Ögmundur Jónasson:
Herra forseti. Ég er fylgjandi því að stofnaður verði þjóðgarður um Snæfell, að þjóðgarðurinn taki til öræfanna umhverfis, þar með Eyjabakka og Jökulsár í Fljótsdal. Ég er þess vegna andvígur Fljótsdalsvirkjun. Þetta er stefna okkar flokks og hún er afdráttarlaus. Við styðjum það hins vegar líka að þessi mál fari í eðlilegan, lögformlegan farveg, lögformlegt umhverfismat. ,,Til hvers?`` er spurt úr salnum. Vegna þess að það eru landslög. Lög landsins kveða á um að það skuli gert. (Gripið fram í.) Það sem hér liggur fyrir eru skýrslur hagsmunaaðila. Lögformlegt mat á þessum skýrslum vantar. Það kemur frá skipulagsyfirvöldum, (Gripið fram í: Ekki þinginu.) ekki þinginu. Slík umræða og slíkt mat getur hins vegar varpað ljósi á málið og gert okkur sem eigum að taka endanlega ákvörðun auðveldara um vik, þannig að ég er sannfærður um að lögformlegt umhverfismat mun styðja okkar málstað. En ástæðan fyrir því er þó fyrst og fremst sú að þetta eru lög landsins og þeim ber að hlýta. Sú tillaga sem hér liggur fyrir fjallar ekki um lögformlegt umhverfismat. Hún heitir: ,,Tillaga til þingsályktunar um framhald framkvæmda við Fljótsdalsvirkjun.`` Framhald framkvæmda við Fljótsdalsvirkjun, framhald, hvað þýðir það? Þar er vísað aftur og þar er vísað fram. Hér kemur fram hvert þetta samhengi hlutanna er. Það kemur fram á bls. 65 í skýrslunni. Það er fyrirtækið Nýsir sem vinnur þann hluta. Þar segir um þau áform sem nú eru uppi, með leyfi forseta:
,,Í fyrsta lagi, bygging álvers með 120 þús. tonna framleiðslu á ári, sem hefur framleiðslu seint á árinu 2003, með 1.700 gígavattstunda rafmagnsnotkun frá væntanlegri Fljótsdalsvirkjun og jarðgufuvirkjun við Bjarnarflag. Í öðru lagi, stækkun álversins í 360 þús. tonna framleiðslu sem lokið verði á árunum 2008--2012, líklega með raforku frá fyrirhugaðri Kárahnúkavirkjun. Í þriðja lagi er hugsanleg stækkun álversins í 480 þús. tonna framleiðslu á árunum 2011--2015.``
Síðar segir, með leyfi forseta:
,,Áætlað er að 480 þús. tonna álver skapi 643 heilsársstörf sem hækkar vegna afleysinga um 12% eða alls um 720 ársverk.``
Hér er verið að tala um 480 þús. tonna álbræðslu. Þetta er samhengi hlutanna. Síðan leyfa menn sér að bera fram tillögu til þál. um framhald Fljótsdalsvirkjunar. Það er fullkominn tvískinnungur sem í þessu felst vegna þess að ef þáltill. er skoðuð, þá vísar hún til skýrslunnar allrar og allra þeirra gagna sem reidd voru fram fyrir helgina. Engu að síður ber hún heitið Fljótsdalsvirkjun. En hér kemur fram að þetta fjallar um og tekur til miklu víðtækari aðgerða, virkjana og framkvæmda.
Hafa menn hugleitt hvað 480 þús. tonna álver þýðir? Það hefur reyndar komið fram við umræðuna að við erum að tala um þrefalt álverið í Straumsvík. Hvað tekur langan tíma að keyra fram hjá álverinu í Straumsvík? Ætli það taki ekki fimm mínútur? Það mun sennilega taka korter að keyra fram hjá þessu. Það mun taka raforku, jafnmikla raforku og við notum núna í landinu öllu til álversins, til allra heimila, til allra fyrirtækja og þetta ætla menn að afgreiða núna fyrir jólin. (Gripið fram í.) Og nú byrja menn að hafa í flimtingum að sjálfsögðu. En þetta mál er ekki til að hafa í flimtingum. Þetta mál er tilfinningamál fyrir margt fólk og margt gott hefur verið skrifað um þessi mál á undanförnum dögum. Ég vísa t.d. til ágætrar greinar eftir Snævar Sigurðsson í Morgunblaðinu fyrir fáeinum dögum. Hann segir réttilega að það sé mikið stórmál að sökkva Eyjabökkum og eðlilegt að fólk tjái sig af miklum tilfinningahita um málið. Hann segir líka:
,,Vandamál byggða á Austfjörðum er líka mikið stórmál og því eðlilegt að fólk gefi tilfinningunum lausan tauminn í baráttunni fyrir sinni heimabyggð.``
Síðan kemst þessi maður að þeirri niðurstöðu að hálendið norðaustan Vatnajökuls sé of verðmætt til að fórna því í þessu skyni.
En það er rétt hjá honum að þetta er tilfinningamál. Tilfinningar geta verið verðmætar í sjálfu sér og þær geta meira að segja haft efnahagslegt gildi vegna þess að fólk leggur land undir fót til að skoða náttúruperlur og það er það sem við erum að fjalla um hér.
En hvað ber landstjórninni að gera þegar fjallað er um mál af þessu tagi sem skipta þjóðinni í fylkingar? Hvað ber landstjórninni að gera? Henni ber að beina málinu inn í uppbyggilegan, rökrænan farveg, það ber henni að gera. Svo ekki sé á það minnst að henni beri að fara að landslögum og hlíta landslögum. Framlag okkar til þessara mála í Vinstri hreyfingunni -- grænu framboði var sl. vor og reyndar á þinginu þar áður og endurtekið sl. vor og aftur núna að leggja fram þáltill. um lögformlegt mat, umhverfismat á Fljótsdalsvirkjun. Þetta hefur verið framlag okkar.
Undir þetta hafa tekið ábyrgir aðilar í þjóðfélaginu. Ég ætla ekki að fara að lesa þá upp vegna þess að ég hef stuttan tíma. En nánast allir þeir aðilar sem láta náttúruvernd sig skipta hafa tekið undir með okkur í þessu efni, nánast allir þeir aðilar hafa tekið undir það.
Hvað er það þá sem stendur upp úr? Jú, að þetta sé fjárhagslega hagkvæmt fyrir þjóðarbúið og fyrir Austurland sérstaklega. Það er það sem menn vísa til.
Hvað Austurland snertir erum við að tala um atvinnusvæði þar sem búa 8.400 manns í tíu þéttbýliskjörnum og á 250 sveitabæjum, eins og fram kemur í skýrslunni sem er til umræðu. Við erum að tala um atvinnusvæði þar sem eru um 4.000 ársverk. Hér kom fram, eins og ég vísaði til áðan, að við kunnum að fá tæplega 1.000 störf. Reyndar kom það einnig fram í máli hv. þm. Kolbrúnar Halldórsdóttur áðan að hvert ársverk kæmi til með að kosta 55 millj. kr. ef ég man rétt og var þá vísað í athuganir Þorsteins Siglaugssonar.
Eins og ég gat um áðan er hér á ferðinni mikið tilfinningamál fyrir margt fólk. Þetta er stórmál sem við erum að fjalla um. Þess vegna er mikil sönnunarbyrði sem hvílir á þeim sem stýra för. Mikil sönnunarbyrði að þeir geti sýnt fram á að þetta sé þjóðhagslega hagkvæmt. Ég efast reyndar um að þetta sé hagkvæmt fyrir Austfirðinga og vísa þá til stærðar þessa atvinnumarkaðar og reyndar er það svo á Austfjörðum að þangað er verið að flytja fólk af því það vantar fólk. En í þessu skyni hafa menn reyndar vísað til fjölbreytni í atvinnulífi þannig að við skulum láta það liggja á milli hluta. En ég efast þó stórlega um að þetta sé svo.
En það sem mér finnst alvarlegt og það sem mér finnst ekki hafa komið fram og það sem mér finnst hæstv. ráðherrar verði að gera er að svara þeim rökum sem fram hafa komið frá virtum hagfræðingum sem telja þessa ráðstöfun mjög vafasama fyrir þjóðarbúið.
Hagfræðingur að nafni Sigurður Jóhannesson skrifar mjög athyglisverða grein ekki alls fyrir löngu í Frjálsa verslun. Hann vitnar þar í fréttamannafund sem iðnrh. hélt. Í þessari grein segir, með leyfi forseta:
,,Skammt er síðan iðnrn. kynnti tölur um gróða af fyrirhugðu álveri á Reyðarfirði. Ekki var vikið orði að því hvort hagnaður yrði af virkjun fyrir það. Mætti þó halda að þær upplýsingar ættu meira erindi við almenning sem mun eiga virkjunina en ekki álverið.``
Í þessari grein leiðir hann rök að því að um 13 milljarða kr. tap verði af Fljótsdalsvirkjun, og þá er miðað við 45 ára afskriftir. Hvernig stendur á því? (Gripið fram í.) Hæstv. forsrh. spyr á hvaða forsendum þetta sé byggt. Það er byggt á þeim forsendum sem Landsvirkjun hefur reitt fram. Þá skulu hæstv. ráðherrar svara því og þeir skulu svara þeim hagfræðingum sem hafa komið fram með þessi rök. Ég nefndi Þorstein Siglaugsson, ég nefndi Sigurð Jóhannesson og ég nefni Tryggva Felixson og ég óska eftir því að hæstv. iðnrh. svari þeim síðastnefnda á annan hátt en hann gerði í Morgunblaðinu, ég held það hafi verið þann 24. nóv. á síðasta ári, ef ég man rétt, því að þar segir hæstv. iðnrh. um ummæli sem voru gagnrýnin í hans garð og komu frá Tryggva Felixsyni, með leyfi forseta:
,,Enn ber þó nokkuð á óvandaðri umfjöllun um orkufrekan iðnað. Ein slík grein birtist í Morgunblaðinu í gær þegar Tryggvi Felixson, embættismaður í þjónustu ríkisstjórnarinnar, reynir að gera tölur mínar um þjóðhagsleg áhrif frekari stóriðjuframkvæmda tortryggilegar.``
Embættismaður --- það er engin tilraun gerð til að koma með efnisleg rök heldur setja ofan í við manninn á þeirri forsendu að hér sé á ferðinni húsbóndinn væntanlega annars vegar og hjúið hins vegar. Þetta er umræðan sem þjóðinni er boðið upp á. Nú er ekki til of mikils mælst að ríkisstjórnin reiði fram rökin og svari þeim rökstuddu fullyrðingum sem fram hafa komið frá þessum virtu hagfræðingum, svari þessum röksemdum.
Hæstv. iðnrh. fór mikinn fyrr í dag og hafði uppi gagnrýni í garð stjórnarandstöðunnar, m.a. á hendur hv. þm. Steingrími J. Sigfússyni og spurði með miklum þjósti hvort menn væru að efast um heilindi manna í kerfinu. Nei, nei, enginn var að efast um nein heilindi. Hins vegar vakna ýmsar spurningar þegar menn koma fram með þessum hætti. Auðvitað vakna ýmsar spurningar þegar það er Þjóðhagsstofnun sem reiðir fram upplýsingarnar. Hún lýtur forstjóra sem var ekki alls fyrir löngu ráðuneytisstjóri í iðnrn. Hver er það sem leiðir fjárfestingarhópinn? Er það ekki Landsbankinn? Hver var settur til þess að verkstýra þar á bæ? Það var fyrrv. ráðuneytisstjóri sama ráðuneytis. Að sjálfsögðu.
Ég vakti athygli á því á sínum tíma þegar við fjölluðum um þáltill. okkar um umhverfismat að umsögnin hefði breyst sem kom frá ákveðnum aðila, frá Ferðamálaráði, sem var 10. nóv. 1998 mjög jákvætt tillögu okkar. Þar sagði, með leyfi forseta:
,,Samþykkt var á fundi framkvæmdastjórnar að senda jákvæða umsögn og hvetja til samþykktar þingsályktunartillögunnar.``
Þetta var 1998. Síðan kom ári síðar:
,,Með tilliti til þess að málið er flókið og viðamikið ákveður Ferðamálaráð að unnið verði að því að skilgreina hagsmuni ferðaþjónustunnar á svæðum norðan Vatnajökuls með sérstöku tilliti til orkuvinnslu og náttúruverndar. Er formanni og framkvæmdastjóra falið að setja á laggirnar vinnuhóp til að taka saman í skýrslu grunn að slíkri skilgreiningu.``
(Forseti hringir.) Hæstv. forseti. Ég er að ljúka máli mínu. Hvað skyldi hafa breyst á þessu eina ári? Ég skal svara því í andsvari.