafi betur í sjávarútveginum og þá ætla talsmenn jafnaðarmanna að koma og segja: Lausnarorð okkar er að leggja nýja skatta á atvinnufyrirtækin. Þannig ætlum við að hjálpa fiskvinnslunni í landinu til að mynda. Það er lausnarorð þeirra. Þegar þeir horfa á sum hver hin minni sjávarplássin, sem eiga við erfiðleika að etja, koma þeir og segja: Við ætlum að leggja meiri skatta á fyrirtækin ykkar. Þannig ætlum við að hjálpa ykkar fyrirtækjum og sú tillaga sem hér er flutt er nokkuð í samræmi við þetta.
Rögnvaldur Hannesson prófessor, sem hefur verið einn af helstu málflytjendum veiðileyfagjalds, átti viðtal við Ríkisútvarpið í síðustu viku og það var um margt athyglisvert. Þar var hann spurður um það hvort hann teldi að áhrif veiðileyfagjalds mundi hafa áhrif á launakjör sjómanna. Hann svaraði því mjög afdráttarlaust. Að sjálfsögðu mun það hafa áhrif á launakjör sjómanna. Að sjálfsögðu verða þeir að bera hluta af skattheimtunni og hann hafði svo nokkur orð um það að frá hans bæjardyrum hefðu sjómenn býsna há laun. Ég held að hann hafi kallað þá launaaðal á Íslandi. Ég veit ekki hvaðan hann hefur fengið þær upplýsingar. Ekki ætla ég að gera því skóna að það sé komið frá samtökum jafnaðarmanna.
En spurningin er þessi. Nú eru opnir kjarasamningar. Sjómenn og útvegsmenn eru að deila. Það geta orðið erfiðir kjarasamningar. Þá finna jafnaðarmenn hjá sér sérstaka kvöð til þess að koma fram með mál sem viðurkennt er af helstu sérfræðingum um álagningu auðlindagjalds að geti ekki haft önnur áhrif en þau að rýra launakjör sjómanna. Og akkúrat á þeirri stundu þegar kjarasamningar eru opnir og sjómenn reyna að knýja útvegsmenn til viðræðna um kjaramál sín koma íslenskir jafnaðarmenn með mál sem getur ekki leitt til annars en lækkunar á launum sjómanna að mati þess manns sem gerst þekkir álagningu veiðileyfagjalds eða auðlindagjalds, hvaða nafn sem menn vilja gefa því. Fremsti og viðurkenndasti sérfræðingur á því sviði kemur fram með þessa kenningu og þennan tímapunkt ætla jafnaðarmenn að nota.
Ástæða væri til þess að spyrja hv. þingmenn jafnaðarmanna hvort þeir hafi valið þennan tímapunkt sérstaklega til þess að greiða fyrir í samningamálum útvegsmanna og sjómanna með því að koma fram með tillögu sem rýri launakjör þeirra eða eru þeir sammála því mati prófessorsins að launakjör sjómanna séu með þeim hætti að sérstök ástæða sé til þess af opinberri hálfu að lækka þau? Er það mat þingmanna jafnaðarmanna sem standa að þessu frv.?
Herra forseti. Mig langar að víkja aðeins að því hvernig frv. rímar við þá samþykkt sem aukaþing Alþfl. gerði um sjávarútvegsmál og birt var í sumar. Greinilegt er að hér er ýmsu skipað með nokkuð öðrum hætti en þar er gert ráð fyrir. Ástæða væri til að spyrja flm. hvers vegna þeir fara ekki eftir þeim skýru samþykktum sem gerðar voru á flokksþinginu um þessi efni. Þar var samþykkt tillaga milliþinganefndar um að fela þingmönnum flokksins, sem eru að vísu ekki lengur þingmenn Alþfl., en látum það nú vera, hér inni sitja menn sem eru í Alþfl. sem starfar utan Alþingis, og þar átti m.a. að kveða á um að aflaheimildir, sem væru seldar ætti að bjóða öllum, þar á meðal útlendingum. Það ætti að fella niður þær takmarkanir sem eru á fjárfestingum útlendinga í íslenskum sjávarútvegi og bjóða aflaheimildirnar útlendingum. Ég skil þá afstöðu mætavel vegna þess að ég held að það sé alveg laukrétt að ekki sé hægt að bjóða aflaheimildir upp með þessum hætti sem verið er að gera ráð fyrir nema útlendingar taki þátt í þeim tilboðum. Þegar Þorvaldur Gylfason lagði fram hugmyndir sínar í upphafi og barðist sem harðast fyrir þessu benti hann réttilega á þetta og það var ein aðaluppistaðan í baráttugreinum hans að selja útlendingum veiðiréttinn hér við land. Það er gömul hugmynd og ég tel að hún sé fyllilega raunhæf. Ég held að slík uppboð gangi ekki upp nema útlendingar komi þar inn í. Kvennalistinn hefur tekið þetta upp sem sérstakt baráttumál, að selja útlendingum veiðiréttinn, og hefur komið þar til móts við sjónarmið jafnaðarmanna.
Ég tek eftir því að þetta grundvallaratriði jafnaðarmanna og Kvennalistans, að selja útlendingum veiðiheimildirnar, sem samþykkt var á flokksþingi Alþfl. í sumar, er ekki í þessu nýja frv. Það er ástæða til að spyrja hv. flm. hvað hafi breyst í afstöðu þeirra frá í sumar. Hvers vegna er ekki gert ráð fyrir því að útlendingar geti tekið þátt í þessum tilboðum samkvæmt þessu frv. samkvæmt skýrum samþykktum flokksþings Alþfl.? Frá því í sumar var þingmönnum Alþfl. falið að koma hér með frv. þar sem átti að heimila öllum að gera tilboð í aflaheimildir, einstaklingum og lögaðilum af hverju tagi sem vera skal. Það átti ekki að binda það við skip, það átti ekki að binda það við sjávarútvegsfyrirtæki, það átti að vera opið öllum. Ég sé engin merki þeirrar stefnumörkunar í frv. sem liggur fyrir.
Ég vildi gjarnan fá að spyrja hv. þm.: Hvað hefur breyst frá því að aukaþing Alþfl. um sjávarútvegsmál kom saman í sumarbyrjun og fól þingmönnunum að flytja frv. þangað til þetta frv. kemur hér? Ég vildi gjarnan heyra röksemdafærsluna vegna þess að greinilegt er að eitthvað mikið hefur gerst í umræðum innan Alþfl. þegar slíkar kúvendingar eru teknar í stefnumörkun. Það voru skýr fyrirmæli og samþykkt að leggja fyrir frv. þar sem átti að selja aflaheimildirnar. Það átti að gera það á hverju ári og reyndar að halda uppboð mánaðarlega. Það átti að vera opið öllum. Það átti að afnema bann útlendinga þannig að útlendingar gætu tekið þátt í veiðiheimildunum. Það sem gerst hefur er að nokkrir þingmenn jafnaðarmanna hafa flutt þáltill. sem er endurtekin frá í fyrra og svo þetta afmarkaða frv. um síldveiðarnar sem byggir að verulegu leyti á öðrum sjónarmiðum en eru í samþykkt flokksþingsins. Hér hefur því orðið mikil stefnubreyting og væri fróðlegt að heyra ástæðurnar fyrir henni og þau rök sem eru fyrir stefnubreytingunni sem er komin fram.
Herra forseti. Aðalatriðið er þetta: Við þurfum að ákveða skattlagningu út frá almennum sjónarmiðum. Ég tel að skattlagning á sjávarútveginn eigi að vera almenn. Veiðileyfagjaldið, sem er tekið í dag af aflaheimildum og rennur til tiltekinna þarfa eins og skilgreint er í lögum, er almennt og leggst á alla. Ég tel óskynsamlegt að leggja sérstakt gjald á eina tegund veiðiskapar. Ég tel það ekki samræmast almennum viðhorfum í skattamálum. Ég er enn fremur þeirrar skoðunar að það sé ekki í samræmi við samkeppnisstöðu atvinnugreinarinnar að leggja á hana nýja skatta þegar hún stendur í harðri samkeppni á erlendum vettvangi við fyrirtæki sem njóta mikilla ríkisstyrkja. Þá segja menn: Ja, er ekki fiskveiðistjórnunarkerfið með öðrum hætti hjá Evrópusambandinu eða í Noregi? Vissulega er það með öðrum hætti. En það er takmarkaður aðgangur. Það er aðgangur og veiðiréttur sem er í höndum tiltekinna aðila. Það er hvergi almennur frjáls aðgangur. Menn hafa veiðirétt, tilteknir aðilar, að þeim heildarveiðirétti sem er fyrir hendi. Öll þau sömu spursmál og eru uppi varðandi fjárhagslegt verðmæti slíkra veiðiréttinda eiga við þar eins og hér. Þar er enginn skattur lagður á veiðiréttinn en menn fá í staðinn beina styrki til þess að halda úti veiðum og til þess að byggja upp fiskvinnslustöðvar. Ég tel óeðlilegt að við eigum að skekkja enn frekar samkeppnisstöðu íslensks sjávarútvegs og veikja íslenskt atvinnulíf og veikja stöðu útflutningsgreina okkar út á við við þessar aðstæður. Það tel ég óeðlilegt og óskynsamlegt. Það er ekki atvinnugreininni til framdráttar og það er ekki þjóðarbúskapnum til framdráttar. Það er ekki til framdráttar öllum almenningi í landinu sem lifir á því að sjávarútvegurinn fái að hagnast og arðurinn flæði út um þjóðarlíkamann á grundvelli markaðslögmála eins og gerst hefur á undanförnum árum.