Fjármálaráðherra (Geir H. Haarde):
Herra forseti. Með því frv. sem hér er mælt fyrir eru lagðar til ýmsar mikilvægar breytingar á lögunum um skyldutryggingu lífeyrisréttinda og starfsemi lífeyrissjóða. Helsta breytingin er sú að lagt er til að heimildir lífeyrissjóða til fjárfestinga verði rýmkaðar frá því sem nú er. Samhliða því er lagt til að auknar kröfur verði gerðar til starfsemi lífeyrissjóða, einkum hvað varðar mótun og gerð fjárfestingarstefnu, eftirlit með henni og upplýsingagjöf, ráðgjöf til sjóðfélaga og hæfi framkvæmdastjóra.
Markmiðið með frv. er hins vegar ekki að breyta í neinu í grundvallaratriðum lögum um starfsemi lífeyrissjóða sem tóku gildi 1. júlí 1998, heldur eingöngu að skapa aukið frjálsræði og sveigjanleika fyrir sjóðina að því er varðar ávöxtun þeirra án þess að öryggi sjóðfélaga sé fórnað.
Tilefni þeirra breytinga sem lagðar eru til eru m.a. ábendingar forsvarsmanna fjölmargra lífeyrissjóða, samtaka þeirra og annarra aðila á fjármagnsmarkaði um að nauðsynlegt væri að taka reglur um fjárfestingarstefnu lífeyrissjóðanna til endurskoðunar og rýmka heimildir þeirra til fjárfestinga. Í því sambandi hefur verið bent á að í ljósi örrar þróunar á innlendum fjármagnsmarkaði og með tilliti til aukinna möguleika á fjárfestingu erlendis hefti núverandi fjárfestingarreglur lífeyrissjóðina í að ávaxta fjármuni sína á sem hagkvæmastan hátt.
Gildandi reglur um fjárfestingarstefnu lífeyrissjóða er að finna í 36. gr. lífeyrissjóðalaganna. Markmið þessara reglna er að stuðla að því að fé lífeyrissjóða sé ávaxtað með hliðsjón af þeim kjörum sem best eru í boði á hverjum tíma með tilliti til ávöxtunar og áhættu. Meginrökin fyrir því að kveða á um fjárfestingarheimildir lífeyrissjóða í lögum í stað þess að fela forsvarsmönnum lífeyrissjóða sjálfdæmi um fjárfestingar sjóðanna eru þau að um skyldubundinn lífeyrissparnað er að ræða sem ætlað er að tryggja mikilsverð réttindi einstaklinga. Sjóðfélögum er jafnframt að meginreglu til óheimilt að flytja áunnin réttindi sín í aðra lífeyrissjóði sem eykur enn á nauðsyn þess að varlega sé farið. Því hlýtur að teljast eðlilegt að fjárfestingarheimildum lífeyrissjóðanna séu settar ákveðnar skorður í lögum til að stuðla að því að eðlilegrar varkárni sé gætt í fjárfestingum.
Með hliðsjón af þessum rökum eru í frv. lagðar til fjórar efnisbreytingar á lögunum.
Í fyrsta lagi er lagt til að heimild lífeyrissjóða til að fjárfesta í skráðum skuldabréfum bæjar- og sveitarfélaga, skuldabréfum og víxlum banka, sparisjóða og annarra lánastofnana sem lúta eftirliti opinbers eftirlitsaðila, hlutabréfum fyrirtækja og öðrum verðbréfum verði hækkuð úr 35% í 50%.
Í öðru lagi að heimild lífeyrissjóða til að fjárfesta í erlendum gjaldmiðlum verði aukin úr 40% af hreinni eign sjóðanna í 50%.
Í þriðja lagi er lagt til að heimild lífeyrissjóða til að fjárfesta í óskráðum verðbréfum nái jafnt til verðbréfa sem gefin eru út af innlendum og erlendum aðilum en ekki einungis innlendum eins og nú er.
Loks er lagt til að settar verði sérstakar reglur um framsetningu fjárfestingarstefnu hjá sjóðunum sem og um eftirlit með henni.
Með breytingunum er komið til móts við þau sjónarmið sem komið hafa fram um að skynsamlegt sé að rýmka heimildir lífeyrissjóða til fjárfestinga þar sem núverandi reglur séu til þess fallnar að draga úr möguleikum lífeyrissjóða á að nýta sér þá fjárfestingarkosti sem þeir telja vænlegasta. Rýmkun á heimild til að fjárfesta í erlendum gjaldmiðlum mun hins vegar hafa það í för með sér að gengisáhætta lífeyrissjóða getur orðið meiri en nú er. Á móti vegur að lífeyrissjóðum gefst nú kostur á að dreifa áhættu af fjárfestingum í verðbréfum í meiri mæli á mismunandi markaði og draga þannig úr áhrifum staðbundinna sveiflna á hag sjóðanna. Þess má geta að rýmkun á heimildum lífeyrissjóða til fjárfestinga í hlutabréfum og verðbréfum í erlendum gjaldmiðlum er í samræmi við það álit sem fram kemur í ársskýrslu OECD fyrir árið 1999 um að rétt sé að auka heimildir lífeyrissjóða til fjárfestinga í hlutabréfum og verðbréfum í erlendum gjaldmiðlum þar sem það gefi þeim færi á að dreifa eignum sínum betur og möguleika á aukinni arðsemi fjárfestinga. Loks má nefna að það nýmæli að heimila lífeyrissjóðum að fjárfesta í óskráðum hlutabréfum, útgefnum af erlendum aðilum, veitir sjóðunum rýmri möguleika á að nýta sér arðvænlega fjárfestingarkosti erlendis. Samhliða þessum breytingum er ljóst að ábyrgð stjórnenda sjóðanna eykst að því er varðar öflun nauðsynlegra upplýsinga varðandi þá áhættu sem í fjárfestingunni felst því að eftir sem áður ber stjórn lífeyrissjóðs að ávaxta fé hans með það að meginmarkmiði að ná góðri en jafnframt öruggri ávöxtun, samanber 1. mgr. 36. gr. laga nr. 129/1997, sem hér er lagt til að breyta.
Séð frá sjónarhóli lífeyrisþega fela framangreindar breytingar í sér aukið svigrúm fyrir sjóðina til að móta mismunandi fjárfestingarstefnu með hliðsjón af ólíkum hagsmunum einstakra hópa sjóðfélaga svo sem með tilliti til aldurs og tekna þeirra. Þar með opnast rýmri möguleikar fyrir lífeyrissjóði til að gefa yngri sjóðfélögum og þeim sem þegar hafa tryggt sér öruggan lífeyri kost á því að ávaxta stærri hluta sparnaðarins í hlutabréfum og/eða erlendum gjaldmiðlum þar sem hagsmunir þeirra eru ekki eins háðir tímabundnum sveiflum af fjármagnsmörkuðum og annarra hópa sjóðfélaga.
Auk þessara breytinga sem ég hef gert grein fyrir er lagt til að lífeyrissjóðir sem í greiða að jafnaði færri en 800 sjóðfélagar og njóta bakábyrgðar ríkis, sveitarfélags eða banka verði undanþegnir skyldu til að grípa til sérstakra tryggingaráðstafana eins og mælt er fyrir um í 24. gr. lífeyrissjóðalaganna. Enn fremur er lagt til að þeim lífeyrissjóðum sem njóta bakábyrgðar ríkis, sveitarfélaga eða banka og kjósa að starfa áfram á óbreyttum réttindagrundvelli verði heimilt að breyta svokallaðri eftirmannsreglu með sambærilegum hætti og gert var hjá Lífeyrissjóði starfsmanna ríkisins en slík breyting mundi auðvelda alla framkvæmd og hefur borist um þetta sérstök ósk m.a. frá Reykjavíkurborg.
Við gerð þessa frv. sem hér hefur verið gerð grein fyrir var m.a. haft samráð við samtök lífeyrissjóða sem og Fjármálaeftirlitið og leitast við að koma til móts við sjónarmið þessara aðila eftir því sem kostur var en jafnframt lögð áhersla á að sú sátt sem náðist um lögin um skyldutryggingu lífeyrisréttinda og starfsemi lífeyrissjóða haldist.
Það er rétt að geta þess að í þeim lögum er gert ráð fyrir allsherjarendurskoðun laganna innan tiltekinna tímamarka. Þess vegna er ekki hróflað við neinum grundvallaratriðum í þessu frv. heldur bíða aðrir þættir slíkrar allsherjarendurskoðunar.
Ég vil leggja til, herra forseti, að frv. verði að umræðu lokinni vísað til 2. umr. og hv. efh.- og viðskn.