Ferill 393. máls. Aðrar útgáfur af skjalinu: PDF - Word Perfect.
125. löggjafarþing 1999–2000.
Þskj. 1120 — 393. mál.
Svar
félagsmálaráðherra við fyrirspurn Helgu A. Erlingsdóttur um hlutföll kynja í stjórnum, nefndum og ráðum á vegum opinberra aðila.
Ákveðið var að afla einungis upplýsinga um hlutfall kynja í stjórnum, nefndum og ráðum á vegum ráðuneyta. Því eru ekki tilgreindar upplýsingar um hlutfall kynja á vegum einstakra sveitarfélaga né opinberra stofnana eða fyrirtækja.
1. Hver voru hlutföll milli kynja í stjórnum, nefndum og ráðum á vegum ríkisins í upphafi þessa árs?
Skrifstofa jafnréttismála aflaði í byrjun þessa árs upplýsinga um fjölda kvenna og karla í opinberum nefndum, stjórnum og ráðum á vegum ráðuneyta. Var miðað við þær nefndir sem voru að störfum um síðustu áramót.
Tafla 1. Heildarfjöldi kvenna og karla í opinberum nefndum, stjórnum og ráðum, auk hlutfalls kvenna þar af, skipt eftir ráðuneytum.
| Ráðuneyti | Fjöldi | Konur | Karlar | Hlutfall kvenna | |
| 2000 | 1990 | ||||
|
Dóms- og kirkjumálaráðuneyti
|
236 | 50 | 186 | 21,2 | 6,5 |
|
Félagsmálaráðuneyti
|
370 | 137 | 233 | 37,0 | 22,5 |
|
Fjármálaráðuneyti
|
662
|
134 | 528 | 20,2 | 16,2 |
|
Forsætisráðuneyti
|
182 | 37 | 145 | 20,3 | 7,1 |
|
Heilbrigðis- og tryggingamálaráðuneyti
|
582 | 221 | 361 | 38,9 | 21,1 |
|
Iðnaðar- og viðskiptaráðuneyti
|
498 | 86 | 412 | 17,3 | 4,1 |
|
Landbúnaðarráðuneyti
|
307 | 31 | 276 | 10,1 | 5,6 |
|
Menntamálaráðuneyti
|
1.736 | 557 | 1.179 | 32,1 | 29,3 |
|
Samgönguráðuneyti
|
294 | 33 | 261 | 11,2 | 8,3 |
|
Sjávarútvegsráðuneyti
|
153 | 23 | 130 | 15,0 | 6,4 |
|
Umhverfisráðuneyti
|
316 | 67 | 249 | 21,2 | 5,5 |
|
Utanríkisráðuneyti
|
80 | 13 | 67 | 16,3 | 6,2 |
|
Samtals
|
5.416 | 1.389 | 4.027 | 25,6 | 16,6 |
Tafla 1 sýnir heildarfjölda kvenna og karla í opinberum nefndum, stjórnum og ráðum, skipt eftir ráðuneytum, en 25,6% þeirra eru konur. Hefur hlutur kvenna í hvers konar nefndarstörfum í Stjórnarráðinu því aukist um tæp 10% á tíu árum.
Hlutfall kvenna í þessum störfum hefur hækkað hjá öllum ráðuneytum á tímabilinu. Hlutur þeirra í nefndum, stjórnum og ráðum hefur fjórfaldast í iðnaðar- og viðskiptaráðuneyti og umhverfisráðuneyti. Í tveimur ráðuneytum, dóms- og kirkjumálaráðuneyti og forsætisráðuneyti, hefur hlutur kvenna nær þrefaldast og er nú um og yfir 20%. Í heilbrigðis- og tryggingamálaráðuneyti er hlutur kvenna þó mestur, eða um 38,9%, og hefur hlutfall kvenna nánast tvöfaldast þar frá árinu 1990. Sama er upp á teningnum hjá félagsmálaráðuneyti en þar hefur hlutfall kvenna hækkað úr 22,5% í 37,0% á tímabilinu. Hlutfall kvenna er áberandi lægst í landbúnaðarráðuneyti og samgönguráðuneyti, eða rúm 11%. Hlutur kvenna hefur þó tvöfaldast í nefndum, stjórnum og ráðum á vegum landbúnaðarráðuneytis frá árinu 1990.
2. Hverjir tilnefna í stjórnir, nefndir og ráð þegar um slíkt er að ræða? Hve margar konur og hve margir karlar eru tilnefnd eða skipuð og hversu margar eru nefndirnar? Svar óskast sundurliðað eftir ráðuneytum og því hvort um tilnefningar er að ræða eða ekki.
Í töflum 2–11 má sjá fjölda þeirra kvenna og karla sem skipaður hefur verið í nefndir, stjórnir og ráð á vegum ráðuneyta. Fyrir sérhvert ráðuneyti er sérstaklega greint milli nefndarmanna sem tilnefndir eru af Alþingi, hagsmunaaðilum, viðkomandi ráðherra og ráðuneyti eða öðrum ráðuneytum. Ákveðið var að tilgreina ekki sérstaklega einstaka hagsmunaaðila þar sem um mikinn fjölda er að ræða.
Athygli er vakin á að kallað var eftir gögnum úr hverju ráðuneyti fyrir sig og var misjafnt á hvern hátt þau voru unnin. Var reynt að samræma upplýsingarnar eftir megni. Hugsanlegt er að skörun sé milli tilnefninga einstaks ráðherra og ráðuneytis þar sem hvorki kom skýrt fram hver tilnefndi né var unnt að styðjast við lögmælta skipan nefndar.
Nefndarmenn sem teljast tilnefndir af óskilgreindum aðilum eru meðal annars þeir sem gegna embættum sem eru lögskipuð í nefndir auk þeirra sem Hæstiréttur tilnefnir í úrskurðanefndir eða álitsnefndir innan stjórnsýslunnar, svo sem úrskurðarnefnd almannatrygginga, úrskurðarnefnd skipulags- og byggingarmála og kærunefnd jafnréttismála. Þegar embætti eru lögskipuð í nefndir þarf sá er gegnir tilteknu embætti að sitja í viðkomandi nefnd. Eðli málsins samkvæmt geta tilnefningaraðilar þá ekki haft áhrif á kynjahlutfall í þeim nefndum, stjórnum og ráðum. Hæstiréttur tilnefnir fulltrúa í fáeinar nefndir innan stjórnsýslunnar í ljósi þess hversu hlutlaus hann telst. Þótti ekki ástæða til að tilgreina tilnefningar hans sérstaklega.
Í eftirfarandi töflum kemur fram fjöldi kvenna og karla í nefndum, stjórnum og ráðum á vegum einstakra ráðuneyta, auk hlutfalls kvenna, sundurliðað eftir tilnefningaraðilum.
Tafla 2. Dóms- og kirkjumálaráðuneyti.
| Tilnefningaraðilar | Fjöldi | Konur | Karlar | Hlutfall kvenna |
|
Alþingi
|
45 | 7 | 38 | 15,6 |
|
Hagsmunaaðilar
|
33 | 7 | 26 | 21,2 |
|
Ráðherra/án tilnefningar
|
7 | 2 | 5 | 28,6 |
|
Dóms- og kirkjumálaráðuneyti
|
140 | 35 | 105 | 25,0 |
|
Önnur ráðuneyti
|
8 | 2 | 6 | 25,0 |
|
Óskilgreint
|
– | – | – | – |
|
Samtals
|
233 | 53 | 180 | 22,7 |
Tafla 3. Félagsmálaráðuneyti.
| Tilnefningaraðilar | Fjöldi | Konur | Karlar | Hlutfall kvenna |
|
Alþingi
|
2 | 1 | 1 | 50,0 |
|
Hagsmunaaðilar
|
252 | 91 | 161 | 36,1 |
|
Ráðherra/án tilnefningar
|
82 | 34 | 48 | 41,5 |
|
Félagsmálaráðuneyti
|
14 | 7 | 7 | 50,0 |
|
Önnur ráðuneyti
|
32 | 14 | 18 | 43,8 |
|
Óskilgreint
|
12 | 2 | 10 | 16,7 |
|
Samtals
|
394 | 149 | 245 | 37,8 |
Tafla 4. Fjármálaráðuneyti.
| Tilnefningaraðilar | Fjöldi | Konur | Karlar | Hlutfall kvenna |
|
Alþingi
|
7 | 2 | 5 | 28,6 |
|
Hagsmunaaðilar
|
121 | 22 | 99 | 18,2 |
|
Ráðherra/án tilnefningar
|
35 | 11 | 24 | 31,4 |
|
Fjármálaráðuneyti
|
286 | 57 | 229 | 19,9 |
|
Önnur ráðuneyti
|
108 | 16 | 92 | 14,8 |
|
Óskilgreint
|
86 | 3 | 83 | 3,5 |
|
Samtals
|
643 | 111 | 532 | 17,3 |
Tafla 5. Heilbrigðis- og tryggingamálaráðuneyti.
| Tilnefningaraðilar | Fjöldi | Konur | Karlar | Hlutfall kvenna |
|
Alþingi
|
13 | 5 | 8 | 38,5 |
|
Hagsmunaaðilar
|
239 | 106 | 133 | 44,4 |
|
Ráðherra/án tilnefningar
|
65 | 23 | 42 | 35,4 |
|
Heilbrigðis- og tryggingamálaráðuneyti
|
137 | 43 | 94 | 31,4 |
|
Önnur ráðuneyti
|
26 | 13 | 13 | 50,0 |
|
Óskilgreint
|
9 | 5 | 4 | 55,6 |
|
Samtals
|
489 | 195 | 294 | 39,9 |
Tafla 6. Iðnaðar- og viðskiptaráðuneyti.
| Tilnefningaraðilar | Fjöldi | Konur | Karlar | Hlutfall kvenna |
|
Alþingi
|
50 | 15 | 35 | 30,0 |
|
Hagsmunaaðilar
|
296 | 50 | 246 | 16,9 |
|
Ráðherra/án tilnefningar
|
95 | 20 | 75 | 21,1 |
|
Iðnaðar- og viðskiptaráðuneyti
|
61 | 10 | 51 | 16,4 |
|
Önnur ráðuneyti
|
5 | 1 | 4 | 20,0 |
|
Óskilgreint
|
34 | 12 | 23 | 35,3 |
|
Samtals
|
542 | 108 | 434 | 19,9 |
Tafla 7. Landbúnaðarráðuneyti.
| Tilnefningaraðilar | Fjöldi | Konur | Karlar | Hlutfall kvenna |
|
Alþingi
|
0 | 0 | 0 | 0,0 |
|
Hagsmunaaðilar
|
73 | 2 | 71 | 2,7 |
|
Ráðherra/án tilnefningar
|
24 | 4 | 20 | 16,7 |
|
Landbúnaðarráðuneyti
|
113 | 12 | 101 | 10,6 |
|
Önnur ráðuneyti
|
21 | 2 | 19 | 9,5 |
|
Óskilgreint
|
5 | 0 | 5 | 0,0 |
|
Samtals
|
236 | 20 | 216 | 8,5 |
Tafla 8. Menntamálaráðuneyti.
| Tilnefningaraðilar | Fjöldi | Konur | Karlar | Hlutfall kvenna |
|
Alþingi
|
28 | 15 | 13 | 53,6 |
|
Hagsmunaaðilar
|
966 | 305 | 661 | 31,5 |
|
Ráðherra/án tilnefningar
|
502 | 161 | 341 | 32,1 |
|
Menntamálaráðuneyti
|
164 | 59 | 105 | 36,0 |
|
Önnur ráðuneyti
|
42 | 12 | 30 | 28,6 |
|
Óskilgreint
|
6 | 0 | 6 | 0,0 |
|
Samtals
|
1.708 | 552 | 1.156 | 32,3 |
Tafla 9. Samgönguráðuneyti.
| Tilnefningaraðilar | Fjöldi | Konur | Karlar | Hlutfall kvenna |
|
Alþingi
|
3 | 0 | 3 | 0,0 |
|
Hagsmunaaðilar
|
106 | 8 | 98 | 7,5 |
|
Ráðherra/án tilnefningar
|
112 | 13 | 99 | 11,6 |
|
Samgönguráðuneyti*
|
– | – | – | – |
|
Önnur ráðuneyti*
|
– | – | – | – |
|
Óskilgreint
|
– | – | – | – |
|
Samtals
|
221 | 21 | 200 | 9,5 |
Tafla 10. Sjávarútvegsráðuneyti.
| Tilnefningaraðilar | Fjöldi | Konur | Karlar | Hlutfall kvenna |
|
Alþingi
|
0 | 0 | 0 | 0,0 |
|
Hagsmunaaðilar
|
99 | 10 | 89 | 10,1 |
|
Ráðherra/án tilnefningar
|
14 | 2 | 12 | 14,3 |
|
Sjávarútvegsráðuneyti
|
21 | 9 | 12 | 42,9 |
|
Önnur ráðuneyti
|
5 | 0 | 5 | 0,0 |
|
Óskilgreint
|
15 | 2 | 13 | 13,3 |
|
Samtals
|
154 | 23 | 131 | 14,9 |
Tafla 11. Umhverfisráðuneyti.
| Tilnefningaraðilar | Fjöldi | Konur | Karlar | Hlutfall kvenna |
|
Alþingi
|
0 | 0 | 0 | 0,0 |
|
Hagsmunaaðilar
|
160 | 27 | 133 | 16,9 |
|
Ráðherra/án tilnefningar
|
39 | 16 | 23 | 41,0 |
|
Umhverfisráðuneyti
|
52 | 9 | 43 | 17,3 |
|
Önnur ráðuneyti
|
26 | 4 | 22 | 15,4 |
|
Óskilgreint
|
10 | 1 | 9 | 10,0 |
|
Samtals
|
287 | 57 | 230 | 19,9 |
Tafla 12. Utanríkisráðuneyti.
| Tilnefningaraðilar | Fjöldi | Konur | Karlar | Hlutfall kvenna |
|
Alþingi
|
6 | 3 | 3 | 50,0 |
|
Hagsmunaaðilar
|
15 | 1 | 14 | 6,7 |
|
Ráðherra/án tilnefningar
|
34 | 3 | 31 | 8,8 |
|
Utanríkisráðuneyti
|
17 | 4 | 13 | 23,5 |
|
Önnur ráðuneyti
|
5 | 1 | 4 | 20,0 |
|
Óskilgreint
|
4 | 0 | 4 | 0,0 |
|
Samtals
|
81 | 12 | 69 | 14,8 |
Þegar upplýsingar um skiptingu eftir tilnefningaraðilum í stjórnir, nefndir og ráð á vegum ráðuneyta eru bornar saman við töflu 1 kemur fram smávægilegur munur milli hlutfallstalnanna. Líklegasta skýringin er sú að tölurnar í töflu 1 eru frá síðustu áramótum en gögnin sem notuð voru í athuguninni eru frá marsmánuði. Á þeim tíma sem liðið hefur frá áramótum hafa einstakar nefndir lokið störfum og nýjar verið settar á laggirnar sem að sjálfsögðu getur raskað kynjahlutföllunum um fáeina hundraðshluta.
Þegar litið er á tilnefningar í stjórnir, nefndir og ráð á vegum ráðuneyta í heild kemur í ljós að hagsmunaaðilar tilnefna um 47% nefndarmanna. Af þeim 2.360 einstaklingum sem hagsmunaaðilar hafa tilnefnt eru 629 konur, eða um 26,7%. Hlutur kvenna er mestur hjá þeim hagsmunaaðilum sem tilnefna í nefndir, stjórnir og ráð á vegum heilbrigðis- og tryggingamálaráðuneytis, eða um 44%. Hlutfall kvenna er einnig hátt hjá hagsmunaaðilum sem tilnefna fyrir félagsmálaráðuneyti, um 36%, og fyrir menntamálaráðuneyti, um 32%. Áberandi lægst er hlutfall kvenna hjá þeim hagsmunaaðilum sem tilnefna í nefndir, ráð og stjórnir á vegum landbúnaðarráðuneytis, eða tæp 3%.
Ráðherrar skipa án tilnefningar um 20% þeirra sem sitja í stjórnum, nefndum og ráðum á vegum ráðuneytanna en misjafnt er milli ráðuneyta hversu hátt hlutfall nefndaraðila ráðherra skipar. Þegar litið er á heildina hafa þeir skipað alls 289 konur án tilnefninga, eða tæp 29% þeirra sem þeir skipa sjálfir. Félagsmálaráðherra og umhverfisráðherra hafa verið ötulastir ráðherra við að skipa konur í stjórnir, nefndir og ráð á vegum ráðuneyta sinna. Tæp 42% þeirra er félagsmálaráðherra hefur skipað án tilnefninga eru konur, en 41% þeirra sem eru í tilnefningarhópi umhverfisráðherra. Þá fylgja á eftir heilbrigðis- og tryggingamálaráðherra, menntamálaráðherra og fjármálaráðherra, en konur hafa verið yfir 30% þeirra sem þeir hafa skipað án tilnefninga. Utanríkisráðherra hefur lægst hlutfall kvenna í tilnefningarhópi sínum, eða tæp 9%. Athygli er vakin á því að þessar tölur fela ekki í sér fjölda þeirra sem ráðherrar tilnefna í stjórnir, nefndir og ráð á vegum annarra opinberra aðila en ráðuneyta þeirra hvers um sig.
Þegar tilnefningar ráðuneytanna eru skoðaðar í heild kemur í ljós að ráðuneytin tilnefna sjálf um 20% þeirra sem sitja í stjórnum, nefndum og ráðum á eigin vegum. Ráðuneytin tilnefna hins vegar einungis um tæp 6% þeirra sem sitja í stjórnum, nefndum og ráðum á vegum annarra ráðuneyta. Ekki bárust upplýsingar frá samgönguráðuneyti um tilnefningar ráðuneytisins sjálfs. Þegar litið er á tilnefningar ráðuneyta í eigin nefndir, stjórnir og ráð í heild kemur í ljós að ráðuneytin tilnefna konur í um 24% tilvika, en misjafnt er milli ráðuneyta hversu hátt hlutfall nefndarmanna þau tilnefna sjálf. Félagsmálaráðuneytið hefur tilnefnt jafnmargar konur og karla í stjórnir, nefndir og ráð á eigin vegum. Athyglisvert er að hlutfall kvenna í tilnefningarhópi sjávarútvegsráðuneytis er mjög hátt, tæp 43%, í samanburði við það hlutfall kvenna sem er í nefndum, ráðum og stjórnum á vegum ráðuneytisins. Landbúnaðarráðuneyti hefur tilnefnt lægsta hlutfall kvenna, eða um 11% þeirra sem það hefur tilnefnt í eigin stjórnir, nefndir og ráð.
Ekki liggja fyrir sams konar upplýsingar frá árinu 1990. Skrifstofa jafnréttismála hefur þó reglulega tekið saman upplýsingar um stöðu kvenna í stjórnum, nefndum og ráðum hjá ráðuneytunum. Þessar upplýsingar koma m.a. fram í skýrslum félagsmálaráðherra um stöðu og þróun jafnréttismála, í ársskýrslum Skrifstofu jafnréttismála og ýmsum öðrum gögnum sem eru aðgengileg á skrifstofunni. Eftirfarandi tafla sýnir helstu niðurstöður þessara úttekta.
Tafla 13. Hlutfall kvenna og karla í stjórnum, nefndum og ráðum
á vegum ráðuneyta á árunum 1987, 1990, 1994, 1998 og 2000.
| 1987 | 1990 | 1994 | 1998 | 2000 | |
| Hlutfall kvenna | 9,5 | 16,6 | 20,8 | 21,8 | 25,6 |
| Hlutfall karla | 90,6 | 84,6 | 79,2 | 78,2 | 74,4 |
Eins og sjá má af töflu 13 hefur hlutur kvenna í stjórnum, nefndum og ráðum á vegum ráðuneyta sífellt verið að aukast þó að hægt miði. Mest var aukningin á árunum 1987–1994 en þá tvöfaldaðist hlutur kvenna í stjórnum, nefndum og ráðum. Frá 1994 hefur hlutur kvenna aukist hægar, eða um 4%.
3. Hve margar nefndir eru á vegum ríkis og sveitarfélaga sameiginlega, hverjir tilnefna í hverja þeirra og hver eru hlutföllin milli kynja?
Engar nefndir starfa sameiginlega á vegum einstakra ráðuneyta og sveitarfélaga. Hins vegar tilnefna einstök sveitarfélög eða samtök þeirra fulltrúa í ýmsar stjórnir, nefndir og ráð á vegum ráðuneytanna. Var aflað upplýsinga um þær nefndir hjá ráðuneytunum.
Dóms- og kirkjumálaráðuneyti: Samband íslenskra sveitafélaga tilnefnir fulltrúa í tvær nefndir á vegum ráðuneytisins. Er óskað tilnefninga þriggja aðila og eru það allt karlar.
Félagsmálaráðuneyti: Einstök sveitarfélög eða samtök þeirra eiga fulltrúa í 36 stjórnum, nefndum og ráðum á vegum ráðuneytsins, þar á meðal Samband íslenskra sveitarfélaga. Misjafnt er hversu marga fulltrúa þessir aðilar eiga í hverri stjórn, nefnd eða ráði en alls eru 70 aðilar tilnefndir. Þar af er 21 kona, eða 30%.
Fjármálaráðuneyti: Samband íslenskra sveitarfélaga á þrjá fulltrúa í nefndum á vegum ráðuneytisins, tvær konur og einn karl.
Heilbrigðis- og tryggingamálaráðuneyti: Alls starfa 45 stjórnir, nefndir og ráð á vegum ráðuneytisins þar sem sveitarfélög eða samtök þeirra tilnefna fulltrúa sína. Ber þar helst að nefna stjórnir heilsugæslustöðva víðs vegar um landið. Sveitarfélögin og samtök þeirra eiga alls 122 fulltrúa í þessum stjórnum, nefndum og ráðum en þar af er 51 kona, eða um 42% þeirra sem þessir aðilar tilnefna.
Iðnaðar- og viðskiptaráðuneyti: Fulltrúar sveitarfélaganna sitja í fjórum stjórnum, nefndum og ráðum á vegum ráðuneytisins. Ekki fylgdu upplýsingar um kynjahlutfall þessara fulltrúa.
Landbúnaðarráðuneyti: Samband íslenskra sveitarfélaga á tvo fulltrúa í jafnmörgum nefndum á vegum ráðuneytisins, og eru báðir karlar.
Menntamálaráðuneyti: Ýmis sveitarfélög auk samtaka þeirra eiga fulltrúa í stjórnum, nefndum og ráðum á vegum ráðuneytisins. Ekki fengust upplýsingar um hversu margar stjórnir, nefndir og ráð er að ræða en alls eru tilnefndir 153 fulltrúar. Þar af eru konur 57, eða um 37%.
Samgönguráðuneyti: Samtök sveitarfélaga eiga fjóra fulltrúa í einni nefnd á vegum ráðuneytisins en þar á meðal er ein kona.
Umhverfisráðuneyti: Einstök sveitarfélög og samtök þeirra eiga 38 fulltrúa í 25 stjórnum, nefndum og ráðum á vegum ráðuneytisins. Þar af eru sex konur, eða tæp 16% fulltrúa sveitarfélaga.
Utanríkisráðuneyti: Sveitarfélög eða samtök þeirra eiga ekki fulltrúa í stjórnum, nefndum og ráðum á vegum ráðuneytisins.
Ekki liggja fyrir upplýsingar um hlutfall kynja í tilnefningum ráðuneyta í nefndir, stjórnir og ráð á vegum sveitarfélaga. Til frekari fróðleiks um hlutfall kynjanna má geta þess að í skýrslu sem unnin var á vegum Skrifstofu jafnréttismála um úrslit sveitarstjórnarkosninganna árið 1994 með tilliti til stöðu kvenna kom fram að á kjörtímabilinu 1990–1994 voru konur 30% fulltrúa í nefndum, stjórnum og ráðum hjá stærstu sveitarfélögum landsins. Það hlutfall endurspeglar nokkuð vel hlutfall þeirra í sveitarstjórnum þessara sveitarfélaga en það var 31,5%. Á kjörtímabilinu 1994–1998 var sambærilegur hlutur kvenna í nefndum og ráðum sveitarstjórna 33,3%.
