Rannveig Guðmundsdóttir:
Virðulegi forseti. Það er afar merkilegt mál sem hér er til umræðu. Gerð var úttekt á því í nefnd hvert gildi fiskmarkaða væri fyrir íslenskan sjávarútveg og atvinnuþróun og beinlínis könnuð áhrif fiskmarkaða eins og hér kemur fram. Ég vil taka sérstaklega fram að þessi tillaga er mjög aðgengilega unnin, bæði með því að í tillögugreininni sjálfri er komið inn á þá 15 þætti sem þarf að skoða og svo jafnframt hitt að í greinargerð er í örstuttu máli farið yfir flest þau atriði sem hafa komið fram í umræðu um málið, bæði með og á móti því að allur afli fari á markað. Það gerir það að verkum að hver og einn sem skoðar þetta mál áttar sig strax á hvað í því felst og hver séu meginatriði málsins.
Eins og ég horfi á þetta mál er það einn af lykilþáttum nýs skipulags í sjávarútvegi og það er hluti þeirrar stefnu Samfylkingarinnar að jafna eigi möguleika á innkomu í sjávarútveginn með því að nota fyrningarleið aflaheimilda til að kalla þær til baka til eigenda sinna, þjóðarinnar. Þá verði þær smátt og smátt boðnar upp þannig að nýir aðilar eigi möguleika á því að koma inn í sjávarútveg verði sú leið farin. Sömuleiðis ákvarðist fiskverð á fiskmarkaði þar sem öll vinnsla á jafnframt möguleika á að verða sér úti um hráefni þegar þannig væri komið.
Herra forseti. Full ástæða er til að minnast þess að í samtölum eins og við þingmenn eigum oft við ýmsa aðila, m.a. fulltrúa sjómanna á ýmsum sviðum, hefur oft komið fram að hægt væri að skoða það að styðja gjald fyrir veiðiheimildir ef allur afli væri kominn á fiskmarkað og búið væri að ná því fram að þannig væri haldið á málum. Allt helst þetta í hendur á einn eða annan hátt og skapar það net sem þarf að vera í lagi til að málin virki eins og við viljum að þau virki í sjávarútvegi okkar. En þannig er það ekki núna. Í dag er það svo að þeir sem hafa eignast veiðiheimildir á liðnum árum, ráða yfir þeim svo lengi sem þeir kjósa. Þeir geta jafnframt safnað meiri heimildum að sér vegna þeirra efna sem skapast við að hafa umráðarétt á veiðiheimildum. Þannig hefur það gerst að hægt og sígandi safnast heimildir á allt of fárra hendur. Þetta vitum við.
Þar sem ég nefndi það, herra forseti, að í greinargerðinni sé farið yfir þau atriði sem eru hvað oftast nefnd með eða á móti í þessari umræðu, vil ég gjarnan líta á eitt af því sem hefur verið tiltekið sem allt of þungt og veigamikið atriði gegn því að allur fiskur fari á fiskmarkað, að það mundi skapa óvissu í byggðum úti landi, ef útgerðarmönnum sem vilja landa þar er gert að landa á markaði. Ég er alveg sannfærð um að þetta er atriði sem mjög margir líta á og þetta er atriði sem er mjög oft notað í byggðaumræðunni. Þetta er atriði sem menn telja upp þegar þeir, jafnvel upptendraðir, vilja finna leiðir til að skapa atvinnu og tryggja möguleika á vinnslu heima. En þetta hefur ekki tryggt vinnsluna heima vegna þess að menn sem hafa haft heimildir í höndunum, hafa jafnvel eignast næstum allar veiðiheimildir á einu svæði, hafa þvert á móti verið frjálsir að því að fara með megnið af veiðiheimildum úr einu sveitarfélagi eða af einu svæði af því þeir réðu yfir þeim og af því þeir höfðu um það að segja og réðu því hvort þeir héldu áfram að veiða á þessu svæði út á þær heimildir sem þeir höfðu umráð yfir eða hvort þeir kusu að leggja upp á því svæði. Þannig hefur það gerst að jafnvel á einni nóttu hefur verið farið með alla björgina úr einu sveitarfélagi eða lítilli byggð og menn hafa staðið hnípnir eftir með fiskvinnslu sem hefur ekki haft neitt til að vinna, nema þá að verða sér út um slíkt með því að fara á markað. Ein af stærstu rökunum sem notuð hafa verið gegn fiskmörkuðunum eru því í raun líka stærstu rökin með þeim að mínu mati.
Herra forseti. Nokkur atriði eru mjög mikilvæg í þessari umræðu. Krafan um allan fisk á markað er m.a. meginkrafa allra sjómanna í dag og nokkur sambönd, alþýðusambönd, hafa ályktað um þetta efni. Við í þessum sal, sem erum aftur og aftur að tala um mikilvægi fjarskiptanna fyrir allar byggðir og smæstu byggðir þessa lands, gerum það vegna þess að við vitum hversu þýðingarmikið það er að komast í tengsl hvert sem er á landinu eða við umheiminn í gegnum fjarskipti, og fjarskipti gera öllum, sama hvaða byggðarlag það er, kleift að komast í samband við fiskmarkaðina.
Ég vil sérstaklega staldra við það sem er oft nefnt og það er mismununin. Það er t.d. mismunun að útvegsmenn fái úthlutað veiðiheimildum ókeypis og mega síðan selja öðrum aðgang að auðlindinni. Þannig geta þeir ráðstafað óveiddum fiski að vild en hafa ráðstöfunarvald yfir öllum aflanum eins og ég hef hér bent á. Hægt er að benda á að þetta er önnur hliðin á því, ef maður tekur hina hliðina á því þegar þetta er notað sem gagnrýni, að kaup á veiðiheimildum í dag eru svo allt of oft látin fara fram á kostnað sjómannanna, a.m.k. kemur það reglulega fram hjá mönnum sem treysta sér til að koma og segja frá því að þannig sé það í raun, þó fyrir það sé þrætt aftur og aftur þegar umræðan er sem heitust um þessi mál.
En eitt aðalmálið í þessu er að tortryggni hefur myndast milli sjómanna og útvegsmanna vegna þess að sjómenn hafa verið látnir bera kostnað af kaupum eða leigu á aflaheimildum. Það er mjög mikilvægt að sú leið sem Samfylkingin vill fara í þessum efnum mundi eyða þeirri tortryggni.