Umhverfisráðherra (Siv Friðleifsdóttir):
Virðulegur forseti. Ég þakka fyrir þær umræður sem hafa átt sér stað um þetta brýna mál. Hv. þm. Sigríður Jóhannesdóttir velti vöngum yfir því hvernig staðið væri almennt að matvælaeftirliti í landinu og minntist á mál sem verður hugsanlega til umfjöllunar síðar í dag um það að matvælaeftirlit eigi að fara undir eitt ráðuneyti.
Það er þannig í dag að matvælaeftirlitið heyrir undir þrjú ráðuneyti, þ.e. sjútvrn. sem sér um eftirlit gagnvart sjávarafurðum, landbrn. sem fer með embætti yfirdýralæknis og umhvrn. sem er með Hollustuvernd ríkisins sem sína undirstofnun. Síðan hafa sveitarfélögin einnig víðtækt eftirlit í gegnum sínar heilbrigðisnefndir og heilbrigðisfulltrúa. Matvælaeftirlitið hér er ekki í eðlilegum farvegi að mínu mati. Það eru of mörg grá svæði sem við þurfum að útiloka í þeirri endurskoðun sem núna á sér stað á matvælaeftirliti til framtíðar. Ég tel að uppbyggingin á matvælaeftirlitinu hafi að mestu leyti skapað grundvöll fyrir þær uppákomur sem við höfum lent í í sambandi t.d. kampýlóbaktermengun í alifuglum. Ég styð því það að matvælaeftirlitið verði einfaldað og að það verði fellt undir a.m.k. eitt eða tvö ráðuneyti, ekki þrjú eins og nú. Ég flutti tillögu þar að lútandi í ríkisstjórn fyrir ekki svo löngu síðan og þar var ákveðið að minni tillögu að fela nefnd hæstv. forsrh., nefnd um opinbera eftirlitsstarfsemi, að fara heildstætt yfir þessi mál og koma með tillögur um hvernig hægt væri að einfalda matvælaeftirlitið þannig að það yrði betra og skilvirkara.
Ég hef einnig vissar efasemdir um að eðlilegt sé að sveitarfélögin fari með heilbrigðiseftirlitið varðandi framleiðslu á matvælum. Það er alveg ljóst að stór matvælafyrirtæki og stór fyrirtæki í fámennum sveitarfélögum t.d. geta haft mjög mikil áhrif á hagsmuni íbúa þar. Það getur því verið kjörlendi hagsmunaárekstra ef sveitarfélögin fara með eftirlitið. Hins vegar er alveg ljóst að ef matvælaeftirlitið verður sameinað undir eitt ráðuneyti eða tvö þá er vandi á höndum að velja hvar það eigi að lenda. Ef við göngum út frá því að allt matvælaeftirlit fari undir eitt ráðuneyti þá er spurningin hvaða ráðuneyti það eigi að vera. Það má segja að eiginlega séu tveir skólar í gangi varðandi svarið við þeirri spurningu hvar matvælaeftirlitið eigi að lenda. Í fyrsta lagi telja sumir æskilegt að eftirlitið sé í höndum ráðuneytis sem fer með framleiðslu á matvælum. Ef það er rétt kenning þá væru það landbrn. eða sjútvrn. sem eru framleiðslutengd ráðuneyti. Aðrir segja að það sé galið að gera það, það ætti einmitt ekki að setja matvælaeftirlitið í slík ráðuneyti heldur styðja hina kenninguna, en hún segir að eftirlit eigi aldrei að vera í höndum þeirra sem eru tengdir framleiðslunni eða gæta hagsmuna þeirra sem eru í framleiðslunni. Samkvæmt seinni kenningunni ætti eftirlitið því frekar að vera hjá umhvrn. eða heilbrrn., jafnvel viðskrn. sem fer með neytendamál í landinu.
Nefnd hæstv. forsrh. hefur ekki skilað af sér sínum tillögum til ríkisstjórnar þannig að á þessu stigi er of snemmt að segja hver niðurstaðan verður, en sú er hér stendur styður a.m.k. það að matvælaeftirlitið verði einfaldað af því að það hefur ekki verið í eðlilegum farvegi hingað til.
Hv. þm. Jóhanna Sigurðardóttir beindi einnig til mín spurningum um þetta frv., í fyrsta lagi varðandi þá vinnu sem nefnd undir forustu umhvrn. skilaði af sér þar sem ætlast var til þess að þrjú ráðuneyti skiluðu af sér umfangsmiklum aðgerðum til að stemma stigu við útbreiðslu kampýlóbakter. Svarið við því er að heilbrrn. hefur skilað til þingsins frv. til sóttvarnalaga þar sem ráðuneytið er að uppfylla þær tillögur sem nefndin kom fram með og það er til vinnslu í þinginu.
Nú erum við í umvhrn. að skila af okkur þessu lagafrv. Landbrn. hefur skilað af sér öllu sínu. Landbrn. átti að fara yfir nokkrar reglugerðarbreytingar og það er búið að endurskoða reglugerðirnar og setja nýjar þannig að ráðuneytin hafa öll verið að skila þeirri vinnu sem til var ætlast. Eitt stendur út af á þeim langa lista af aðgerðum sem við höfum verið að fara í og það er að ekki er búið að setja ný lög og ekki búið að koma fram með frv. um ,,súnósur``, þ.e. frv. um dýrasjúkdóma sem geta borist í menn. Sú vinna er eftir og það er verið að skoða núna hvernig nefndaskipan getur verið til þess að fara í þá umfangsmiklu vinnu, en hún tengist öllum þessum ráðuneytum. Það frv. mun væntanlega koma hér inn í haust. Þetta eru heildstæð lög og það er talsverð vinna eftir við þetta. Við höfum ekki áhyggjur þó að frv. sé ekki komið fram, en að sjálfsögðu munum við vinna það.
Eins og ég sagði áðan höfum við ekki frá því í byrjun mars verið að sjá kampýlóbaktersýkingar í ferskum kjúklingum, þetta er því allt á réttri leið. Við eigum reyndar eftir erfiðustu mánuðina sem eru sumarmánuðirnir, þar sem rannsóknir sýna að þá er líklegast að kampýlóbaktermengun verði. En við vonum auðvitað að þessar aðgerðir okkar muni leiða til þess að við séum nánast búin að útrýma kampýlóbakter, þó mér skiljist að kampýlóbakter verði reyndar aldrei alveg útrýmt úr umhverfinu en við getum náð honum niður í nánast núll í matvælum.
Aðrar spurningar frá hv. þm. Jóhönnu Sigurðardóttur gengu út á námskeiðin sem við erum að heimila í þessu frv. að setja reglur um. Í fyrsta lagi hvort fyrirtækin eigi að borga þessi námskeið, þá tel ég eðlilegt að fyrirtækin geri það. Mér finnst eðlilegt að fyrirtæki sem er að ráða til sín starfsfólk í viðkvæma matvælaframleiðslu borgi menntun starfsmanna sinna þannig að starfsmennirnir uppfylli lágmarkskröfur um þekkingu á meðferð matvæla. Það er ekki búið að kanna þennan kostnað, hvað þetta getur kostað fyrirtækin, það er ekki búið að gera það.
Varðandi það hvort starfsmennirnir verði á fullum launum þá geri ég fastlega ráð fyrir að fyrirtækin haldi námskeiðin annaðhvort í vinnutíma eða í versta falli á kvöldin, og það verði hluti af starfinu að þjálfa upp starfsmenn. Það er hugsanlegt og eðlilegt að þessi námskeið verði haldin í samráði við heilbrigðiseftirlitssvæðin og Hollustuvernd ríkisins. Reynt verði að útbúa efni, einfalt og gott fræðsluefni sem hægt er að nota í matvælafyrirtækjum og að fyrirtækin sjái til þess að starfsmennirnir hafi til að bera lágmarksþekkingu til að geta höndlað matvæli með ásættanlegum hætti. Ég held að mjög brýnt sé fyrir fyrirtækin að þau fari í þessa vinnu og ég held reyndar að það hafi verið ákveðinn lærdómur sem við gátum dregið af þeirri uppákomu sem varð hér í haust varðandi kampýlóbaktermengun í alifuglum, ég held að fyrirtæki og framleiðendur hafi dregið ákveðinn lærdóm af því og séu núna að standa sig miklu betur í framleiðslunni en við höfum séð áður.