Össur Skarphéðinsson:
Herra forseti. Þetta var sérkennileg ræða hjá hæstv. sjútvrh. Hann flutti okkur þau tíðindi að auðlindanefnd hefði verið starfi sínu vaxin og þetta væri merk skýrsla sem hefði komið fram. En hvað vantaði í ræðu hæstv. ráðherra? Það vantaði stefnu.
Hver er afstaða hæstv. ráðherra t.d. til þeirra tveggja tillagna sem koma fram um gjaldtöku og aðferðir í skýrslu auðlindanefndarinnar? Hver er afstaða hæstv. ráðherra til tímasetningar? Hvenær ætlar hann að fara að gera eitthvað í málinu?
Herra forseti. Saga auðlindamálsins er að verða sagan endalausa. Eins og staðan er í dag samkvæmt ræðu hæstv. ráðherra eru þær fréttir helstar af gangi þessa máls að nákvæmlega ekkert er að frétta. Þetta endurspeglar í reynd ekki neitt annað en það sem hv. þm. Sverrir Hermannsson kallaði hérna áðan algert viljaleysi ríkisstjórnarinnar til að gera alvöruuppskurð á stjórnkerfi fiskveiða.
Fregnir hafa komið fram um það, herra forseti, að litlar líkur séu á því að það takist að endurskoða kvótalögin á þessu ári. Ég tel, herra forseti, að viðbrögð hæstv. sjútvrh. við þeim tíðindum séu þess eðlis að vægast sagt sæti þau viðbrögð tíðindum í sjálfu sér. Hann sagði af því tilefni í forsíðufrétt Dags í síðustu viku að það væri nú svo sem ekki hundrað í hættunni þó að endurskoðun kvótakerfisins tefðist eins og um eitt ár. Áhugi hæstv. ráðherra á að leysa þetta erfiða vandamál er sem sagt svo stórkostlegur að honum er alveg sama þó ekkert gerist, þó frestist um heilt ár að leggja fram frv. Hæstv. ráðherra talar eins og hann hafi engan sérstakan áhuga á að málið komist fyrir alvöru á dagskrá fyrr en á næsta ári. Þegar þar að kemur verður, eins og hv. þm. Sverrir Hermannsson sagði hérna áðan, enn auðveldara að vefa áfram vef blekkinganna. Þá er enn auðveldara að fresta málinu lengra, enn auðveldara að fresta því fram yfir kosningar. Ég velti fyrir mér, herra forseti. Er það kannski tilgangur ríkisstjórnarinnar? Hæstv. ráðherra verður að tala skýrt og ég spyr hann úr þessum ræðustóli: Kemur til greina af hans hálfu að fresta endurskoðun laganna fram yfir næstu kosningar?
Í þeirri skýrslu sem við erum að ræða hér, herra forseti, var meginniðurstaðan tillaga um ákveðna grundvallaraðferð til að deila út réttinum til að nytja takmarkaðar auðlindir í sameign þjóðarinnar. Leiðin sem auðlindanefndin lagði til fól í sér að menn byðu á jafnræðisgrundvelli í réttinn til að nýta viðkomandi auðlind um takmarkaðan tíma. Þetta varð meginniðurstaða nefndarinnar. Þetta var leiðin sem menn lögðu til að yrði farin til að úthluta takmörkuðum gæðum eins og jarðefnum, jarðhitaréttindum í eigu ríkisins, farsímarásum og líka á sviði auðlinda sjávar. Að vísu var líka tekin með fráviksleið sem fólst í þessari veiðigjaldsleið en það breytir ekki hinu að að mínu viti var eitt merkasta framlag auðlindanefndarinnar sameiginleg niðurstaða um nákvæmlega þessa leið til að útdeila takmörkuðum gæðum í sameign samfélagsins.
Nú virðist mér hins vegar, herra forseti, að í hverju málinu á fætur öðru sé ríkisstjórnin að taka ákvarðanir sem ganga beinlínis í berhögg við niðurstöðu auðlindanefndarinnar. Í fyrsta lagi rifja ég upp að auðlindanefndin lagði til að varðandi farsímarásir yrði farin leið uppboðs en hæstv. samgrh. hefur tekið þveröfuga afstöðu til þess hvernig eigi að deila út leyfum varðandi þriðju kynslóð farsíma. Í öðru lagi var það meðal tillagna nefndarinnar að beitt yrði hagrænum aðferðum til að draga úr brottkasti. Hæstv. sjútvrh. hefur valið allt aðra leið. Í þriðja lagi get ég ekki, svo fremi sem ég skil sæmilega íslenskt mál, skilið tíðindin af kvótanefndinni öðruvísi en svo að þar sé álit auðlindanefndarinnar í reynd komið út af borðinu. Ég tel því óhjákvæmilegt að spyrja hæstv. sjútvrh. sem er kominn hingað til að svara fyrir skýrsluna í heild, ekki bara sjávarútvegsmálin: Er búið að ákveða að hafa tillögur auðlindanefndarinnar að engu?
Herra forseti. Önnur ákaflega merkileg tillaga frá nefndinni var að í stjórnarskrána yrði bætt sérstöku auðlinda\-ákvæði. Þetta þótti mér mjög þörf tillaga. Þar yrði skýrð út réttarstaða eigandans, þ.e. þjóðarinnar sem samkvæmt ákvæðinu verður ævarandi eigandi auðlindanna sem verða aðeins látnar tímabundið í té til nýtingar svo fremi að sanngjarnt gjald renni til þjóðarinnar í staðinn. Um leið var líka skýrð réttarstaða þeirra sem vilja nýta auðlindir hafsins. Ég held, herra forseti, ef menn vilja koma festu á umhverfi sjávarútvegsins, ef menn vilja eyða þeirri óvissu sem hefur ríkt allt of lengi um eign og afnotarétt af auðlindum hafsins, að ekkert sé betra en einmitt að taka upp ákvæði af þessu tagi í stjórnarskrána. Mér finnst hins vegar sem ákaflega mikið tómlæti hafi ríkt af hálfu hæstv. ráðherra og raunar ríkisstjórnarinnar allrar gagnvart þessu tiltekna ákvæði sem ég tel reyndar eitt merkasta framlag nefndarinnar og ég spyr þess vegna hæstv. sjútvrh.: Mun hann á þessu kjörtímabili beita sér fyrir því að lagt verði fram frv. um að ákvæði af þessum toga verði tekið upp í stjórnarskrána?
Herra forseti. Þrátt fyrir ákaflega mikinn áróður talsmanna gjafakvótakerfisins hefur þjóðin ekki bifast í þeirri sannfæringu sinni að í því felist gríðarlegt ranglæti. Samfylkingin hefur þess vegna lagt fram ákaflega skýrar og afdráttarlausar tillögur sem miða að því að afnema gjafakvóta. Tillögur okkar falla undir það sem í skýrslunni er kallað fyrningarleiðin og tillögur okkar gera ráð fyrir því að undið verði ofan af gjafakvótakerfinu í áföngum þannig að á hverju ári verði tekinn tíundi hluti kvótans og leigður á markaði og eftir 10 ár verði búið að taka allt kerfið í sundur. Mér sýnist að ekki sé langt á milli þeirra hugmynda sem hv. þm. Sverrir Hermannsson hefur flutt hér og þeirra skýru tillagna sem Samfylkingn hefur sett fram. Tillögur okkar ganga sem sagt út á það, herra forseti, að allir þegnar samfélagsins hafi sömu möguleika til að verða sér úti um veiðiheimildir og þar með er jafnræði tryggt og það er það sem skiptir máli.
Þetta tryggir líka að aflaheimildir munu aldrei komast úr sameign þjóðarinnar. Þetta tryggir líka að hinn raunverulegi eigandi, þjóðin, fær greitt leigugjald og þessi aðferð opnar líka greinina. Hún tryggir nýliðun og gerir það líka að verkum að byggðarlögin sem liggja næst miðunum munu njóta nálægðar við miðin. Auðvitað mundi þetta kerfi leiða til þess að allir yrðu að sönnu að greiða gjald en þegar allar veiðiheimildir eru komnar á markað mun verðið að sjálfsögðu lækka og eins og segir í skýrslu auðlindanefndar, með leyfi forseta:
,,Enginn mun bjóða hærra verð en hann telur ásættanlegt í ljósi mats hans á líklegri arðgjöf í framtíðinni.`` Það verða ekki því stjórnmálamenn heldur greinin sjálf sem ræður gjaldinu. Af því að byggðamál hafa jafnan komið til umræðu er rétt að geta þess að tillögur Samfylkingarinnar gera líka ráð fyrir því að hægt sé að taka sérstakt tillit til sjávarbyggða þar sem við mikla atvinnuörðugleika er að etja vegna skorts á afla til vinnslu með því að heimila sérstakt útboð á aflahlutdeildum til útgerða sem skuldbinda sig til að landa fiski til vinnslu á viðkomandi stað.
Herra forseti. Hæstv. sjútvrh. sagði á dögunum að þetta mál, stjórnkerfi fiskveiða, væri þverpólitískt mál og hann hefur sagt margt vitlausara en það. Ég held að á Alþingi væri hægt að skapa þverpólitíska samstöðu um lausn sem byggir á einhvers konar afbrigði á þeirri meginreglu sem kom fram í skýrslu auðlindanefndar og sem Samfylkingin fylgir. Ég vil því að lokum spyrja hæstv. sjútvrh.: Getur hann ekki fallist á þá tillögu að Alþingi verði einfaldlega falið þetta mál til úrlausnar og látið verði á það reyna hvort sjútvn. þingsins getur ekki náð þverpólitískri samstöðu um það?