Flm. (Jóhanna Sigurðardóttir):
Herra forseti. Ég mæli fyrir till. til þál. um endurskoðun á greiðslum hlunninda og bifreiðastyrkja í ríkiskerfinu sem ég flyt ásamt hv. þm. Rannveigu Guðmundsdóttur og Lúðvíki Bergvinssyni. Efni tillögunnar er að fela fjármálaráðherra að láta fara fram heildarendurskoðun á greiðslum hlunninda og bifreiðastyrkja í ríkiskerfinu með það að markmiði að jafnræðis sé gætt í slíkum greiðslum milli kynja og að virt séu ákvæði jafnréttislaga í því efni.
Við þekkjum það hér í þingsölum að af og til tökum við umræður um það launamisrétti sem ríkir hér á landi og þrátt fyrir ítarlegar lagasetningar aftur og aftur í gegnum árin virðist lítið hafa þokast í þessum málum. Margoft hefur verið bent á það í þingsal að ýmsar hlunnindagreiðslur, bifreiðastyrkir og fríðindi séu notuð til að viðhalda þessu launamisrétti og hygla frekar körlum en konum.
Aðdragandi eða forsaga þessarar tillögu er sú að í svari viðskiptaráðherra við fyrirspurn minni bílastyrki og stöður í bankakerfinu fyrir um ári síðan kom fram að mjög hallaði á konur í yfirmannastöðum innan bankakerfisins. Auk þess kom skýrt fram að kerfi fastra bílastyrkja væri notað til að hygla körlum á kostnað kvenna í sambærilegum stöðum, sérstaklega innan Landsbankans og Búnaðarbankans.
Með leyfi forseta, vil ég aðeins rifja upp tvö, þrjú atriði úr því svari. Þar kom fram að af 70 æðstu yfirmönnum í Landsbanka Íslands voru aðeins níu konur eða um 13%. Það kom fram að Landsbankinn greiddi fasta bílastyrki til æðstu yfirmanna að meðaltali um 610 þús. kr á ári til hvers karlmanns en um 320 þús. kr. til konu í sambærilegri stöðu. Það kom fram varðandi Landsbankann einnig að konur í ábyrgðarstöðum þar fengju aðeins um 50% af bílastyrk karla í sambærilegum stöðum. Og það sem mér þótti líka hvað athyglisverðast var að meiri hluti skrifstofustjóra í Búnaðarbankanum eru konur en fastur bílastyrkur þeirra væri einungis um 60% af föstum bílastyrk karla sem væru skrifstofustjórar.
Þingflokkur jafnaðarmanna sá ástæðu til þess í kjölfar þessara svara frá viðskrh. að fara þess á leit við Jafnréttisráð að kannað yrði hvort um væri að ræða brot á jafnréttislögum og Samband íslenskra bankamanna gerði slíkt hið sama.
Kærunefnd jafnréttismála fjallaði um þetta mál og var niðurstaða nefndarinnar lögð fram fyrir nokkru síðan. Varð niðurstaða kærunefndar sú að afgerandi munur væri á bifreiðastyrkjum til kynjanna innan Landsbankans og Búnaðarbankans sem bryti í bága við jafnréttislög. Ég hef haldið því fram að það megi ætla að þessi úrskurður geti haft fordæmisgildi fyrir aðrar ríkisstofnanir og að full ástæða væri til þess að á vegum fjmrn. færi fram gagnger endurskoðun innan alls ríkiskerfisins á bifreiðastyrkjum og nefndaþóknunum hjá ríkinu. Þetta rökstyð ég með því, herra forseti, að ég fékk frá fjmrn. greiðslur á bílastyrkjum innan B-hluta ríkisstofnana sem eru á milli 20 og 30. Þar kom fram að 829 starfsmenn fengu greiðslur vegna aksturs, þ.e. bílastyrkja og lokaðra aksturssamninga, þar af 555 karlar og 274 konur. Samtals numu þessar greiðslur tæplega 80 millj. kr. Karlar fengu tæplega 71 millj. af greiðslunum en konur rúmlega 9 millj. Þegar litið er til bílastyrkja en ekki lokaðra aksturssamninga, þá vakti sérstaka athygli mína að af um 74 millj. kr. greiðslum fengu 487 karlar tæplega 66 millj. en 265 konur rúmlega 8 millj. Meðalbifreiðastyrkur karla var því rúmlega 135 þús. kr. á árinu 1996 á meðan meðalgreiðslur til kvenna voru rúmar 30 þús. kr.
Einnig kom fram mikill og afgerandi munur á greiðslum til kynjanna vegna fastra nefndalauna og þóknana sem að mínu mati kallar á skýringu. 83% þessara greiðslna runnu til karla en 17% til kvenna.
Herra forseti. Ég tel miðað við þessar upplýsingar sem liggja fyrir og miðað við niðurstöðu kærunefndar jafnréttismála, að full ástæða sé til að fram fari gagnger skoðun á þessu neðanjarðarkerfi launamála hjá hinu opinbera til að koma í veg fyrir að bílastyrkir og hvers konar duldar greiðslur og fríðindi séu notuð til þess að viðhalda launamisrétti kynjanna. Það kemur auðvitað úr hörðustu átt ef ríkisvaldið, sem hefur fyrst og fremst þær skyldur í jafnréttismálum að stuðla að því að jafnréttislög séu ekki brotin, sýnir ekki gott fordæmi fyrir almennan vinnumarkað.
Herra forseti. Ég tel að svo verði að líta á niðurstöðu kærunefndar jafnréttismála að um tímamótaúrskurð sé að ræða sem styður það sem lengi hefur verið haldið fram að hið opinbera noti þessar duldu greiðslur og fríðindi óeðlilega þannig að það gengur þvert á jafnréttislögin. Við því verður að sporna því að ríkisvaldið hefur fyrst og fremst þær skyldur í jafnréttismálum að stuðla að því að jafnréttislög séu ekki brotin og sýna þar með gott fordæmi fyrir almennan vinnumarkað.
Það hefði verið mjög æskilegt, herra forseti, að hæstv. bankamálaráðherra hefði verið viðstaddur þessa umræðu vegna þess að mér er það mjög í mun að þessari niðurstöðu kærunefndar jafnréttismála sé fylgt fast eftir og að unnið sé að því innan Landsbankans og Búnaðarbankans að leiðrétta þann mun sem kærunefnd jafnréttismála komst að að væri á bifreiðastyrkjum sem brytu í bága við jafnréttislög. Síðast þegar ég heyrði af þessu máli var Búnaðarbankinn með tilburði uppi að mótmæla þessari niðurstöðu og síðan hefur ekkert heyrst um framgang þessa máls. Það hlýtur að vera meginmarkmiðið að því sé fylgt fast eftir af bankaráðum þessara stofnana að þetta sé leiðrétt og ef það er ekki gert af bankastjórn eða bankaráðum, þá komi til kasta bankamálaráðherra að fylgja því eftir að þessi lög séu virt. Þar sem hæstv. viðskiptaráðherra er ekki viðstaddur þessa umræðu --- og hann er væntanlega ekki í húsinu --- þá skal ég ekki gera kröfu til þess að hann verði viðstaddur en mun leggja fram fyrirspurn til hæstv. viðskrh. á næstu dögum þannig að við getum fengið vitneskju um það hér í þinginu hvað af þessu máli hefur orðið vegna þess að það er óviðunandi með öllu að kærunefnd jafnréttismála leggi mikla vinnu í að koma fram með sína úrskurði og síðan séu þeir bara svæfðir einhvers staðar í kerfinu eða hjá opinberum stofnunum. Það er mikilvægt, herra forseti, að ríkisstjórn og Alþingi geri allt sem í þeirra valdi stendur til þess að uppræta launamisrétti og því mun ég fylgja þessu máli eftir með fyrirspurn á hv. Alþingi til hæstv. viðskrh. um hvernig þessu máli reiðir af í bankakerfinu, þ.e. að leiðrétta það launamisrétti sem þarna hefur komið í ljós.
Herra forseti. Ég vil leggja til að að lokinni þessari umræðu verði málinu vísað til skoðunar og umfjöllunar í allshn. og til síðari umr. Ég legg áherslu á að málið fái jákvæða umfjöllun. Mér finnst það reyndar, herra forseti, vera skylda ríkisvaldsins að leggja sitt af mörkum til þess að fá fram það rétta í þessu máli, hvort svo sé að kerfi fastra bílastyrkja og ýmiss konar hlunnindagreiðslna og fríðinda sé notað til þess að hygla sérstaklega körlum í ríkiskerfinu. Það á auðvitað ekki að viðgangast, herra forseti.