Guðmundur Árni Stefánsson:
Herra forseti. Ég álít að hvernig sem á nýfallinn dóm Hæstaréttar er litið þá séu þar á ferðinni stórtíðindi. Það er nákvæmlega sama hvort menn kjósa að túlka hann þröngt, eins og það hefur verið orðað, ellegar vítt. Þessi dómur Hæstaréttar er auðvitað fyrst og síðast og óumflýjanlega áfellisdómur á það fyrirkomulag sem við höfum viðhaft og afgreitt frá hinu háa Alþingi, raunar trekk í trekk, og verður ekkert undan því vikist.
Mitt mat er það að þau fálmkenndu viðbrögð ríkisstjórnarinnar, sem m.a birtast í þeim kattarþvotti sem má finna í frumvörpum þeirra til svonefndrar lausnar málsins, séu grátbrosleg. Yfirbragð þeirrar umræðu sem hér hefur átt sér stað í dag af hálfu stjórnarliðanna með hæstv. sjútvrh. í broddi fylkingar hefur undirstrikað mjög glöggt hversu ráðleysi ríkisstjórnarinnar er mikið í þessum efnum.
Auðvitað hefur maður skilning á því að hæstv. sjútvrh. sé órótt, eftir að hafa setið á stóli sjútvrh. í átta ár og er í síðari tíð, ásamt og með öðrum raunar, eins konar höfuðsmiður þessa kvótakerfis, að hann fái á síðustu dögum sínum í embætti þann dóm frá Hæstarétti að það hafi verið meira og minna ómark sem hann hafi verið að vinna í ráðuneyti sínu á umliðnum árum. Auðvitað hefur maður skilning á því út frá mannlegum og pólitískum sjónarmiðum að honum sé órótt og hafi allt á hornum sér hér.
Hvernig birtist þetta? Jú, þetta birtist í tvennu. Hæstv. ráðherra lét það frá sér fara örfáum dögum eftir að dómurinn birtist að hann væri að leita að sökudólgum --- og hann fann tvo. Í fyrsta lagi hafði Hæstiréttur sjálfur, eins og hann orðaði það, skapað þennan vanda, gert það að verkum að ríkisstjórnin og pólitíkusar í landinu voru komnir í vanda. Og svo voru það hinir, það voru jafnaðarmenn. Þeir báru líka ábyrgð á þessu öllu saman.
Í þessu sama sjónvarpsviðtali viðhafði hæstv. ráðherra þau orð að ef farið hefði verið að ráðum jafnaðarmanna og tillögum þeirra þá hefði ástandið verið miklu verra. Að vísu hefur hann snúið þeirri plötu við dálítið í dag og hefur látið í veðri vaka að hann skynji ekki og viti ekkert um tillögur jafnaðarmanna og er hér að auglýsa eftir þeim. Hann virtist að vísu hafa þær á hraðbergi í sjónvarpsviðtali fyrir örfáum dögum og átta ég mig ekki fyllilega á hvernig það hangir saman. (Gripið fram í.) En öll viðbrögð ráðamanna og hæstvirtra ráðherra eru auðvitað með þeim hætti að þeir eru á harðahlaupum frá þessum vanda, frá þeirri nöpru, skulum við segja, niðurstöðu sem við okkur blasir og við getum ekkert komist undan að horfast í augu við.
Viðbrögðin eru nefnilega að mörgu leyti jafnmerkileg tíðindi og dómurinn sjálfur. Því að það var ekki eingöngu að sjútvrh. brygðist við með þessu móti og vildi gera lítið úr Hæstarétti, sem er auðvitað ein af þremur stoðum stjórnkerfis okkar, heldur voru félagar hans í ríkisstjórninni, hæstv. forsrh. og utanrrh., oddvitar ríkisstjórnarflokkanna, litlu skárri.
Hæstv. forsrh. fór auðvitað í sama farið og hæstv. sjútvrh. og vildi gera lítið úr dómnum. Var farinn að tala um Hæstarétt eins og einhvern klúbb úti í bæ sem væri meira og minna til óþurftar og þvældist dálítið fyrir vinnandi mönnum. Og hann gerði það að stóru máli hvort dómendur hefðu verið fimm eða sjö talsins. Hraktist úr einu víginu í annað í þeim efnum og varð að lokum rekinn heim til föðurhúsanna með það allt saman.
Utanrrh. gekk þó satt að segja skrefinu lengra. Það var ekki eingöngu að Hæstiréttur væri á villigötum, heldur ef Hæstiréttur ætlaði sér --- það mátti skilja það þannig --- að knýja á um að alþingismenn settu lög sem væru í samræmi við stjórnarskrá þá yrði stjórnarskránni bara breytt. Það væri bara ekkert öðruvísi. Þessi ríkisstjórn léti nú ekki segja sér fyrir verkum. Hún mundi bara sisona breyta stjórnarskránni, þessari grundvallarstoð lýðræðissamfélags okkar. Að vísu hefur hann á þreytulegan hátt reynt að draga í land í seinni tíð, hann hafi nú kannski ekki beint meint þetta mjög bókstaflega, en a.m.k. skildu ungliðarnir í hans eigin flokki það mjög bókstaflega þegar hann sagði það því að þeir áréttuðu þessa stefnu og gerðu að sinni. Og það er orðið sérstakt markmið og sérstök barátta sem er að fara í gang af hálfu ungra framsóknarmanna, sem fara auðvitað í fótspor meistarans, og ætla sér að heimta breytingar á stjórnarskránni, jafnræðisreglunni sennilega og atvinnufrelsinu.
Það verður auðvitað saga til næsta bæjar þegar Sjálfstfl. fer í þá fylgd og gerir það að sérstöku markmiði sínu fyrir næstu kosningar að stemma þurfi stigu við atvinnufrelsinu og jafnræðisreglunni. Það verður skemmtileg kosningabarátta sem fram undan er ef það gengur eftir sem annar oddvita ríkisstjórnarinnar hefur lýst yfir sem sérstöku markmiði sínu. Hv. formaður sjútvn., nýkominn á skútu framsóknarmanna, verður sennilega mjög ötull í því að fara í stjórnarskrána og breyta henni, draga úr jafnræðisreglunni og atvinnufrelsinu. Það verður fróðlegt að fylgjast með framgangi þeirra mála.
En þetta voru hin pólitísku viðbrögð. Og það er ekki einasta að þetta hafi verið svona örfáum dögum á eftir, þegar menn voru í hálfgerðu sjokki, pólitísku sjokki vegna niðurstöðu Hæstaréttar, heldur hefur þetta haldið áfram hjá minni tindátum í dag. Ég hjó t.d. eftir því sérstaklega að oddviti framsóknarmanna á Vestfjörðum talaði um það að Hæstiréttur væri farinn að dæma eftir tískubólum. Að þetta væri nú andinn og einhver tíska í samfélaginu, sem hefði sennilega gert það að verkum að Hæstiréttur hefði látið plata sig til að fella dóm af þessum toga. Og hv. þm. Gunnlaugur M. Sigmundsson bætti um betur og orðaði það þannig, svo kurteislega, að ef fólk væri eitthvað óánægt með þau vandamál sem uppi væru þá gæti þetta sama fólk bara talað við Hæstarétt. Það þýddi ekkert að vera að reyna við stjórnmálamennina. Það væri ekki við þá að sakast: Skammið þið Hæstarétt, kæru kjósendur, farið í Hæstarétt og skammið þá. Þvílíkt og annað eins, virðulegi forseti. Það er satt að segja nöturlegt að fylgjast með þessu og horfa upp á þetta. En eftir höfðinu dansa limirnir. Fyrst var það forsrh. og utanrrh. og síðan kemur sjútvrh. í kjölfarið og nú eru hinir minni spámenn í stjórnarliðinu, svo ég tali nú ekki um ungliðana í stjórnarflokkunum, farnir að gera það að sérstöku markmiði sínu að gera lítið úr Hæstarétti. Og þegar það er ekki nóg þá eigi bara að breyta stjórnarskránni.
Margir hafa haldið því fram og með talsverðum rökum, og ég hygg að þetta sé alveg í anda þeirrar þróunar sem margir hafa séð í okkar samfélagi, að sumir hæstv. ráðherrar hafi verið of lengi við stjórnvölinn. Þeir séu komnir langt frá veruleika lífsins. Í fyrsta lagi náttúrlega langt frá því samfélagi sem við búum í. Og hrokinn og yfirgangurinn í þessum valdaherrum er orðinn slíkur að það er enginn að þeirra eigin áliti réttilega til þess borinn að bera brigður á þeirra eigin atgervi. Dramb er falli næst, er það sem helst kemur í hugann í þessum efnum. Dramb er falli næst.
Síðan eru kallaðir til ýmsir snillingar og ég hef nefnt til sögunnar sérstaklega pólitíkusa og undarleg viðbrögð þeirra við þessum dómi. Enn þá undarlegri eru viðbrögð þeirra svonefndu sérfræðinga sem kallaðir hafa verið til af hálfu ríkisstjórnarinnar til þess að leggja þessum háu ráðherrum gott orð og þá skilur maður að skylt er skeggið hökunni og drambið og hrokinn og yfirlætið í garð þessarar grundvallarstofnunar sem Hæstiréttur er, þá fer maður að skilja betur af hverju þessir stjórnmálamenn hafa farið svona fram. Maður heyrir lagaprófessor á borð við Sigurð Líndal tala um það eins og hreint og klárt plat að 1. gr. fiskveiðistjórnarlaganna sé bara ómark, það hafi aldrei verið neitt að marka hana. Þetta er sérfræðingur Framsfl. í sjávarútvegsmálum. Það er ekkert að marka 1. gr. Það væri fróðlegt að heyra það frá framsóknarmönnum, t.d. formanni sjútvn., hvort hann deili þessu sjónarmiði alveg sérstaklega með lagaprófessornum Sigurði Líndal. Það slitnaði nú ekki slefan á milli þeirra á fundi með þeim um daginn í öðrum efnum og fróðlegt væri að heyra hvort þeir eru líka sammála í þessu efni, að 1. gr. um sameign þjóðarinnar á auðæfunum í hafinu væri bara plat, væri bara della og vitleysa, verið væri að kasta ryki í augu fólksins, segja fólki eitthvað sem ósatt er. Er það svo, að skilningur nýrra og gamalla stjórnarliða sé þessi? Það er mikilvægt innlegg í umræðuna.
Síðan vitna þeir hver í annan eins og venja er til því að annar lögfræðingur, sérstakur ráðgjafi ríkisstjórnarinnar, Jón Steinar Gunnlaugsson, byrjaði ræðu sína á því að dómur Hæstaréttar væri með þeim ósköpum að lögfræðistúdent á fyrsta ári í almennri lögfræði hefði fengið falleinkunn. Og hjá hverjum? Jú, jú, það var auðvitað hjá hinum vininum, Sigurði Líndal, sem kennir þá grein í háskólanum. Hæstiréttur hefði fengið falleinkunn hjá Sigurðu Líndal sagði þessi hæstaréttardómari, sérstakur ráðgjafi ríkisstjórnarinnar og þá einkanlega forsrh.
Haldið þið að það sé nú, herra forseti, þegar menn eru að ræða grafalvarleg mál á borð við það sem liggur á borðum okkar.
Síðan skulum við aðeins velta því nánar fyrir okkur á hvaða ferðalagi hæstv. sjútvrh. er þegar hann er annars vegar búinn að finna sökudólginn í Hæstarétti og síðan í jafnaðarmönnum. Um síðustu helgi var sök jafnaðarmanna að hafa of markerandi og skýlausar tillögur í sjávarútvegsmálum. Í dag er hins vegar vandinn sá að jafnaðarmenn og samfylkingin skila engum tillögum inn í þetta púkk. Það er helsti vandi hans að því er virðist. Hann kemst ekki lönd né strönd í umræðunni án þess að biðja stjórnarandstöðuna um tillögur til þess að komast út úr þessum vanda.
Öðruvísi mér áður brá. Ég hef ekki heyrt sjútvrh. kalla sérstaklega eftir hugmyndum okkar og frekar haft það á orði í gegnum tíðina í þessum ræðustól og í almennri þjóðfélagsumræðu að jafnaðarmenn og hugmyndir þeirra í sjávarútvegsmálum væru frekar til trafala en hitt. Hér rekst því hvað á annars horn í þeirri undarlegu umræðu sem hér hefur átt sér stað.
Hann hefur með öðrum orðum verið á harðahlaupum frá viðfangsefni dagsins sem er þetta frv. sem hann og ríkisstjórnin náðu að kreista út og hafa sett inn í þingið rétt fyrir jólin og menn ætla að afgreiða til 1. umr. Ég ætla ekki að segja eitt aukatekið orð um þetta frv. efnislega. Það er auðvitað hrákasmíð og það vita allir sem eru hér inni og um þetta mál fjalla að þetta frv. kemur ekki út úr sjútvn. óbreytt, langur er vegur frá. Það á eftir að lagfæra það mjög verulega og ágallarnir á því blasa hreinlega við. Það er ekki einasta að sjútvn. þurfi að fara höndum um það og gera á því nauðsynlegar teknískar lagfæringar og hugsanlega pólitískar heldur vita menn líka að jafnvel þó að menn nái höndum saman um það í stjórnarliðinu að afgreiða einhvers konar frv. á fyrstu dögum nýs árs þá vita menn líka að þessi mál koma aftur fyrir Hæstarétt. Sú kenning er auðvitað ekkert fjarri lagi sem hefur verið hreyft --- ég hugsa að hún sé öllu heldur nærri lagi --- að menn séu einfaldlega að kaupa sér tíma og reyna að sópa þessum vandamálum undir teppið fram yfir kosningar til að koma þessu máli út úr umræðunni eins fljótt og nokkur kostur er.
Auðvitað verður þeim ekki kápan úr því klæðinu. Samfélagsumræðan mun halda áfram, þjóðfélagsumræðan mun verða á fullri ferð og við í stjórnarandstöðunni munum ekki láta okkar eftir liggja í þeirri hörðu kosningabaráttu sem er fram undan. Þar verður ekkert gefið eftir.
Herra forseti. Dómur Hæstaréttar er auðvitað tímamótadómur, sama hvernig á er litið. Viðbrögð stjórnarliðsins varða líka að mörgu leyti pólitísk tímamót. Afstaðan og lítilsvirðingin sem skín gegnum stjórnarherrana í garð Hæstaréttar er eitt. Afstaðan og lítilsvirðingin í augum þeirra og orðum í garð stjórnarskrárinnar er annað. Þetta er geymt en þessu verður ekki gleymt. Þessu verður svo sannarlega haldið á lofti áfram og allar götur fram til 8. maí að ári og auðvitað löngu eftir það. Þetta er skráð á spjöld sögunnar.