Menntamálaráðherra (Björn Bjarnason):
Herra forseti. Það var þegar fyrir einu ári sem menntmrn. gaf út skýrslu um þetta mál, um tungutækni og stöðu íslenskunnar í upplýsingasamfélaginu og ég geri fastlega ráð fyrir því að hv. þm. hafi fengið eintak af þeirri skýrslu. Þar er þess m.a. getið að mikilvægt skref í þessu efni sé að tryggja stöðu íslenskrar tungu í algengustu stýrikerfum tölva. Einmitt í dag þegar þessar umræður fara fram á hinu háa Alþingi er verið að auglýsa Windows-stýrikerfið á íslensku og bjóða það til sölu. Það er árangur af starfi sem unnið hefur verið frá því í janúar í fyrra og er stórt skref í því að tryggja stöðu íslenskunnar í upplýsingatækniheiminum.
Í framhaldi af þessari skýrslu sem menntmrn. lét vinna um tungutæknina hefur verið unnið að verkefnaáætlun um stöðu íslenskunnar gagnvart tungutækni og gerðar tillögur um uppbyggingu á þessu sviði. Í skýrslunni er lagt til að hrundið verði af stað átaki á fjórum sviðum:
1. Byggð verði upp sameiginleg gagnasöfn, málsöfn, sem geti nýst fyrirtækjum sem hráefni í afurðir.
2. Fé verði veitt til að styrkja hagnýtar rannsóknir á sviði tungutækni.
3. Fyrirtæki verði styrkt til þess að þróa afurðir tungutækninnar.
4. Menntun á sviði tungutækni og málvísinda verði efld.
Menntmrn. og verkefnisstjórn ríkisstjórnarinnar um upplýsingasamfélagið unnu síðan sameiginlega tillögur um frekari útfærslu þessara tillagna og fjármögnun þeirra sem voru lagðar fyrir forsrn. og mig fyrir nokkrum vikum. Í tillögunum er gert ráð fyrir að hafist verði handa um átak á sviði tungutækni þegar á þessu ári. Verkefnið heyri undir menntmrn. sem ráði verkefnisstjóra til verksins sem vinni að áframhaldandi þróun tungutækni ásamt verkefnisstjórn. Eru uppi áform um að tekjum af sölu ríkisfyrirtækja verði varið til þessa verkefnis en eins og segir í stefnuyfirlýsingu ríkisstjórnarinnar ber að verja hluta af andvirði þessara sölutekna til verkefna á sviði upplýsingatækni.
Menntmrn. hefur beitt sér fyrir því að Háskóli Íslands skipuleggi nám á sviði tungutækni. Hefur rektor háskólans ákveðið að skipa starfshóp til að skipuleggja þverfaglegt nám í tungutækni sem áætlað er að hefjist næsta haust. Verður námið skipulagt í samstarfi við íslensk fyrirtæki sem hyggjast vinna á þessu sviði.
Þá hefur menntmrn. unnið að því að tengja Íslendinga alþjóðlegu samstarfi á sviði upplýsingatækni. Að frumkvæði Íslands var á síðasta ári stofnaður norrænn vinnuhópur um samstarf á sviði tungutækni. Hópurinn skilaði skýrslu til norrænu ráðherranefndarinnar sem hefur nú ákveðið að verja 17 millj. danskra kr. á næstu fimm árum til að auka samstarf og samnýtingu á þekkingu á Norðurlöndum á sviði tungutækni. Einnig hefur ráðuneytið átt í viðræðum við fulltrúa framkvæmdastjórnar Evrópusambandsins um aðild Íslendinga að rannsóknaáætlunum sambandsins í tungutækni. Hefur málaleitan Íslands verið vel tekið og er unnið að framgangi þeirra mála í samvinnu við Rannsóknarráð Íslands.
Það hefur því verið tekið skipulega til hendi varðandi þennan þátt og allt er þetta liður í því að búa íslenskuna undir það að vera virkur þátttakandi í upplýsingatækniheiminum og að búa okkur undir það að tölvur geti einnig skilið íslensku þegar hún er töluð eins og önnur tungumál. Sú tækni er hins vegar misjafnlega langt á veg komin. Þegar er fyrir hendi forrit sem unnt er að nota í þessu skyni en við þurfum að fylgjast með því og við þurfum að þróa þessa tækni sem best þannig að íslenskan verði ekki út undan að þessu leyti.
Einnig er nauðsynlegt að huga að notkun íslenskra bókstafa í þessum heimi. Ég sakna þess verulega þegar rætt er um mælt mál og þessa tækni að símafyrirtækin hafa ekki sýnt þann metnað við framleiðslu á farsímum eða GSM-símum að nota þar íslenska stafi, t.d. á þeim síðum símanna sem blasa við manni þegar þeir eru opnaðir og nota þar ekki heldur íslenska texta. Það er aðeins einn farsími sem ég veit til að hefur verið íslenskaður þannig. Það er þarf því víða að líta til þessara þátta og þarf að knýja markaðinn og fyrirtækin til þess að sinna þessum þörfum íslenskunnar ekki síður en Íslendinga.