Guðný Guðbjörnsdóttir:
Herra forseti. Ég get ekki látið hjá líða að taka örstutt til máls vegna þessa frv. um raforkuver en ég hef verið áheyrnarfulltrúi í iðnn. Alþingis og fylgst með umræðunni um þessi mál. Mér finnst fremur átakanlegt að hafa setið undir umræðunni og hlustað á ljóðalestur úti á Austurvelli þar sem umhverfisverndarsinnar eru að mæla gegn því að hálendinu verði sökkt og frekari spjöll verði unnin þar þegar hæstv. iðnrh. kemur með enn eitt frv. sitt þar sem á að fara að sökkva fleiri perlum og halda áfram með stóriðjustefnu ríkisstjórnarinnar, þessa úreltu atvinnustefnu sem ríkisstjórnin fylgir.
Bent hefur verið á að hér sé um vistvæna orku að ræða en það er ansi slæmt ef þessi vistvæna orka eyðileggur aðra mjög mikilvæga auðlind okkar Íslendinga sem er hálendið. Það er alveg ljóst að frekari stóriðja mun verða til þess að við förum út yfir Kyoto-bókunarmörkin. Það er vonandi að í framtíðinni verði frekari stórvirkjanir notaðar til þess að framleiða vetni og þá vistvæna orku en því miður virðist vera nokkuð í land með að það sé almennt hagkvæmt.
En burt séð frá því og almennri óánægju minni með þetta frv. er ástæðan fyrir því að ég stíg í pontu fyrst og fremst sú að ég vil fá betur rökstutt hvers vegna á að færa virkjunarrétt vegna Villinganesvirkjunar frá Landsvirkjun sem hefur þegar kostað heilmiklu til vegna rannsókna og annars undirbúningsverks á svæðinu, hvers vegna á að færa virkjunarréttinn frá Landsvirkjun, og þá frá ríkinu, til aðila í Skagafirði sem Rafmagnsveitur ríkisins eiga reyndar aðild að. Ég vek athygli á, eins og fleiri hér, að orðalagið í 1. gr., að veita eigi virkjunarréttinn til Rafmagnsveitna ríkisins eða til félags með aðilum í Skagafirði sem rafmagnsveiturnar eiga aðild að, er mjög óljóst.
Ég velti fyrir mér hvort þarna er í raun og veru verið að flytja virkjunarrétt frá ríki til sveitarfélaganna á staðnum þó að Rarik sé reyndar höfð með og ég velti fyrir mér hvort það er til málamynda eða almennt. Ég vil gjarnan fá svör við því.
Ég reyndi að fylgjast með í umræðum áðan hvernig þetta er rökstutt og í greinargerðinni stendur að það sé fyrst og fremst vegna breyttra áherslna stjórnvalda í raforkumálum. Þar er tiltekið að það sé stefna stjórnvalda að raforka í nýjum virkjunum nýtist fyrst þeim byggðarlögum þar sem hún er unnin. Hvað þýðir það að hún nýtist þar fyrst? Þýðir það að þessi sveitarfélög eigi að eiga þessa virkjun, að þegar breytt stefna kemur til og landsnet og samkeppni --- eins og stefnt er að og allir stjórnmálaflokkar hafa komið að þeirri stefnu --- þá sé verið að gefa einhverju einu sveitarfélagi virkjun sem ríkið á núna eða virkjunarheimild? Hvað þýðir það að þessum byggðarlögum nýtist fyrst þessi orka?
Í öðru lagi eru þau rök gefin í greinargerðinni að þetta sé til þess að efla atvinnulíf á svæðinu. Ég get ekki séð annað en að það mundi svo sem efla atvinnulíf á svæðinu hvort sem það væri ríkið eða Landsvirkjun sem ætti þessa virkjun eða sveitarfélögin á svæðinu. Mér finnst síðari röksemdin því ekki alveg vera held.
Herra forseti. Nú er alveg ljóst að breytingar eru að eiga sér stað á stefnumörkun í orkumálum, þ.e. það eru nokkur sveitarfélög, t.d. Reykjavík, Reykjanesbær og fleiri, sem eru að verða æ stærri virkjunaraðilar. En þessi sveitarfélög hafa þá kostað töluverðu til sjálf og gert er ráð fyrir því að þegar landsnetið kemur til geti þessir mismunandi aðilar sett orku inn á landsnetið og ákveðin samkeppni verði í raforkumálum.
En ég get ekki séð hvernig þessi breytta stefna réttlætir að einhverjum ákveðnum sveitarfélögum séu gefin einhver réttindi. Reyndar er ekki alveg ljóst að það sé ætlunin af þessu frv., þeim er færður virkjunarrétturinn, reyndar með Rafmagnsveitum ríkisins. Ég átta mig ekki alveg á því hvað þarna er að eiga sér stað því að ég sá meira fyrir mér ef sveitarfélögin í landinu vilja virkja verði þau að standa sjálf í að kaupa sér virkjunarheimildir, kaupa land eða fara út í virkjanir. Ég velti því fyrir mér hvort það er ekki örugglega ætlunin að viðkomandi sveitarfélög og Rarik standi straum af kostnaðinum við virkjunina. Er það réttur skilningur?
Í framhaldi af þessu spyr ég einnig hæstv. ráðherra hvort þarna sé um stefnumótandi ákvörðun að ræða. Má búast við að þetta verði einnig þannig í framtíðinni? Hvað verður t.d. gert varðandi fyrirhugaðir virkjanir á Austurlandi? Er búist við því að sveitarfélögin á Austurlandi fái þann virkjunarrétt til sín fyrst og fremst og jafnvel þurfi að kosta það eða verða þessar mjólkurkýr gefnar sem virkjanirnar eru fyrir sveitarfélögin? Mér finnst ekki alveg skýrt, herra forseti, hvað er að gerast með þessari ákvörðun.
Ég spyr enn og aftur hvort hæstv. iðnrh. sér þetta sem stefnumótandi ákvörðun sem muni vera notuð við fleiri virkjanir og segja þá aðeins nánar frá hvernig hann sér þessa breytingu eiga sér stað að færa virkjunarrétt frá Landsvirkjun yfir til Rarik og sveitarfélaganna. Er verið er að færa ákveðið fé frá ríkinu til sveitarfélaganna? Ég vil fá þetta nánar útskýrt. Þetta er að mínu mati mjög mikilvægt mál sem verður að vera alveg ljóst hvað felur í sér.