Kristján Pálsson:
Herra forseti. Við ræðum hér um frv. um stöðvun verkfalls sjómanna, frv. til laga um kjaramál fiskimanna og fleira. Það eru liðnir tveir mánuðir frá því að síðast var gripið inn í verkfall sjómanna með tímabundinni frestun. Ég studdi þá gjörð á þeim tíma. Það var þó með heilmiklum efasemdum. Ég trúði því samt að það gæti létt á pressunni á samningsaðilum ef verkfallinu yrði frestað um tíma. Ég er svo sem ekki frá því að eitthvert gagn hafi verið af þeirri frestun. Ég held að þar hafi menn notað tímann en auðvitað hefur ýmislegt verið leitt í ljós síðan sem veldur manni efasemdum.
Frændur mínir og fyrrverandi skipsfélagar á Vestfjörðum voru mér lítt þakklátir fyrir að hafa stutt frestun verkfallsins á sínum tíma og spöruðu ekki að láta mig heyra það að sjómannasið eins og gengur og gerist. Þess vegna hef ég verið mjög efins. Mér hafa leiðst þau miklu inngrip sem orðið hafa í deilur sjómanna og útgerðarmanna á umliðnum árum.
Einhver orðaði það svo, þegar síðasta var gripið inn í, að það væri ekki nema eitt skot í byssunni og yrði ekki hægt að hleypa af nema því eina skoti, sem hleypt var af fyrir tveimur mánuðum. Nú hefur þessi byssa verið endurhlaðin. Það hryggir mig að sú staða skuli komin upp, að það hafi þurft og að útvegsmenn og sjómenn skuli ekki hafa getað samið á þeim sex vikum sem liðnar eru síðan verkfall skall á að nýju. Ég segi það sem sjómaður og vegna þess að ég ber heilmikla virðingu fyrir samtökum sjómanna og samtökum útgerðarmanna að það er með ólíkindum að ekki skuli takast á öllum þessum vikum að ná samkomulagi um kjör þessara aðila, miðað við allt það sem er í húfi. Það er mjög mikið í húfi og allir gera sér grein fyrir því. Það virðist einfaldlega orðinn algjör trúnaðarbrestur á milli forsvarsmanna sjómanna annars vegar og útgerðarmanna hins vegar. Þar að auki er kominn upp klofningur í röðum sjómanna þar sem samtök sjómanna og vélstjóra eru komin hvor í sinn hópinn og ekki að sjá að gróa muni um heilt þar á næstunni.
Mér hefur reyndar fundist, herra forseti, ótrúlega lítill vilji til samninga á undanförnum vikum. Deiluaðilar hafa sent hvor öðrum tóninn í fjölmiðlum nánast á hverjum degi og látið frá sér fara ummæli sem mér finnast ekki eiga við þegar mönnum er ætlað að ná sáttum og samningum. Eftir þessa miklu yfirlýsingagleði held ég að meiri hluti þjóðarinnar trúi því ekki að hægt sé að bíða lengur eftir því að þessir aðilar nái samningum, því er nú verr og miður, og þess vegna verði skotið að ríða af í annað sinn. Þjóðin getur ekki liðið að menn leiki sér með fjöreggið með þeim hætti sem gert er og efnahagur þjóðarinnar settur í stórhættu út af, við skulum segja, umkomuleysi þeirra aðila sem um þessi mál eiga að fjalla.
Með þetta í huga hef ég fyrir mitt leyti samþykkt að þetta frv. verði lagt fram. Frv. er að mörgu leyti mjög sérstakt. Það tekur annars vegar á því að samningar gætu hugsanlega tekist milli þessara aðila á næstu tveimur vikum en ef það tekst ekki er kjaradómur settur upp. Hann mun sjá til þess að einhver niðurstaða náist á einum mánuði eftir það. Þar með eru samningar sem sá kjaradómur ákveður lögbundnir í fjögur og hálft ár. Þetta er harkalegt inngrip í deilu sem kemur til með að breyta mjög miklu, að ég hygg, í framtíðinni fyrir samtök sjómanna og samtök útgerðarmanna.
Þessi lög taka að mörgu leyti einnig fast á því hvað eigi að semja um og hvernig eigi að taka á ýmsu, t.d. varðandi viðmiðanir hlutaskipta á þorski, ýsu og karfa, í a-lið 2. gr. frv. Í b-lið 2. gr. frv. er tekið inn atriði varðandi fjölda í áhöfn, sem er eitt helsta deilumálið. Þá er og tekin fyrir kauptrygging launaliða og slysatrygging o.s.frv. Öll þessi atriði hafa lengi verið til umræðu og menn deilt um þau. Einnig eru talin upp önnur minni atriði, sem ég tel, t.d. afmörkun helgarfría fiskimanna á netaveiðum og viðbótarlífeyrissparnaður. Síðan er talað um önnur atriði sem nauðsynlegt er að taka á varðandi kjaramál. Öll þessi atriði hafa samkvæmt fréttum verið til umræðu. Ekkert af þeim hefur þó, held ég, verið erfiðara en mönnunarmálið.
Í frv. er talað um að gera kjaradómssamninginn með þeim hætti að farið sé sem næst samningi vélstjóra við Samtök atvinnulífsins fyrir nokkrum dögum. Ég heyri á sjómönnum að þeir ásaka okkur stjórnarþingmenn fyrir að hlaupa þarna eftir óskum útgerðarmanna, að það sé viðtekin venja stjórnarinnar og stjórnarflokkanna að hlaupa eftir öllu því sem útgerðarmenn biðja um en sinna engu því sem snýr að sjómönnum sjálfum. Mér finnst ómaklegt hvernig menn orða þá gagnrýni sína, alla vega í mín eyru. Mér finnst ósanngjarnt að okkur sé sífellt núið um nasir að vera að svíkja sjómenn. Menn þurfa ekki að hugsa lengra en aftur til ársins 1998, þegar sett voru lög í þinginu til að stöðva enn eina deilu sjómanna og útgerðarmanna, en þá kom frá þinginu lögfesting á sáttatillögu sáttasemjara milli deiluaðila á þeim tíma. Sú sáttatillaga fór í atkvæðagreiðslu. Sjómenn samþykktu hana, með semingi eftir því sem mér er sagt, en aftur á móti felldu útgerðarmenn þessa sömu tillögu. Tillagan var síðan lögð fyrir þingið lítið breytt og hún samþykkt á hinu háa Alþingi, þ.e. sá samningur sem sjómenn höfðu samþykkt var samþykktur en óskir LÍÚ-manna gjörsamlega hunsaðar. Að tala um að við séum að hlaupa eftir útgerðarmönnum er í mínum huga úr lausu lofti gripið. En auðvitað þarf að taka tillit til beggja aðila þegar kemur að því að semja því að báðir þurfa að vinna eftir þessum samningum.
Sú deila sem núna stendur og mér er sagt að standi fastast í mönnum er um svokölluð mönnunaratriði, að í fyrsta lagi eigi ekki að vera hægt að fækka í áhöfn öðruvísi en um það verði skriflegt samkomulag sem báðir aðilar hafi undirritað og ávinningurinn skiptist jafnt á milli tveggja aðila. Ef ekki næst samkomulag um þetta er gert ráð fyrir því að 75% af því sem vinnst við fækkun áhafnar renni til sjómannanna sjálfra en 25% renni til útgerðar. Þetta hafa sjómenn sagt að sé algjörlega óásættanlegt. Það má vel vera að ekki sé hægt að sætta sig við það af þeirra hálfu. Ég hef samt sem áður aldrei séð að hægt væri að ná samkomulagi um mönnun nema báðir gæfu eitthvað eftir af sínum kröfum. Auðvitað verður útgerðin að fá eitthvað, og þá sjómenn um leið, fyrir aukna fjárfestingu í tækjum og búnaði sem leiðir til að hægt sé að fækka í áhöfn. Mér finnst merkilegt að ekki skuli vera hægt að ná með einhverju móti samkomulagi um þetta atriði sem báðir aðilar gætu unað sæmilega við.
Mér er sagt, herra forseti, að sumir forustumenn sjómanna vilji einfaldlega ekki láta á þetta reyna fyrir framan umbjóðendur sína. Það getur vel verið að það sé rétt. Ég veit ekkert um það. Aftur á móti sé ég að deilan er á byrjunarreit. Ég hef í raun miklar áhyggjur af því hvað muni gerast næst. Ef sjómenn og útgerðarmenn ná ekki samkomulagi á næstu tveimur vikum verða settir á þá samningar fyrir næsta fjögur og hálft árið. Hvað verður þá um samtök sjómanna og útgerðarmanna? Ég get ekki séð annað en að þá sé búið að rústa þessum samtökum algjörlega og þau hafi gert það sjálf. Mér sýnist, verði þetta þannig, að þá hljóti útgerðarmenn að huga að því að manna skip sín með sama hætti og gert er með flugvélar, þar sem allir eru ráðnir um borð með verktakasamningum. Útgerðarmaðurinn er þá ekki lengur í LÍÚ og sjómennirnir ekki lengur í sjómannasamtökum. Þá yrði einfaldlega gerður hlutaskiptasamningur milli útgerðarmannsins og sjómannsins og þar með þarf ekki milligöngu neinna samtaka. Þetta er gert víða í heiminum og af hverju skyldi það ekki vera hægt hjá sjómönnum á Íslandi?
Það hljóta alla vega að renna á menn tvær grímur þegar þeir horfa upp á að margar vikur líði án þess að menn geti náð samningum. Sum af þessum samtökum, t.d. Sjómannasamtök Íslands, hafa ekki getað gert samning í tíu ár. Það er augljóst að þar vantar gríðarlega mikið upp á þann eiginleika að geta yfirleitt náð samningum. Það er engin ástæða til að ætla að það breytist neitt á næstunni. Menn hljóta að velta fyrir sér nýjum leiðum til að ná samningum milli útgerðarinnar og þeirra sem vinna um borð. Það þarf kannski engan millilið, ekkert LÍÚ og engin sjómannasamtök. Ef þau reynast ekki vandanum vaxin og ná ekki saman samningum þá hlýtur að þurfa að leita annarra leiða.
Það mundi þýða einfaldlega að þeir sem sjá um þessi mál í dag verða að taka pokann sinn. (Gripið fram í.) Ríkisstjórnin er ekkert að semja, hv. þm. Össur Skarphéðinsson. Aftur á móti eru sjómenn og útgerðarmenn að reyna að ná samkomulagi og það eru þeir sem yrðu að taka pokann sinn. (ÖS: Hver rústaði samningunum?) Samningarnir hafa einfaldlega verið í höndum þeirra aðila sem eiga að vinna eftir þeim, LÍÚ og sjómanna. Engir aðrir hafa skipt sér af þessu, ekki nokkrir. (Gripið fram í: Alþingismenn.) Ráðherrar og þingmenn hafa forðast að vera með yfirlýsingar um þetta mál og sjútvrh. hefur margoft lýst því yfir að inngrip af hans hálfu væri alls ekki á döfinni. (Gripið fram í.) Síðan er hægt að reyna svo á langlundargeð manna að ekki sé annað hægt en að grípa til einhverra aðgerða og í þessu tilfelli var þetta nauðvörn.
Herra forseti. Í þessu frv. er ýmislegt fleira athyglisvert en að minni hyggju ánægjulegra, en það er að lagt er niður svokallað Kvótaþing. Ég hafði mikinn ímugust á þessu Kvótaþingi á sínum tíma og fannst um algjört óþarfa skriffinnskubákn að ræða sem væri verið að setja upp nánast til þess að koma í veg fyrir að menn gætu skipst á aflaheimildum með þægilegum hætti. Þetta var sett inn á sínum tíma, 1998, einmitt þegar verið var að leysa sjómannadeiluna þá og ég er mjög ánægður með að það sé tekið út nú.
Herra forseti. Ég ítreka að ég er mjög ósáttur við að þessi deila sjómanna og útgerðarmanna skuli vera komin í þann hnút í dag að grípa þurfi enn eina ferðina til lagasetningar. Ég hefði ekki trúað því að óreyndu að svo mundi fara. Ég á þá von heitasta, herra forseti, að á næstu tveimur vikum nái sjómannaforustan og LÍÚ samningum og sýni að þeir séu traustsins verðir.