Flm. (Margrét Frímannsdóttir):
Virðulegi forseti. Þetta frv. til laga sem ég mæli fyrir er þriðja þingmál Samfylkingarinnar sem hér er til umræðu í dag. Sú þróun sem hefur verið á fjármagnsmarkaði á Íslandi hefur kallað fram mjög mikla umræðu um stöðu hans og hvernig menn vilja sjá tryggt eftirlit og dreifða eignaraðild. Þingflokkur Samfylkingarinnar lagði í sumar mjög mikla vinnu í að skoða með hvaða hætti við teldum best staðið að málum.
Við flytjum í dag þrjú þingmál sem eiga að stuðla að jafnræði og réttlæti gegn fákeppni og sérhagsmunum, eins og við höfum orðað það, og dreifðri eignaraðild. Við höfum talið eðlilegra og réttara að fara þá leið að Alþingi setji leikreglurnar og tryggi öflugt eftirlit heldur en að flytja frv. sérstaklega um hámark eignaraðildar. Við teljum að sú reynsla sem fengist hefur, m.a. af lögum um stjórn fiskveiða þar sem ákvæði er um dreifða eignaraðild eða takmarkaða eignaraðild hafi ekki skilað sér.
Í þessum þremur þingmálum sem við flytjum, ásamt reyndar tveimur öðrum, birtast hugmyndir þingflokksins um það á hvern hátt við viljum sjá íslenskan fjármálamarkað þróast auk þess sem rík áhersla er lögð á að efla samkeppnislögin, eins og hér hefur komið fram í umræðunni, þannig að samkeppnisyfirvöld geti rækt hlutverk sitt í samræmi við þau markmið sem stefnt er að í núgildandi samkeppnislögum.
Fyrir utan það frv. sem var síðast rætt þá erum við með tillögur um viðskiptasiðferði þar sem við leggjum til að viðskrh. hlutist til um að allar fjármálastofnanir setji sér siðareglur. Síðan er frv. sem hér er mælt fyrir, þ.e. um Fjármálaeftirlitið þar sem meginmarkmiðið er að Fjármálaeftirlitið verði sjálfstæð stofnun og opinbert eftirlit með að fjármálastarfsemin verði styrkt frá því sem nú er og auknar heimildir Fjármálaeftirlits til inngripa, upplýsingaöflunar og sektarákvæða.
Virðulegi forseti. Tiltölulega stutt er síðan lög voru sett um opinbert eftirlit með fjármálastarfsemi þar sem bankaeftirlit Seðlabankans og Vátryggingaeftirlitið voru sameinuð undir einn hatt í Fjármálaeftirlitið. Þá var ekki um það að ræða þegar það frv. varð að lögum að settar væru nýjar reglur sem tækju mið af þeim miklu breytingum sem höfðu orðið á fjármagnsmarkaðnum heldur var fyrst og fremst um það að ræða að þær reglur sem höfðu verið í gildi hjá bankaeftirliti Seðlabankans og hjá tryggingaeftirlitinu voru samræmdar og settar inn í lagafrv. sem var síðan samþykkt. Menn höfðu uppi orð um það þá, hv. þingmenn, að það þyrfti að endurskoða í ljósi reynslunnar lögin um eftirlit með fjármálastarfsemi.
Þó ekki sé langt síðan þessi lög tóku gildi hafa þegar komið fram ágallar á þeim sem ég tel rétt að verði lagfærðir. Í frv. er tekið á helstu göllum sem við teljum að þurfi að færa til betri vegar. Ég tek fram að í þá vinnu sem þingflokkur Samfylkingar lagði í þessi mál í sumar fengum við til fundar við okkur marga sérfræðinga frá fjármagnsmarkaðnum og við tókum tillit til þeirra ábendinga sem þar komu fram.
Þær breytingar sem við leggjum til eru helstar þær að í 1. gr. er lagt til að kveðið verði skýrar á um stjórnsýslulega stöðu Fjármálaeftirlitsins. Lögð er áhersla á að Fjármálaeftirlitið sé sjálfstæð og óháð ríkisstofnun sem lúti sérstakri stjórn. Í frumvarpi til laga um eftirlit með fjármálastarfsemi sem lagt var fram á 122. löggjafarþingi, 560. máli, þskj. 951, var tekið fram að stofnunin heyrði undir viðskiptaráðherra en hins vegar var tekið mjög skýrt fram að hann hefði ekki afskipti af einstökum málum sem til umfjöllunar væru hjá stofnuninni. Samkvæmt tillögu efnahags- og viðskiptanefndar voru samþykktar breytingar á frumvarpstextanum sem gerðu það að verkum að lokamálsliður 3. gr. sagði aðeins að stofnunin heyrði undir viðskiptaráðherra. Það var sem sagt fellt út að ráðherra hefði ekki afskipti af einstökum málum sem til umfjöllunar væru hjá stofnuninni. Í nefndaráliti í þskj. 1313 kom fram að nefndin teldi stofnunina vera sjálfstæða og að ekki þætti ástæða til að geta þess sérstaklega í lagatextanum að ráðherra hafi ekki afskipti af einstökum málum. Af 17. gr. laganna um kærunefnd er ljóst að ekkert kærusamband er á milli Fjármálaeftirlits og ráðherra en það ætti að tryggja faglegt sjálfstæði stofnunarinnar gagnvart ráðherra. Þrátt fyrir þetta er mjög mikilvægt að eyða allri óvissu um stöðu stofnunarinnar og kveða skýrar á um sjálfstæði hennar en gert er í lögunum.
Í 2. gr. er lagt til að heimildir Fjármálaeftirlitsins verði gerðar víðtækari og er gert ráð fyrir að það hafi almenna heimild til að kalla fyrir sig aðila til skýrslugjafar líkt og gildir við skattrannsóknir. Þá er lagt til að Fjármálaeftirlitið hafi almenna heimild til að leggja hald á gögn í samræmi við lög um meðferð opinberra mála.
Í 3. gr. er lagt til að heimild Fjármálaeftirlitsins til að leggja á dagsektir verði styrkt. Í greininni felst meðal annars að ef aðili vanrækir að veita Fjármálaeftirlitinu upplýsingar með tilkynningu samkvæmt lögum geti það knúið fram upplýsingar með beitingu dagsekta. Gert er ráð fyrir að viðskiptaráðherra setji reglugerð í samráði við Fjármálaeftirlitið sem kveði nánar á um ákvörðun dagsekta, m.a. um fjárhæðir.
Í 4. gr. felst nýmæli um að viðskiptaráðherra skuli gefa Alþingi skýrslu á hverju ári um störf Fjármálaeftirlitsins.
Í 5. gr. er lagt til að viðurlög við brotum á lögunum verði hert og svipar ákvæðinu til viðurlagaákvæða XIII. kafla samkeppnislaga.
Loks er í 6. gr. að finna bráðabirgðaákvæði sem skyldar viðskiptaráðherra til að leggja fram frumvarp sem styrki enn frekar stjórnsýslulega stöðu Fjármálaeftirlitsins.
Virðulegi forseti. Í greinargerðinni segir um markmið þessara laga, með leyfi forseta:
,,Með setningu laga nr. 87/1998, um opinbert eftirlit með fjármálastarfsemi, var ákveðið að sameina opinbert eftirlit með fjármálastarfsemi í einni stofnun, Fjármálaeftirlitinu. Lögin fólu ekki í sér neinar afgerandi breytingar á valdheimildum eða úrræðum, svo sem til ákvörðunar dagsekta, heldur var byggt á þeim reglum sem giltu um bankaeftirlit Seðlabanka Íslands og starfsemi Vátryggingaeftirlitsins. Frekari útvíkkun á heimildum Fjármálaeftirlitsins til að sinna eftirliti eða beita dagsektum átti að móta síðar í ljósi reynslunnar og breyttra starfshátta á fjármagnsmarkaði. Þótt tiltölulega stuttur tími sé liðinn frá því að Fjármálaeftirlitið tók til starfa er ljóst að miklar og örar breytingar hafa orðið á fjármálamarkaðnum. Nú þegar hafa komið upp tilvik þar sem lagalegar heimildir Fjármálaeftirlitsins til að sinna eftirliti og aðhaldi hafa reynst ófullnægjandi.
Ljóst er að styrkja þarf nú þegar stöðu Fjármálaeftirlitsins og auka sjálfstæði þess. Skilgreina þarf með skýrum hætti verkaskiptingu Fjármálaeftirlits og ráðuneyta. Þá þarf að auka heimildir Fjármálaeftirlitsins til að kalla eftir upplýsingum frá eftirlitsskyldum aðilum og öðrum þeim sem kunna að hafa upplýsingar er tengjast viðkomandi og taldar eru skipta máli eða geta haft áhrif á meðferð og niðurstöðu máls sem til meðferðar er hjá Fjármálaeftirlitinu. Hér er t.d. átt við aðgang að upplýsingum frá þeim sem fara með eignarhlut í viðkomandi fyrirtæki og upplýsingum um dótturfyrirtæki og hlutdeildarfyrirtæki eftirlitsskyldra aðila. Þá er ljóst að styrkja þarf heimildir Fjármálaeftirlitsins til að knýja á um skil á upplýsingum sem farið hefur verið fram á og jafnframt þarf að styrkja heimildir til að fylgja eftir kröfum um úrbætur í starfsemi eftirlitsskyldra aðila. Í þessu tilliti er nauðsynlegt að endurskoða gildandi ákvæði um dagsektir.
Miklar breytingar hafa orðið á fjármagnsmarkaði á undanförnum árum. Hlutverk Fjármálaeftirlitsins er mikilvægt á tímum þessarar öru þróunar. Það er skylda og á ábyrgð stjórnenda fjármálafyrirtækja að skipuleggja starfsemi sína þannig að fyrir hendi sé virk áhættustýring, innra eftirlit og að fylgt sé lögum og reglum um fjármálastarfsemi.
Eitt af meginverkefnum Fjármálaeftirlitsins er að hafa eftirlit með því að innra skipulag og innra eftirlit fjármálafyrirtækja sé eins og best verður á kosið. Það er hins vegar er ljóst að styrkja þarf stöðu og sjálfstæði Fjármálaeftirlitsins til þess að geta sinnt lögboðnu hlutverki og auka þarf heimildir til afskipta ef á þarf að halda. Virkt eftirlit Fjármálaeftirlitsins getur skipt miklu um þróun og skipulag fjármagnsmarkaðarins.
Markmiðið þessa frumvarps er að styrkja stjórnsýslulega stöðu Fjármálaeftirlitsins og valdheimildir þess.``
Virðulegi forseti. Hér hefur verið mikil umræða í dag um samkeppnislög og Samkeppnisstofnun og samkeppnisráð og margt af því sem þar hefur verið sagt má í raun og veru yfirfæra á hlutverk Fjármálaeftirlitsins en það er alveg klárlega ljóst í hugum allra að í þeirri öru þróun sem er á fjármagnsmarkaðnum í dag er mjög mikilvægt að Fjármálaeftirlitið sé virkt. Þetta frv. felur í sér styrkingu Fjármálaeftirlitsins. Það getur hugsanlega falið í sér einhvern kostnað og því miður vannst ekki tími til þess eða var ekki farið í þá vinnu að láta meta það sérstaklega en mér sýnist að þarna gæti verið um að ræða einhver stöðugildi sem þyrfti að bæta við inn í Fjármálaeftirlitið þannig að það gæti haft í för með sér kostnað upp á 10--15 millj. hvað lýtur að nýjum stöðugildum. Um annan kostnað er óljóst.
Ég vil að lokum, virðulegi forseti, óska eftir því að þetta frv. fari til vinnslu í efh.- og viðskn. að lokinni umræðunni.