Gísli S. Einarsson:
Herra forseti. Vegna ákalls hæstv. forsrh. um tillögur frá stjórnarandstöðunni um breytingar á lögum nr. 38/1990 vil ég segja þetta: Ég hef flutt tillögur bæði í ræðu og í þingsályktunarformi, auk frumvarpa til laga um breytingar á fiskveiðistjórnarkerfinu. Eina tillagan sem komið hefur verið til móts við í þeim efnum er um rannsókn á áhrifum dragnótar og trolls á lífríki hafsins í Faxaflóa. En þegar sú tillaga hafði verið samþykkt og fengið fjárveitingu varð ekkert úr framkvæmdum. Slík vinnubrögð eru ekki til þess fallin að menn leggi sig í framkróka með tillöguflutning sem síðan er bara stungið undir stól.
Herra forseti. Þær tillögur sem fyrir liggja í þessu frv. eru flóknar, illskiljanlegar og ég sé ekki að með þeim hafi verið brugðist við dómi Hæstaréttar í máli Valdimars Jóhannessonar gegn ríkinu. Þess vegna finnst mér, herra forseti, það hörmulega sem var að gerast í tengslum við lög nr. 38/1990, um stjórn fiskveiða vera að hugtakið frjáls maður er ekki lengur til.
Skyldu hv. alþm. gera sér grein fyrir því hvað frjáls maður er? Það er kannski ekki svo að fólk geri sér almennt grein fyrir því hvað frjáls maður er. Jú, það er sá sem er frjáls gerða sinna. Frjáls maður er sá sem á kosta völ. Það þýðir að það sem hann gerir á að vera í sátt við samvisku hans og siðferðisvitund á hverjum tíma þegar hann tekur ákvörðun. Maður sem verður að vinna eftir kostum sem framkvæmd íslenska fiskveiðistjórnarkerfisins býður upp á er ekki lengur frjáls. Maður sem verður að henda veiddum afla í sjóinn aftur vegna kerfisins sem hann býr við er ekki lengur frjáls. Maður sem býr við þann kost að hann verður að leigja til sín þorskkvóta á 90 kr. kg er ekki frjáls því að hann verður að henda öllum afla í sjó aftur sem ekki skilar arði þó svo að bannað sé að henda veiddum afla fyrir borð. Sá sem býr við þessi skilyrði er ekki frjáls. Sá sem verður að reikna 90 kr. í kostnað við veiðar á hverju þorskkílói skilar ekki tekjum til ríkisins. Hann skilar tekjum til sægreifans hver svo sem hann er. Maður sem hefur gert það sem stríðir gegn samvisku hans, eins og hér er lýst, er ekki frjáls.
Í þessum viðjum eru fjölmargir og allt of margir og nærri allir íslenskir sjómenn í dag. Vegna hvers? Vegna framkvæmdar fiskveiðistjórnarkerfisins, vegna framkvæmdar. Ekki vegna kerfisins heldur vegna framkvæmdarinnar. Ég vil meina að í engu máli sem fyrir þinginu hefur legið sé meiri þörf á vönduðum vinnubrögðum og varfærni. En menn hafa ekki gefið sér þann tíma sem til þarf til að gera það sem best.
Fyrir liggur að enn verður að gera breytingar miðað við það búsetuástand sem er í landinu. Það verður að haga málum öðruvísi. Ég ætla í mínu máli, herra forseti, að reyna að fara nokkrum orðum um það sem mér finnst að blasi við að þurfi að lagfæra. En ég geri mér að sjálfsögðu ljóst að lítil von er til annars en að það taki nokkuð langan tíma.
Herra forseti. Enn einu sinni á að grípa til einhvers konar pottagaldurs í íslenska stjórnkerfinu. Menn muna sennilega nokkuð vel pottagaldurinn í heilbrigðiskerfinu svo maður nefni dæmi. Það ber að hafa áhyggjur af því hvernig úthlutunin úr pottunum á að fara fram. Það ber að hafa áhyggjur af því hverjir úthluta og það ber að hafa áhyggjur af því hverjum er ætlað meira en öðrum, hvernig eigi að mismuna í kerfinu, því að þessir pottar hljóða upp á einhvers konar mismunun, alveg sama hvernig við reynum að nálgast þá.
Það viðgengst eins og fram hefur komið og menn vita að til er kvótamarkaður þar sem leiguliðarnir greiða um það bil 90 kr. fyrir hvert kíló af þorski í þeim tilvikum sem menn leigja til sín heimild. Ef menn leigja til sín heimild á þessu verði má reikna með að a.m.k. jafnmörgum þorskum sé hent dauðum í sjóinn aftur og hinir sem eru hirtir til að skila inn á markað. Ef menn vilja skoða hversu miklu er hent þá má athuga hversu mikið magn fer í gegnum Kvótaþing og áætla brottkast út frá því. Óhætt er að gera það nákvæmlega út frá þeirri reglu sem ég var að lýsa að það fer a.m.k. annar hver fiskur í sjóinn dauður af því að það er sá verðmismunur á milli flokka að það er 8 kg fiskur og þyngri sem getur skilað veiðimanninum einhverjum tekjum ef hann þarf að leigja til sín afla á 90 kr. Það er nákvæmlega svona sem þessir hlutir eru.
Veiðimaður sem leigir til sín afla á 90 kr. má reikna þann kostnað við útgerð hjá sér og ríkið fær ekki krónu í skatt af þessum veidda afla --- nema frá hverjum? Frá sægreifanum sem fær til sín leigutekjurnar. Ég held að nær væri að fara einhverja aðra leið en gert er ráð fyrir í því frv. sem við erum að ræða nú, fara einhverja aðra leið með þau 6.000 tonn sem á að setja í pottagaldra. Ástæða er til að velta því fyrir sér hvort ekki væri réttara að fara á einhvern annan hátt með þetta magn.
Ég vil velta upp þeirri hugmynd að sú viðbótaraukning sem er áætlað að bæta við í heildarheimildum verði öll ásamt þessum 6.000 tonnum send inn og í gegnum kvótamarkaðinn þannig að í stað þess að fjármunir renni til svonefndra sægreifa renni þeir fjármunir sem koma af leigugjaldi til stoðgreina sjávarútvegsins eða í ríkissjóð til eflingar sjómannamenntun og fiskvinnslumenntun. Með þessu væri örugglega hægt að ná miklu betri sáttaleið og á tiltölulega skömmum tíma en hér er farin með þeim pottagaldratillögum sem liggja fyrir frá hæstv. ríkisstjórn.
Eins og ég sagði í upphafi máls míns er búið að rukka eftir tillögum frá stjórnarandstöðunni af hálfu stjórnarliða í þessari umræðu og sagt er um leið að við gagnrýnum aðeins en leggjum ekkert til. Kannski er rétt að velta þessu aðeins fyrir sér. Herra forseti. Ég tek ekki stórt upp í mig þegar ég segi: Þessi orð sem hafa verið sögð hér af hálfu stjórnarliða eru slík haugalygi að engu tali tekur.
Heildartillögur liggja fyrir um breytingu á úthlutunarkerfinu í heild sinni og einnig í einstökum tilvikum. Ekki er áhugi á skoðun á þeim tillögum. Það er ástæða til þess, herra forseti, þar sem ég sé formann hv. sjútvn. sitja brosandi út að eyrum, að ræða við hæstv. utanrrh., sem er aðalhöfundur og kannski hluthafi í því kerfi sem við erum að ræða um, og minna á að hv. formaður sjútvn. flutti tillögu um að aflaheimildir skyldu renna til sjómanna í hlutfalli við starfsaldur á sjó. Hvar sér þess stað í þeim tillögum sem liggja nú fyrir að þær hafi verið skoðaðar? Hvergi. Það er ekki stafkrókur um það.
Ég minni á þær tillögur sem ég hef flutt sem lúta að því að þeim sem hafa lent í verðhruni og aflaleysi við veiðar ákveðinna tegunda verði úthlutaðar aflaheimildir tímabundið og yrði aðeins bundið við þá menn og báta sem þeir hafa haft undir höndum. Á þetta er ekki hlustað. Það er verið að rukka eftir tillögum, hæstv. utanrrh. Þess vegna er ég að fara yfir þessi mál. Þó svo að þeir sem bera upp sakir á stjórnarandstöðuna séu ekki viðstaddir.
Ég minni á tillögur mínar, hv. formaður sjútvn., það er ágætt að taka aðeins til máls um það. Ég minni á tillögu mína um verðmætakvóta á hvern bát og ég minni á tillögu um afla á stærðartonn báta skipt eftir stærðarflokkum. Þessa og aðrar tillögur get ég tínt til í langan tíma ef menn vilja. En ég veit að staðreyndin er sú að ekkert verður gert með þær frekar en, herra forseti, að litið verði á þær umsagnir sem hafa komið frá ýmsum aðilum í þjóðfélaginu sem voru beðnir um að gefa umsögn um það frumvarp sem við erum að ræða, það var ekki litið á umsagnirnar. Þess vegna liggja ekki fyrir tillögur varðandi þessi mál nákvæmlega í útfærslu frá stjórnarandstöðunni frekar en ég hef gert grein fyrir nú.
Hvaða atriði eru það sem ég hef vikið að þegar ég hef verið að ræða um fiskveiðistjórnina? Hvað er það sem bæði ég og aðrir höfum verið að reyna að ná fram? Hvað er það sem hefur ekki verið hlustað á, alveg sama í hvaða formi það hefur verið sett fram? Við höfum verið að ræða um að nýting verði skynsamlegri á fiskstofnum í fiskveiðilögsögunni og á aðlægum miðum. Þetta er númer eitt. Við höfum verið að ræða um að tryggð verði búseta í landinu á þann hátt að afli skipa okkar verði unninn í landi og gert eins mikið úr þeim verðmætum og auðlindin getur gefið af sér. Þar með höfum við verið að ræða um að allur afli, dreginn um borð í skip, skuli koma að landi. Hér hafa meira að segja talsmenn stjórnarliða viðurkennt að ekki sé hent fyrir milljónir, ekki fyrir tugi milljóna, ekki fyrir hundruð milljóna heldur fyrir milljarða. Hent er í sjóinn verðmætum sem hafa verið dregin um borð í skipin, það er hent verðmætum sem nema milljörðum. Samt erum við með viðurkennt kerfi. Það er sem sagt framkvæmdin á kerfinu sem er eitthvað að. Það er þar sem við þurfum að laga.
Við höfum sagt að allan afla sem kemur úr sjó eigi að nýta. Það sem ég á við er slóg, ég á við hausa og ég á við hryggi. Ég hef sagt að meðalafli eigi ekki að skerða fiskveiðiheimildir skipa en samt sem áður á heimild um meðafla ekki að leiða til misnotkunar. Ég tel að kerfið sem lýtur að stjórn fiskveiða eigi ekki að leiða til kjaraskerðingar sjómanna á þann hátt sem það hefur gert með því leyfilega kvótabraski sem er innan kerfisins. Það er leyft. Ég tel að kerfið eigi að leiða til aukins frelsis við fiskveiðar þannig að sjómenn og útgerðarmenn geti nýtt veiðigleðina sem hefur ávallt verið aðall íslenskra sjómanna.
Herra forseti. Af því að hv. þm. Einar Oddur Kristjánsson er kominn í salinn er ástæða til að velta því upp enn og aftur hvort hv. alþm. geri sér grein fyrir því hvað er frjáls maður. Frjáls maður er sá sem er frjáls gerða sinna. Frjáls maður er sá sem á kosta völ. Það eru ekki frjálsir menn sem þurfa að lúta því fiskveiðikerfi sem íslenskir sjómenn verða að vinna eftir. Það eru ekki frjálsir menn og ég hef rakið á hvern hátt þeir eru ekki frjálsir. Það eru ekki lengur til frjálsir menn við fiskveiðar á Íslandi vegna þeirra aðgerða sem Alþingi Íslendinga hefur leitt yfir íslenska sjómenn.
Ég hef lagt fram tillögur þess eðlis að stjórn fiskveiða eigi að leiða til bættrar umgengni við auðlindina. Til dæmis að ekki séu skilin eftir veiðarfæri í sjó þannig að þau haldi eilíflega áfram að veiða, drepa fisk til óþurftar. Þetta hefur lagast og það er rétt. Þetta hefur lagast á undanförnum árum. Menn láta net liggja skemmri tíma í sjó en þó er það svo að það kemur ekki lengur dauðblóðgaður fiskur að landi, aldrei, vegna þess að verðið er svo lítið fyrir dauðblóðgaðan fisk að honum er hent í sjóinn aftur. Þetta er það sem menn þurfa að taka á. Þetta þurfa menn að laga. Hvað halda menn að það séu mörg net á sjó í Faxaflóa í dag í vestanbriminu sem verða ekki dregin? Hvað halda menn að margir fiskar komi úr þeim netum frá deginum í dag eða frá því í nótt? Þegar verður vitjað um net mun ekki koma einn einasti fiskur nema lifandi blóðgaður í land. Vegna hvers? Vegna þess kerfis sem við látum sjómenn búa við.
Herra forseti. Það kerfi sem við erum að fjalla um krefst brottkasts fisks eins og ég hef verið að lýsa.
Ég minnist þess að hafa rætt við einn af aðaltalsmönnum fiskveiðistjórnarkerfisins. Hann telur að það geti verið um að ræða 5--10% brottkast af öllum heildarafla aftur í sjóinn og það dauðum fiski. Það er um að ræða milljarða verðmæti sem er hent í sjóinn. Þetta er kerfið sem við erum að verja. Þetta er kerfið sem við erum að reyna að bæta með þeim plástrum sem við erum nú að fjalla um. En halda menn að pottagaldrarnir bæti þetta ástand? Nei, þeir bæta ekki þetta ástand. Það getur verið og verður svo að í einstökum tilvikum muni þeir létta róðurinn fyrir ákveðna aðila. En hvernig á að deila út? Hverjir eiga að deila út? Eftir hvaða reglum? Það liggur fyrir í sumum tilvikum en varðandi 1.500 tonna byggðakvótann, sem á að verða til jöfnunar, liggur ekki fyrir hverjir eiga að deila út eða hvernig á að deila út. Það liggur ekki fyrir. Skipstjórar eru ekki virtir viðlits varðandi þessi frumvörp. Ekki talað við þá eitt einasta orð um það hver sé vilji sjómannanna, til þess að bæta það kerfi sem þeir búa við. Ekkert. Ekki er einu sinni litið nema mjög takmarkað á þær umsagnir sem fyrir liggja í hv. sjútvn.
Ég hef verið að ræða örlítið um ágalla kerfisins, örlítið. Þetta er brot af því sem ég veit um. Þessa galla þarf að sníða af. Það hefur verið nefnt eins og ég sagði áðan að Íslendingar búi við besta fiskveiðistjórnarkerfi í heimi. Ég ætla ekki að fara í deilur um það en framkvæmdina á stjórninni er ég að gagnrýna. Ég er að gagnrýna framkvæmdina á stjórninni. Hún er ekki sú besta í heimi. Ég fullyrði það. Það vantar mikið á. Það virðist gleymast sem miður fer.
Á starfstíma kerfisins sem er ættað frá sjávarútvegsráðherratíð hæstv. utanrrh. Halldórs Ásgrímssonar og hefur verið haldið við af Kristjáni Ragnarssyni og hæstv. sjútvrh. Þorsteini Pálssyni, hefur margt komið í ljós. Það hafa komið fram kostir. Það hafa komið fram áberandi gallar. Ég hef verið að ræða gallana. Það er kannski ástæða til þess að nefna niðurstöður að einhverju leyti.
Einn af þessum stóru göllum er t.d. að grálúðustofninn, einhver verðmætasti stofn sem við eigum við Ísland, er upp veiddur, nánast upp veiddur. Það mun taka, herra forseti, a.m.k. 15 ár að byggja þann stofn upp aftur. Það mun ekki taka skemmri tíma en til ársins 2014 að byggja þann stofn upp aftur þangað til hann verður kominn í sæmilega stöðu. Það verður að sjálfsögðu að gera í samráði við þá aðra aðila sem veiða úr stofninum ef hann á að verða sambærilegur við það sem hann var þegar ástandið var best. Það mun taka 10--15 ár, 10 ár a.m.k., að byggja upp ufsastofninn. Í ufsastofninn var sótt á fullri ferð meðan verið var að hlífa þorskinum. Úr ufsastofninum hefur verið sífellt minnkandi afli. Þetta er niðurstaðan.
Hvernig er ástandið í lúðunni? Smálúða sem var verulegur hluti af afla veiðimanna, t.d. við Faxaflóa, sést ekki lengur í afla. Af hverju? Vegna þess að leyfðar hafa verið veiðiaðferðir sem eyða stofninum. Ég skora á menn sem treysta sér til þess að hrekja þessa umsögn mína að koma hér og hrekja hana.
Það er kannski rétt að rifja upp ástandið í karfastofninum. Hvernig er farið að við þær veiðar? Það er sótt í karfann á gottímanum og togararnir eru bókstaflega löðrandi í seiðum. Akkúrat á gottímanum þegar verið er að sækja í þennan fiskstofn, þá eru togararnir löðrandi í seiðum aftur úr og fram úr, fljótandi út um allan sjó. Við þessu er ekkert gert. Það er bara haldið áfram að sækja.
Hvað er gert á eðlunartíma þessa fisks? Þá er sótt í stofninn af fullum afköstum með flottrollum og afleiðingin er sú að karfastofninn er sífellt að minnka og áhyggjur skipstjórar í flotanum hafa miklar áhyggjur af því hvernig ástandið er. Hvað er gert við því? Ekkert. Nákvæmlega ekki neitt.
Það er kannski rétt í lokin að rifja upp hvernig ástandið er á ýsustofninum. Sífellt minnkar sá afli sem kemur í land af ýsu. Það hefur ekki náðst að veiða úthlutaðar heimildir af ýsu. Ég held að rétt sé að rifja upp að menn greinir á um hvort margar tegundir af ýsu séu við Ísland. Vita menn að ýsan sem fæst núna inni í Hvalfirði er hnöttótt af fitu en stærðin er ekki nema eins og þrískær fiskur eins og kallað er. Það er níu ára gamall fiskur. Hann verður bara ekki stærri. En menn ætla að fara að vernda þennan fisk.
Hvað með ýsuna við Stafnesið? Það er allt önnur tegund en fæst inni í Hvalfirði. Hvað með ýsuna við Eyrarbakka? Það segja sjómenn að sé allt önnur tegund. Alla vega er mikill stærðarmunur á þessum fiski miðað við aldur eftir því á hvaða svæðum hann er veiddur. Jafnvel getur Eyrarbakkaýsan verið grindhoruð þó hún sé allt að helmingi stærri en ýsan sem fæst inni í Hvalfirði. Þetta fer auðvitað eftir árstíma og ástandi.
Það hlýtur að vera alvarlegur ágalli á veiðistjórnarkerfi sem hefur leitt þetta af sér sem ég hef verið að rekja og ég skora á hv. þm. sem sitja í sjútvn. að koma og hrekja það sem ég hef verið að rekja varðandi grálúðustofninn, varðandi ufsann, varðandi blálönguna, varðandi ýsuna, varðandi smálúðuna og varðandi karfann. Ég skora á hv. þm. í sjútvn. að gera grein fyrir því til hvaða aðgerða hefur verið gripið til verndunar þessara stofna.
Herra forseti. Það mætti segja mér að enginn yrði til að svara þeim spurningum sem ég hef sett fram sérstaklega varðandi þá ágalla sem ég hef rakið hér.
Það sem er að gerast í dag, eins og ég rakti áðan, er að ef einhver talar þá hvorki heyra stjórnvöld né sjá. Það er enginn fiskur hirtur á netavertíð nema 8 kg og þaðan af þyngri eða stærri. Það má heita. Ég fór ásamt fleirum í ferð til Suðurnesja í hittiðfyrra og ég hef gert mér það erindi að fara í heimsókn í fiskverkanir víða um land. Það sést varla fiskur af annarri stærð í húsunum frá svonefndum vertíðarbátum en 8 kg og stærri. Það er svolítið annað mál þegar við ræðum um krókabátana. Þeir koma almennt með þann afla að landi sem þeir draga upp. Það er vegna þess kerfis sem þeir búa við.
En bara rétt til þess, herra forseti, að fara yfir hvernig er með þennan veiðiskap þegar menn halda því fram að ekki komi annar fiskur í netin en 8 kg og stærri, þá er ég hér með mér til að sýna virðulegum forseta að hér er um að ræða 9,5 tommu möskva. Það er verið með allt upp í 12 tommu möskva á þorskveiðum í Faxaflóa. Það er verið með net sem eru felld að 60% þannig að möskvinn er aðeins opinn um 40%. Og halda menn svo að það komi bara 8 kg fiskur og stærri í þessi net. Það koma nefnilega allar gerðir af fiski í þessi net. Ég þekki þetta, virðulegur forseti. Ég hef stundað þorskveiðar. Ég gerði það fyrir 25 árum síðan og ég veit um hvað þetta mál snýst. Ég hef stundað veiðar með 10,5 tommu grásleppunet og í þau kemur þorskur sem er ekki stærri en eitt fet. Hann flækist þar í ekkert síður en í þorskanetin. Hvað verður um þann smáfisk undir 8 kg sem kemur í net sem er 10,5 tommur? Honum er öllum hent í sjóinn aftur.
Það er staðreynd að vegna fiskveiðistjórnarkerfisins sem býður upp á þetta leiguframsal þá neyðast sjómenn til að henda öllum verðminni fiski sem hér er um rætt dauðum og lifandi í sjóinn. Það er þess vegna, herra forseti, sem ég segi: Íslenskir sjómenn eru ekki lengur frjálsir menn. Þeir eiga nefnilega ekki val. Frjáls maður á val. Þessir menn neyðast til þess að henda í sjóinn öllum afla sem ekki skilar arði. Það er ágallinn á þessu fiskveiðikerfi.
Það er ástæða til þess að nefna að á þeim tíma sem menn voru að skera niður þorskveiðikvótann þá átti sér mikil tæknibylting stað. Skipin hafa stækkað. Vélarafl hefur aukist margfalt í sumum tilvikum. Veiðarfæri eru margfalt stærri en á árunum t.d. milli 1960 og 1975. Mælabúnaður, fiskleitartæki eru ótrúlega nákvæm og ótrúlega fullkomin. Í dag er með þeim hægt að telja fiskana sem koma í veiðarfærin.
Ég vil segja að stærð flottrollanna sem verið er að nota nú er óhugnanleg. Þau eru svo margfalt stærri en veiðarfærin voru áður og skipin eru orðin svo öflug að þau geta dregið tvö troll hraðar en síðutogararnir drógu smávasaklút á eftir sér hér á árunum. Svo telja menn sig hafa verið að byggja upp og auka fiskvernd. Ég get ekki séð það. Ég get ekki séð að menn hafi verið að auka fiskvernd með vísun til þess sem ég lýsti áðan varðandi karfann, varðandi lúðuna, varðandi blálönguna sem er horfin og varðandi ýsuna. Ég get haldið lengi áfram að telja því að af mörgu er að taka.
Það er ástæða til þess sérstaklega vegna þeirra sem eru í þingsal að rifja upp hver áhrif afnáms línutvöföldunar eru. Hver eru þau áhrif? Það eru fjögur ár síðan Alþingi Íslendinga afnam þær reglur eða lög sem giltu um tvöföldun línuafla á ákveðnu tímabili sem var frá hausti og fram á vetrarvertíð.
Án þess að rifja það sérstaklega upp að einstökum aðilum var færður í hendur veiðiréttur með þessari aðgerð sem nemur tugum og jafnvel hundruðum milljóna, einstökum aðilum, þá stefndu þessir sömu aðilar að því leynt og ljóst að ná sér í veiðiheimildir og afla sér veiðiheimilda vegna þess að þeir vissu að línutvöföldunin yrði aflögð. Hverjir voru það sem náðu sér í þessar heimildir? Það voru þeir sem gerðu út marga báta á línu og færðu síðan heimildirnar á milli skipa. Það voru þeir sem gerðu út útileguskip með beitningavélar, allt upp í fimm báta, sama útgerðin. Hvað gerðist svo? Í ljósi þeirrar reynslu sem þeir höfðu fengið voru aflaheimildirnar á þessum fimm bátum færðar yfir á tvo báta. Þetta heitir hagkvæmni. Það er rétt. En yfir hverja gengur þetta? Þetta gekk yfir litlu karlana. Þetta gekk yfir þá sem er verið að plástra kerfið fyrir núna. Þeir fengu á sínum tíma að nýta sér tvöföldunarréttinn. Það voru menn sem voru á 5 og upp í 10 tonna bátum og voru með hóp af fólki í landi við beitningu og fleira, sem ekki er orðið til í landinu. Við erum búin að eyða þeirri þekkingu á línubeitningu sem var til staðar og leggja af þau störf og ugglaust geta ýmsir sem fylgjast með þeim umræðum sem hér eiga sér stað verið hreyknir af því, ef þeir rifja upp hvernig þetta var gert. Allt hefur þetta verið gert í nafni hagræðingar. Ugglaust hefur náðst árangur. Ég neita því ekki að árangur hefur náðst. Það er minni tilkostnaður við fiskveiðar. Það er sennilega sem nemur allt að 10% minni tilkostnaður. En þetta hefur gengið yfir marga, margar fjölskyldur og marga einstaklinga. Margir hafa orðið að blæða og borga fyrir hagræðinguna.
Munum við eftir fólkinu í fiskvinnslunni? Fiskvinnsla er meira en að taka fisk og hreinsa, raða í pakkningar eða flaka. Hluti af fiskvinnslunni er auðvitað beitningin sem ég var að ræða um áðan. Sömu trillukarlar og slegist er fyrir núna og menn eru að búa til pottagaldra fyrir stunduðu fiskveiðar á smábátum að sumrinu og voru sáttir og glaðir. Hvað gerðu þeir að vetrinum? Þeir unnu við beitningu. Að stórum hluta unnu þeir við beitningu. Það er búið nú. Þess vegna geta þeir ekki sætt sig við að skammta eigi þeim ákveðinn tíma til að sækja þann fisk sem þeir hafa með einhverjum ráðum komið sér upp réttindum til að ná í.
Rétt er að rifja upp að þeir sem stunduðu fiskveiðar með línu, reru úr landi með beitta línu á hefðbundinn máta, hafa goldið fyrir það vegna aðgerðarinnar sem ég lýsti áðan og hafa miklu minna úr að spila. Fjölmargar smærri fiskvinnslur sem keypt hafa línufisk sitja uppi með að húsin eru vannýtt. Þær hafa færra fólk í vinnu, fá minna af fiski til vinnslu, eru sumar komnar á hausinn og aðrar standar tæpt. Þá er ég að tala um fiskvinnslu án útgerðar. Þetta er eitt dæmið um mistök í fiskveiðistjórnarkerfinu sem við búum við. Ég segi: Það er framkvæmd fiskveiðistjórnarkerfisins sem er stórgölluð.
Ég tel að hægt sé að lagfæra þessi mistök. Ég hef flutt um það tillögur og minni á, herra forseti, að í upphafi máls míns fór ég yfir a.m.k. tíu liði í tillögum sem ég hef lagt fram ásamt með félögum mínum. Ég minni á tillögu hv. formanns sjútvn. sem vill að sjómenn njóti þess að hafa stundað sjómennsku í mörg ár, verið að veiða fisk fyrir útgerðarmennina sem hafa veiðiréttinn. Ég leyfi mér að minna á þessa tillögu og vildi gjarnan sjá hennar stað einhvers staðar. Ég hef mælt með þeirri tillögu. Ég minni á það.
Ég held að möguleiki sé á að lagfæra. Þeir sem áður höfðu rétt til að nýta sér línutvöföldunina og stunduðu landróðra án beitningarvéla ættu að fá þann rétt aftur. Þetta er hægt að gera á 3--5 árum og það er sanngjarnt. Á sama tíma á auðvitað að breyta fiskveiðistjórnarkerfinu algjörlega eins og við jafnaðarmenn höfum sagt.
Aflinn sem barst á land fyrir nokkrum árum var mestallur dreginn á línu. Það var mjög góður fiskur. Hið sama má segja um fiskinn sem kemur á land í dag, það er góður fiskur. Það er af því að búið er að henda öllum dauðum fiski í sjóinn aftur. Það er af því að öllum smáfiski hefur aftur verið hent í sjóinn, hjá þeim sem eru kvótasettir. Það er út af verðmætunum eins og ég er margbúinn að koma inn á í máli mínu.
Ég hef hlustað á sjómenn segja að þeir hefðu aldrei trúað því á sjálfan sig að þeir yrðu svo ófrjálsir menn að neyðast til að henda í sjóinn aftur, jafnvel línufiski, henda í sjóinn öllum smáfiski, öllum fiski undir 8 kg að stærð. (EOK: 7 kíló.) Það breytir engu hvort þú talar, hv. þm. Einar Oddur Kristjánsson, um 7 kg fisk eða 8 kg fisk. Þetta snýst um það að fiskurinn sé í hæsta verðflokki. Þegar sjómaðurinn þarf að leigja til sín kílóið á 90 kr., verður hann að hafa a.m.k. 50--60 kr. í arð. Það getur hann gert með því að taka umræddan fisk, slægja hann um borð og skila honum slægðum í land. Þannig fær hann mest út úr þeim fiski sem hann aflar sér til lífsviðurværis.
Það er mögulegt að skipta um kerfi. Það er möguleiki að fara út í verðmætaúthlutun þannig að hver bátur fyrir sig megi afla fyrir ákveðin verðmæti. Ef miðað er við verðmæti mun allur afli koma að landi. Ef miðað er við verðmæti á skip. Það getum við gert miðað við þorskígildisheimildir. Ef mönnum er gert að koma með allan afla á land þá kemur sjómaðurinn jafnt með 2 kílóa fiskinn og 8 kílóa fiskinn, sé miðað við verðmæti. Þetta er hægt. Ég beini þeim orðum, herra forseti, til sjútvn. að menn leggi einu sinni vinnu í að skoða þá möguleika sem felast í úthlutun verðmætakvóta miðað við þorskígildi á hvern einasta bát í landinu. Það mundi leiða til þess að allur afli kæmi í land. Það leiddi til þess að Hafró hefði möguleika á að meta hvað tekið er af fiskveiðistofnunum. (Gripið fram í: Vill þingmaðurinn útskýra hugmyndina betur fyrir mér?)
Það er hægt að útfæra þessa hugmynd alveg nákvæmlega. Bátur með 10 þorskígildistonn, við skulum bara miða við eitthvað einfalt, t.d. meðaltalsverðið 100 kr. á kg., má landa afla fyrir 1 millj., ef við gerum þetta í snarheitum í huganum. Þó að meðalverðið færi niður í 70 kr., vegna þess að svo mikið væri af smáafla og meðafla, þá hefði hann samt aflaheimild upp á 1 millj. Auðvitað yrðu að vera einhver takmörk á því hvað yrði dregið af svona meðafla. Eins og ég lýsti áðan, þegar ég dró fram bút af þorskaneti og sýndi hvernig hann liggur í sjónum miðað við fellingu, kemur alls konar smáfiskur í netin. Honum er í dag hent í sjóinn en kæmi í land ef miðað væri við verðmætaúthlutun. Ég vona að þessi stutta útskýring sé nægjanleg. Ég skal með glöðu geði útfæra hvar mörkin þyrftu að vera. Það væri einhvers staðar á bilinu 15--20% sem menn mættu koma með af meðafla, með aflanum sem þeim hefur verið úthlutað.
Það er rétt að minna á að smáfisk vantar í vinnsluna. Það vantar alvarlega smáfisk í vinnsluna þar sem menn koma ekki með þennan smáfisk að landi, vegna verðsins.
Ég undirstrika, herra forseti, vegna þess sem margsinnis hefur komið fram og m.a. í 1. umr. um þetta mál þegar hæstv. sjútvrh. sagði mér að þeir sjómenn sem ég bæri mest fyrir brjósti yrðu fyrir alvarlegustum áföllum varðandi þessi lög. Ég ber engan sérstakan útgerðarflokk fyrir brjósti. Ég tel að öll útgerðarmynstur eigi rétt á sér í íslenskum sjávarútvegi í dag. Það eina sem ég er verulega ósáttur við eru reglur um endurnýjun skipa. Ég vil að útgerðirnar fái að ráða hvers konar skip þær gera út til að koma með sem mest aflaverðmæti að landi. Ég vil að sjómenn eða útgerðarmenn sem eiga loðnuskip geti endurnýjað þannig að þeir komi sér upp skipum með kælitanka. Þá kæmu þeir að landi með bestu hugsanlegu vöru sem völ er í stað þess að gera út 30--50 ára gömul skip og koma með grútinn að landi eftir bræluferð í fjóra eða fimm daga.
Ég vil, herra forseti, að allur afli fái viðurkenningu og vottun fyrir góða umgengni allt frá veiðum að veisluborði. Ég tel ástæðu til, herra forseti, að vitna til upphafsræðu minnar um þetta mál. Hvers vegna? Vegna þess að í henni kom fram að ég taldi að meiri tíma þyrfti til að ræða þetta mál. 18. desember var skoðun mín sú að a.m.k. sex vikur þyrfti til að málið gæti fengið eðlilega umfjöllun. Með tilvitnun í ræðu mína, með leyfi forseta, þá sagði ég:
,,Ég tel að við verðum að gefa okkur tíma til að afgreiða þetta mál. Það gengur ekki að mínu mati að afgreiða málið eins og það var lagt fyrir í þeim frumvörpum eins og þau lágu þá fyrir til afgreiðslu.`` Ég sagði þá að ef þinginu væri ætlað að klára þetta mál á einni viku, frá 5.--12. janúar, þá óttaðist ég að niðurstaðan gæti orðið slæm. Þess vegna bað ég um að málið fengi góða umfjöllun.
Herra forseti. Að mínu mati hefur hv. sjútvn., jafnvel þó að hún sé öll af vilja gerð, ekki gefist sá tími sem til þarf. Staðreyndin er sú að ekkert liggur á. Þess vegna skil ég ekki þetta ráðslag hæstv. ríkisstjórnar. Þeirri málsmeðferð sem ég gæti sætt mig við eins og nú er komið er að málinu verði einfaldlega frestað og kallaðir til þeir sem hagsmuna eiga að gæta, þá á ég við sjómenn, skipstjórar og fulltrúa fiskvinnslu án útgerða. Þessa aðila á að kalla til og ræða við þá. Menn verða að gefa sér tíma til að hlusta á sjónarmið þeirra. Á þeim skamma tíma sem málið hefur verið til umfjöllunar hefur ekki verið tími til að ræða við þá. Ég tel að nægjanlegt sé, miðað við það sem fyrir liggur, að ljúka þessari afgreiðslu fyrir 20. febrúar. Það er nægur tími. Það má fresta málinu sem þessu nemur án nokkurs skaða. Það liggur ekkert á vegna þess að byggðapottinum á ekki að úthluta núna. Það á að úthluta byggðapottinum á næsta fiskveiðiári. Þess vegna liggur ekkert á með hann.
Varðandi 3.400 tonnin liggur heldur ekkert á, þeim á að úhtluta til báta sem eru allt að 200 tonn að stærð, í þeim útgerðarflokki. Það liggur heldur ekkert á með 601 tonnið. Þar liggur ekkert á. Það liggur aðeins á vegna þess að menn þurfa að velja á milli kerfa. Það má fresta því sem þessu nemur til 20. febrúar. Málinu yrði öllu frestað í umræðu eins og stendur vegna þess að það er gífurleg ósátt um þetta mál í öllu þjóðfélaginu. Ég veit að það er ósátt innan stjórnarliða í sjútvn. Það er ekki samkomulag. Þar ríkir einhvers konar neyðarástand.
Ég hygg að best væri ef við gætum haft samráð við sjómenn og útgerðarmenn varðandi það sem við erum að ræða í dag, að allir smábátar undir 6 tonnum lendi í sama veiðistjórnarkerfinu. Þrátt fyrir það tel ég að miðað við núverandi framkvæmd séu menn ekki lengur frjálsir. Ég held að þessir aðilar eigi að vera í sama veiðikerfi, þ.e. krókaveiðikerfi. Dagakerfi er e.t.v. líklegt til að tryggja viðunandi afkomu en ég held að aflamark sé besti kosturinn. Það kemur í veg fyrir áhættusama og óskynsamlega sjósókn. Þegar ég tala um óskynsamlega sjósókn, á ég við sjósókn á þeim tíma að veður eru hvað viðsjárverðust, þ.e. frá janúar og fram í mars eða apríl. Það er hættulegur tími. Sjómenn mundu sannarlega, eins og þeir gerðu áður, velja annan tíma til að sækja sjó ef þeim gæfist kostur á því.
Ég ætla að ljúka máli mínu, herra forseti, með því að rifja enn upp hvað frjáls maður er. Hvað er frjáls maður? Ég held að menn geri sér ekki grein fyrir því að enginn sjómaður er lengur frjáls. Frjáls maður er frjáls gerða sinna. Frjáls maður á kosta völ. Það þýðir að það sem hann gerir á að vera í sátt við samvisku hans og siðferðisvitund á hverjum tíma. Maður sem verður að vinna eftir þeim kostum sem framkvæmd íslenska fiskveiðistjórnarkerfisins býður upp á er ekki frjáls. Maður sem verður að henda afla, lifandi og dauðum, í sjóinn vegna kerfis sem hann býr við er ekki lengur frjáls maður. Maður sem býr við að þurfa að leigja til sín þorskkvóta á 90 kr. kílóið er ekki frjáls. Hann verður að henda öllum afla fyrir borð aftur sem ekki skilar honum arði --- þó það sé óheimilt.
Herra forseti. Ég hef áður sagt og ítreka að í engu máli sem legið hefur fyrir þinginu er meiri þörf á vönduðum vinnubrögðum og varfærni. Ég tel að menn hafi ekki gefið sér þann tíma sem til þarf. Í þessu felst ekki ásökun á hendur hv. nefndarmanna í sjútvn. Ég treysti því að þeir hafi gert eins og þeir gátu. Ég veit að það er ekki af neinum slæmum hvötum eða illum vilja að dæmið liggur fyrir eins og það er. Ég reikna með að menn hafi gert það sem þeir telja skást miðað við aðstæður.