Sigríður Jóhannesdóttir:
Hæstv. forseti. Eins og hv. formaður menntmn. tók réttilega fram þá skrifuðum við í minni hluta hv. menntmn. undir frv. með fyrirvara. Ég vil með nokkrum orðum gera grein fyrir í hverju fyrirvari minn er fólginn.
Í 1. gr. frv. er það gert valkvætt hvort nemendur þreyta samræmt próf eða ganga upp í framhaldsskóla án þess. Þeir munu þá væntanlega geta hafið nám í almennum deildum svokölluðum. Þó hefur fulltrúi framhaldsskóladeildar menntmrn. gert grein fyrir því í menntmn. að ef nemendur hafi mjög góðar einkunnir á skólaprófum þá geti þeir fengið aðgang að þeim áföngum í framhaldsskóla sem leiða til stúdentsprófs. Ég hef allt gott um þetta að segja.
Á undanförnum árum hefur reynst erfitt að skylda alla nemendur til að þreyta samræmt próf, líka þá sem kennarar og aðstandendur vita að eru illa undir það búnir og vitað er að muni kannski fá 1 eða 2 í einkunn úr slíku prófi. Allir hafa verið settir í prófið. Á undanförnum árum hefur þetta leitt til þess, vegna aukinnar samkeppni skóla um niðurstöður í samræmdum prófum, að skólarnir hafa í auknum mæli hvatt nememdur til að mæta ekki í prófið, tilkynna sig veika eða slíkt svo þeir lækki ekki mikið meðaleinkunnina í skólanum. Auðvitað er þetta ekki samboðið neinu menntakerfi. Þess vegna tel ég að þessi grein um valfrelsi sé mjög til bóta.
Í grg. með frv. er tekið fram að þetta sé gert til að stuðla að því að nemendur taki meiri ábyrgð á námi sínu. Það er í sjálfu sér gott markmið en einnig er sagt að samkvæmt aðalnámskrá sé gert ráð fyrir að um það bil 30% kennslutímans geti verið valfrjáls í 9. og 10. bekk grunnskóla. Um það gildir hið sama og um annað í þessu frv., markmiðið er gott en ég vil vekja athygli á því að aukið valfrelsi leiðir til aukins kostnaðar sveitarfélaga sem hefur ekki alltaf reynst auðvelt að fá tekið tillit til í samningum við ríkisvaldið um kostnaðarskiptingu. Ég tel eins gott að menn samþykki þetta frv. með opin augun í þeim efnum. Þetta aukna valfrelsi hlýtur að leiða til aukins kostnaðar fyrir sveitarfélögin. Aðeins örfáir skólar eru það stórir að þeir geti boðið upp á aukið valfrelsi án þess að það leiði til mikillar kostnaðaraukningar.
Ef nemendur eiga að geta valið það sjálfir hvort þeir taka samræmt próf eftir eitt ár eða tvö ár þá mun það örugglega leiða til þess að gerðar verði kröfur um að slíkir bekkir verði starfræktir í grunnskólum, úrvalsbekkir fyrir þá nemendur sem ætla sér að ljúka slíku prófi á einu ári. Ég tel að skólarnir séu skyldugir til að verða við því og það verður ábyggilega erfitt sums staðar. Ég tel að ef ekki verði orðið við þessu þá muni það leiða til þess að einkaaðilar muni bregða undir sig betri fætinum og bjóða upp á slíkt ársnám. Ég hef ekki verið fylgjandi því hingað til að einkaskólum verði gert sérlega hátt undir höfði. Það er ábyggilegt að breytingin kallar á að boðið verði upp á sérúrræði. Ef það verður ekki gert þá kemur einkageirinn með þau sérúrræði. Auðvitað geta ekki aðrir farið í það nám en þeir sem hafa efni á að borga. Þar er ekki spurt um námsgetu.
Inntökuskilyrði í framhaldsskóla eru skilgeind í aðalnámskrá fyrir framhaldsskóla og þau segja til um lágmarksárangur sem þarf í lykilgreinum einstakra brauta. Í þessu sambandi vil ég minna á hversu mikilvægt það er í sambandi við aukið valfrelsi að boðið verði upp á aukna námsráðgjöf í skólunum. Það er gríðarlega mikilvæg ákvörðun sem nemendur taka þegar þeir ákveða að þreyta ekki samræmt próf heldur ætli þeir að setjast í almenna deild. Eins og málin blasa við núna hefur brautin ekki verið nægilega vel mörkuð þannig að tilgreindar hafi verið opnar leiðir úr almennum brautum sem leiða til einhvers konar starfsréttinda eða stúdentsprófs, sem vel getur hugsast. Ég tel að þarna sé um svo afdrifaríka ákvörðun að ræða að það sé skilyrði að námsráðgjöf í grunnskólum verði aukin til nemenda sem standa frammi fyrir því að ákveða hvort þeir ætla að taka samræmt próf eða ekki.
Þá er lagt til að í stað þess að nemendur verði skyldaðir til að taka samræmd lokapróf í a.m.k. fjórum námsgreinum geti þeir átt kost á að þreyta lokapróf í allt að 6 námsgreinum. Eins og með margt í þessu geta verið tvær hliðar á málinu. Það fer raunar allt eftir framkvæmdinni, hvernig hún verður úti í hinum einstöku grunnskólum. En ég minni á það að þessi samræmdu próf, eins og þau hafa verið í fjórum námsgreinum hingað til, hafa haft gríðarlega stýrandi áhrif á allt skólastarfið. Einstakir skólar hafa bókstaflega ekki getað hugsað um önnur markmið í skólastarfinu í 10. bekk en að útkoman á samræmdu prófum verði þokkaleg. Öllu náminu hefur verið stýrt inn á það. Það hefur verið mjög óviðeigandi og óviðunandi. Auðvitað er kennt í mikilvægum fögum öðrum en þeim sem lýkur með samræmdu prófi.
Ég tel eina sérstaklega jákvæða hlið á því að nemendur geti valið milli þess að taka samræmt próf eða ekki. Ég held að birtingar á útkomu skólanna hljóti að leggjast niður og í framhaldi af því opinber samkeppni um meðaltalsniðurstöðu á samræmdum prófum sem í sjálfu sér hefur ekki haft mikið að segja. Ég vil minna á það að samræmt próf er auðvitað gríðarlega mikilvægt fyrir kennara sem hjálpartæki við að skipuleggja skólastarf og mikilvægt sem viðmiðun í skólaþróun. En samræmt próf er ekki algott og ekki óskeikult. Ég vil minna á samþykkt frá 8. fulltrúaþingi Kennarasambands Íslands, með leyfi herra forseta:
,,8. fulltrúaþing Kennarasambands Íslands harmar þau mistök sem Rannsóknastofnum uppeldis- og menntamála gerir ár eftir ár við samningu og framkvæmd samræmdra prófa í 10. bekk grunnskóla.
Það er neikvætt veganesti nemenda eftir 10 ára skólagöngu að fá niðurstöður úr pófum sem vegna mistaka í framkvæmd sýna ekki raunverulega getu þeirra í ákveðnum námsgreinum.
Kennarasamband Íslands beinir því til framhaldsskóla að líta ekki á niðurstöður samræmdra prófa sem einhliða mælistiku við inntöku nemenda í framhaldsnám.``
Einmitt það er gert með þessu frv. Því er beint til framhaldsskóla að líta frekar á meðaltal sem auðvitað er mjög jákvætt. En þessi tilvitnun sýnir svo ekki verður um villst að það er alla vega mat sérstakra sérfræðinga Kennarasambandsins í skólastarfi að þessi próf hafi ekki verið óskeikul. Þess vegna er mjög leitt til þess að vita að svokölluðum meðaltalsárangri hafi verið slegið upp sem einhverju óskeikulu. Heilu byggðarlögin eru með höfuðið undir hendinni út af niðurstöðum sem úr prófum sem að mati þeirra sem helst ættu að vita sýna ekki raunverulega getu nemenda.
Að síðustu langar mig aðeins að benda á að fjmrn. telur að fjölgun samræmdra prófa auki útgjöld. Þar er talið að prófunum fjölgi miðað við að hliðstætt hlutfall muni þreyta þau eins og undanfarin ár. Ég held reyndar að það sé ekki tiltakanleg hætta á því. Hv. fjmrn. hefur hins vegar ekki hugleitt að það blasir náttúrlega við að þetta frv. mun hafa aukinn kostnað fyrir sveitarfélögin í för með sér. Vonandi gleymist það ekki við umfjöllun um fjármál sveitarfélaga í nefnd um kostnaðarskiptingu sem títt hefur verið nefnd í dag.