Kristín Ástgeirsdóttir:
Hæstv. forseti. Ég hygg að mörgum þingmönnum eigi eftir að koma á óvart að þetta mál skuli hafa verið rætt hér undir kvöld. Á fundi með þingflokksformönnum í gær var því mótmælt að þessi umræða yrði. Hér eru menn því fjarri góðu gamni og ég hygg að það þýði einfaldlega að meiri umræða verði um þetta mál við 2. umr. því að það er alveg ljóst að menn vilja velta þessu máli mjög rækilega fyrir sér, og þá sérstaklega 1. gr., sem kveður á um vald ráðherra til þess að kveða á um aðsetur stofnunar sem heyrir undir hann nema á annan veg sé mælt í lögum eins og segir í 1. gr., með leyfi forseta.
Varðandi 2. gr. sýnist mér að menn séu að bregðast við ákveðinni óvissu sem dómur Hæstaréttar skapaði og það er áreiðanlega betra fyrir þessar stofnanir að ljóst sé hvar þær eiga að vera lögum samkvæmt og menn þurfi þá að taka ákvörðun um breytingu og koma með hana inn á Alþingi ef vilji er til þess.
Ég vil aðeins ræða þetta mál almennt. Reynslan hefur leitt í ljós að flutningur ríkisstofnunar er ekkert einfalt mál. Það hefur verið mjög fast í kerfi okkar að staðsetja þær í Reykjavík jafnvel þó að manni finnist stundum að það væri miklu eðlilegra að þær væru annars staðar. Ég átti sjálf sæti í nefnd sem hæstv. forsrh. skipaði á sínum tíma um flutning ríkisstofnana og þar var farið mjög rækilega í gegnum þetta. Þar varð sú niðurstaða að leggja til að kannaður yrði flutningur á ákveðnum ríkisstofnunum. Ég var reyndar ekki alveg sátt við þá niðurstöðu en það er annað mál. Hins vegar var alltaf gengið út frá því þar að flutningur ríkisstofnana mætti ekki verða ef það raskaði mjög mikið högum stofnunarinnar og störfum hennar, þ.e. að stór hluti starfsmanna flytti ekki með og að stofnunin gæti haldið nokkurn veginn eðlilega áfram störfum. Þetta segi ég til að rifja upp það sem leiðir til þess að þetta lagafrv. er komið fram en það var málsókn starfsmanna Landmælinga Íslands gegn umhvrh. vegna þess að hann ákvað einhliða að flytja Landmælingarnar upp á Akranes.
Ég get tekið undir það að sú niðurstaða í dómi Hæstaréttar að ganga út frá því að stofnanir eigi að vera í Reykjavík ef ekki er kveðið á um annað er býsna sérkennileg vegna þess að aðstæður og hlutverk þessara stofnana hljóta að ráða því hvar þær eru staðsettar. En mér finnst að ráðherrar á undanförnum árum hafi verið býsna tregir til þess að nota tækifærin sem gefist hafa til þess að a.m.k. skoða hvort stofnanir ættu ekki frekar heima úti á landi. Þá er ég fyrst og fremst að hugsa um nýjar stofnanir eða þegar hefur verið um að ræða útibú því að það er miklu auðveldari leið.
Það sem er meginmálið í þessu frv. er að mínum dómi 1. gr. og sú spurning hvort ráðherra eigi að hafa þá heimild sem um er að ræða. Það er þá væntanlega varðandi nýjar stofnanir og þær stofnanir sem eru staðsettar í Reykjavík og ekki er kveðið sérstaklega á um í lögum að skuli vera þar.
Ég man að þegar fyrra frv. kom fram fyrir jólin var ég að fletta í lagasafninu og sá þá að varðandi þær stofnanir sem eru úti á landi er það nánast undantekningarlaust kveðið á um hvar þær skuli staðsettar. Það er Garðyrkjuskólinn á Reykjum, það er Bændaskólinn á Hólum, Bændaskólinn á Hvanneyri, víðast hvar er kveðið á um það í lögum að þessir skólar séu á þessum ákveðnu stöðum. Það hafa menn ekki haft í huga þegar stofnanir hafa t.d. verið fluttar í Kópavog.
Eins og ég segi er stóra spurningin í þessu varðandi 1. gr. og það hvaða vald er verið að færa ráðherra með henni. Ég ætla ekki að lengja umræðuna en áskil mér allan rétt til þess að skoða þetta mál betur og reyna að átta mig betur á því hversu víðtækt vald ráðherrar munu hafa.
Það má velta því fyrir sér hvort eðlilegt sé að ávallt sé kveðið á um það í lögum hvar stofnun skuli staðsett. Skiptir það einhverju máli upp á heimili, varnarþing og slíkt að það sé alveg ljóst eða er það óþarfi? Ég átta mig ekki á því almennt talað hvernig því skuli háttað en a.m.k. var dómur Hæstaréttar með þeim hætti að ekki var annað hægt en bregðast við honum. En spurningin er hvort það eigi um leið að veita ráðherra það vald sem hér er verið að gera ráð fyrir í 1. gr. frv.