Gísli S. Einarsson:
Virðulegi forseti. Hv. þm. Einar Oddur Kristjánsson, varaformaður fjárln., ræddi um það í ræðu sinni að meginþema tillagna meiri hluta fjárln. væri að styrkja ferðatengda starfsemi ýmissa menningarstofnana og aðgerðir á landsbyggðinni og hafði um það nokkur orð að stjórnarandstaðan væri nú ekki að minnast á það, stjórnarandstaðan væri einungis að tala um meginatriði í fjármálastjórn og peningastefnu og því um líkt, en væri ekkert að tala um þessar merku tillögur.
Herra forseti. Ég gagnrýni ekki þær hugmyndir og tillögur, en það má svo aftur vera spurning hvort fjárln. á að taka þetta hlutverk að sér, að efla menningar- og atvinnustarfsemi á landsbyggðinni. Vel má vera að það sé rétt. Og það er slæmt, herra forseti, að hv. þm. skuli ekki vera hér í salnum, en ég vona að hann heyri mál mitt þannig að hann viti þá hver skoðun mín er. Ef það er skoðun hv. þm. Einars Odds Kristjánssonar að það sé hlutverk fjárln., þá tel ég að það séu ýmis verkefni sem tilheyrðu t.d. Byggðastofnun og byggðamálaefnum sem fjárln. ætti þá að taka að sér. Ég vildi það mjög gjarnan og tel að nefndin sé alveg í færum til að koma með mjög gagnlegar tillögur til að efla byggðastefnu og byggð í landinu.
Ég tel t.d. að fjárln. gæti vel fjallað um tillögur til jöfnunar hitakostnaðar á landinu eins og menn eru búnir að glíma við á undanförnum þremur árum án þess að ná nægjanlegum árangri að mínu mati. Ég tel t.d. að fjárln. gæti fjallað um og gert tillögur um jafnt aðgengi að síma, tölvulínum, rafmagni, útvarpi og sjónvarpi, svo ég nefni bara eitthvað. Þetta eru mál sem út af standa og geysilega mörg smáatriði sem fjárln. gæti lagfært sem eru réttlætismál en á þeim er ekki tekið.
Þau mál sem ég nefndi í upphafi eru að sjálfsögðu réttlætismál og ég fagna þeim út af fyrir sig. En ég velti því aftur fyrir mér hvort þetta sé í réttum farvegi. Ég hefði gjarnan viljað fá ýmsum prívatóskum framgengt ef það hefði verið hægt. Ég tel t.d. að það hefði átt að vera í umræðu og vangaveltur væru um hvort ríkið ætti að hlutast til um kaup á því merka skipi Íslendingi. Ég hefði vel getað hugsað mér að vera með tillögu t.d. upp á 40 millj. kr. sem yrðu lagðar í það verkefni að kaupa þetta merka skip, sem er búið að bera frægðarorð af Íslandi víða um heim. Spurning er hvort hv. varaformaður fjárln. vildi taka þátt í þeim atriðum m.a. sem ég hef nefnt og við settumst yfir og afgreiddum það fyrir 3. umr. fjárlaga. Ekki skal standa á mér að mæta á fundi og sitja á fundum lon og don til að finna út úr því á hvern hátt það mætti gerast.
Herra forseti. Ég mátti til með að svara nokkrum orðum þeirri gagnrýni hv. varaformanns fjárln. á að minni hluti fjárln. skuli ekki hæla þeim fyrir þær tillögur sem þeir hafa sett fram. Ég tel mig hafa gert það að nokkru, en einnig lagt fram gagnrýni á ákveðin vinnubrögð.
Ég vil í upphafi máls míns gera grein fyrir brtt. við 2. umr. fjárlaga sem er frá mér og hv. þm. Jóhanni Ársælssyni, sem fjallar um að leggja 5 millj. til viðbótar í fjárframlag til sýslumannsembættisins í Borgarnesi, sem jafngildir u.þ.b. einni stöðu lögregluþjóns, og þeir fjármunir verði teknir af rekstrarlið rekstrarskrifstofu dómsmrn. Við teljum að miklu auðveldara sé að spara 5 millj. þar heldur en er fyrir embætti sýslumannsins í Borgarnesi að reka embættið þó þeir fengju þessar 5 millj. í viðbót., en við mundum að sjálfsögðu gera kröfu um að þá yrði bætt við einni stöðu fyrir þessar 5 millj.
Að mörgu er að hyggja við umræðu um fjárlög. Það er líklega einhvers staðar á milli 4.500 og 5.500 atriði um að ræða sem koma til skoðunar hjá fjárln. í tengslum við fjárlagafrv. Og til að fara aðeins yfir það hafa mál skipast þannig að nefndin vinnur sameiginlega við yfirferð málefna ráðuneytanna hvert fyrir sig og síðan fær nefndin yfirlitsgögn sem óskað er eftir, annaðhvort af nefndinni í heild eða af einstökum nefndarmönnum, til heildarskýringa. Hins vegar er eru það aðeins varaformaður og formaður sem taka formlega þátt í undirbúningi fjárlagafrv., þannig að aðkoma annarra fjárlaganefndarmanna að frv. er engin fyrr en það er lagt fram.
Ég held að ástæða sé til, eins og ég hef áður sagt, að skoða hvort meiri skilvirkni gæti náðst með breyttum vinnubrögðum. Ég velti fyrir mér hvort rétt sé að miða fjárlagaárið við júní til loka maí næsta ár á eftir. Og að vinnubrögðum verði breytt við yfirferð fjárlagaramma og að menn komi betra yfirliti á einingaverð hinna ýmsu liða og verka sem tilheyra fjárlagafrv.
Ég tel að rétt sé að skoða aðgengi að gögnum hverrar stofnunar fyrir sig með það í huga að þeim mun betur sem aðilar, sem ýmist starfa á stofnunum eða hafa með þær að gera á einhvern hátt, séu upplýstir eða eftir því sem þeir eiga betri aðgang að upplýsingum þeim mun meiri þátttakendur eru þeir í að ná árangri í stjórnun á þeim verkefnum sem við er að fást á hverjum stað.
Herra forseti. Þetta er einföld staðreynd, þetta er einföld lógík sem beitt er hjá mjög mörgum stórum fyrirtækjum, þ.e. að gera starfsmönnum það eins mögulegt og unnt er að hafa yfirsýn yfir starfsemi á deildum sem þeir vinna á og síðan heildarstarfsemi fyrirtækis ef menn ætla að ná árangri. Þetta hef ég margrætt hér og nefndi það við síðustu fjárlög að breyta þyrfti kerfinu, ríkiskerfinu og fjármálakerfinu, þannig að sem flestir eigi aðgang að þeim gögnum sem þar eru, vegna þess að ef menn ætla að ná fram sameiginlegu markmiði, þá þarf að vera skýrt og gott aðgengi, bæði að markmiðunum og þeim gögnum sem eru nýtt sem stýritæki.
Þetta er regla sem beitt er í t.d. fyrirtækjum eins og fjölþjóðafyrirtækinu Blue Circle, þessu er beitt hjá fyrirtækinu F.R. Smith í Danmörku sem telur fleiri þúsund manna starfsemi og sem greinist yfir nokkuð mörg lönd, þar eiga menn aðgengi að því sem um er að ræða, um er að tefla. Eftir að tillaga hefur verið samþykkt getur nánast hver og einn einasti einstaklingur sem starfar í fyrirtækinu komið með ábendingu ef eitthvað má betur fara. Þannig ná menn árangri í stjórnun.
Sem betur fer eru menn að gera sér betur og betur grein fyrir því að mikill vandi er að stjórna. Það er mikill vandi að stjórna þegar vel árar. Okkur er kennt það í kristnifræðinni að þegar vel árar eigum við að undirbúa hin mögru ár. Við megum vera viss um að hin mögru ár koma. Við vitum ekki hvenær þau koma, en það er eins klárt og við erum hér að þau munu koma. Við eigum nefnilega að koma fyrir fyrningum í góðærinu til þess að mæta ófyrirséðum áföllum.
Helsta gagnrýni mín á ríkisstjórn hæstv. forsrh. Davíðs Oddssonar er að hún hefur ekki gætt að sér á ýmsum sviðum. Ég tel að um afskiptaleysi hafi verið að ræða og að misskipting hafi aukist á stjórnartímanum í samfélaginu. Ísland er á sumum sviðum orðið hálfgert ,,háeff`` eða hlutafélag. Ég tel að það vanti mannkærleika og þegar mannkærleika vantar, eykst virðingarleysi og tillitsleysi fyrir samferðarmönnunum, hverjir sem þeir eru. Því miður má segja að græðgi hafi tekið völdin og að stífur troðningur sé við kjötkatlana og nægtarborðið. Þá gerist það að þeir sem veikari eru verða undir. Af þessu leiðir agaleysi sem er að verða allt of áberandi og í kjölfarið fylgir siðleysi og siðblinda.
Herra forseti. Ég ætla að láta þetta duga sem umvöndunarorð í kristilegum kærleika um það sem mér þykir á skorta í íslensku samfélagi.
Áður en ég held áfram ætla ég að þakka þeim ágætu ráðherrum sem komu þó hér og hlýddu á mál talsmanna flokkanna í fjárln. Ég þreytist ekki á að ítreka að mér finnst það vera skylda. Virðing Alþingis á töluvert undir því að ráðherrarnir sinni þeirri skyldu, fleiri en hæstv. fjmrh. og svo hæstv. heilbrrh. og hæstv. menntmrh. sem hér hafa komið og hæstv. samgrh. Þetta eru þeir sem hafa sést við umræðuna í dag og mér þykir miður á hverju ári, núna fimm ár í röð, að þurfa að tala um þennan hlut, þ.e. að þeir eigi að vera hér og hlusta á talsmenn flokkanna í fjárln. Það er ekki stór krafa. Þetta eru tveir og hálfur til þrír klukkutímar. Ég er alveg viss um að við gætum náð fram miklu markvissari umræðu ef það lægi klárt fyrir að hér yrðu ráðherrar viðstaddir og hægt væri að beina til þeirra spurningum um þessi mál. Síðan getum við rætt málin almennt í þessari umræðu, um hvað okkur finnst að þurfi að laga og komið með tillögur og ábendingar sem menn geta síðan nálgast á annan hátt. Ráðherrar geta meira að segja fengið starfsmönnum sínum það verkefni að lesa yfir hvort nokkurt kjöt sé á beinunum í því sem menn hafa að segja.
Herra forseti. Samfylkingin benti á það ítrekað fyrir ári að það væri lag til að draga úr ríkisútgjöldum. Við höfum margsagt að við viljum þó ekki draga úr heilbrigðisþjónustunni, ekki veikja skólakerfið. Þvert á móti viljum við efla þessa þætti. Við viljum bæta stöðu þeirra sem minna mega sín á kostnað annarra þátta í samfélaginu. En Samfylkingin vill beita aðhaldi hjá ýmsum æðstu stofnunum og endurskipuleggja með það að markmiði að ná fram ráðdeildarsemi og aðhaldi með ríkisfjármuni.
Herra forseti. Það er ekki hægt annað en að taka undir með hv. varaformanni fjárln., Einari Oddi Kristjánssyni, þegar hann segir í umræðum um fjáraukalög að allt of mikil lausung hafi ríkt og að nokkur hundruð millj. væru í lausung vegna ábyrgðarleysis við meðferð ríkisfjármálanna. Hér vísa ég til óbreyttra orða hv. varaformanns fjárln.
Herra forseti. Ég er ekki endilega að draga upp svarta mynd af næstu framtíð. Ég held að við eigum mjög mörg tækifæri til að bæta stöðu okkar. Ég held við séum ekki búin að missa af þeim.
Ég held að hægt sé að halda þannig á spilum að við getum jafnvel bætt hag okkar og þá til aðeins lengri tíma litið með skynsamlegum fjárfestingum og uppbyggingu atvinnustarfsemi sem gæti orðið kjölfestan að betra mannlífi en jafnvel er í dag. Til þess að svo megi verða tel ég að það verði að byrja á því sem forgangsverkefni að bæta og rétta af kjör þess tiltölulega fámenna hóps sem þó eru 8--12 þúsund manns á Íslandi. Segja má að 8--12 þúsund manns búi við sannanlega léleg kjör. Í þessum hópi eru bæði einstaklingar og fjölskyldur, ungt fólk og aldraðir og öryrkjar og þeir sem eru lakast settir á vinnumarkaði. Skoðun mín er sú að þarna sé í raun ákveðinn vandi sem menn verða að opna augun fyrir og laga.
Herra forseti. Mér er það ljóst að það er alveg sama hversu gott þjóðfélag við búum við að alltaf verða einhverjir sem eru lakast settir. Það er mér alveg ljóst. En það fólk þarf að búa við afkomutryggingu sem má skilgreina sem lágmarksframfærslu.
Því miður er ekki vilji fyrir slíkri skilgreiningu hjá hæstv. ríkisstjórn sem rekur stefnu sína á þeim grunni að allir hlutir og aðstæður leiti jafnvægis einhvern tímann. Við höfum bara ekki tíma til að bíða eftir þessu ,,einhvern tímann``. Við eigum að grípa inn í og bæta kjör þess fólks sem ég er að ræða um. Ég mun, herra forseti, síðar í ræðu minni fara yfir þá hópa sem ég tel að séu með laun undir framfærslumörkum. Það mun koma hér mjög skýrt fram. Ég mun fylgja því eftir með því að senda sérstaklega til þeirra hæstv. ráðherra sem ég tel að eigi í hlut tölvupóst með ábendingum um þessi efni. Þar sem hæstv. ráðherrar hafa ekki haft aðstöðu til að hlýða á þær tölur sem ég hef fram að færa mun ég senda þeim þær í tölvupósti. Ég vonast eftir því að ég komi því þá skilmerkilega til þeirra sem ég er að fjalla um.
Eftir þessi aðfaraorð, herra forseti, langar mig að ræða lítillega um heilbrigðiskerfið eða hluta þess. Því að ræða um heilbrigðiskerfið nú þegar ekki liggja fyrir endanlegar tillögur við 2. umr. fjárl. þar sem heilbrigðiskerfið er svo veigamikill hluti af útgjöldum ríkisins? Jú, ég ætla að tala um það sem ég tel að menn þurfi að skoða og taka til meðferðar.
E.t.v. má segja að það sem ég fer yfir sé í stikkorðastíl frekar en það sé í mjög vel útfærðu máli. Ég ætla samt að ræða málin frá mínu sjónarmiði og segja þetta á þann máta að eftir þá miklu umfjöllun sem hefur verið í langan tíma um heilbrigðismál þá munum við það að rætt hefur verið um lokun deilda, frestun aðgerða á sjúklingum, frestun viðhalds o.s.frv., vegna fjárskorts. Þetta hefur leitt af sér, þrátt fyrir miklar og góðar lagfæringar á þessum málum á síðasta ári, að biðlistar hafa verið að lengjast og lyfjakostnaður að aukast. Í raun og sann leiðir þetta til aukins kostnaðar þegar upp er staðið.
Ég tel að við þessa umræðu sé rétt að geta þess að það mun taka heilt ár að vinna upp biðlista sem lúta að liðaðgerðum, svo sem mjaðmaliðaaðgerðum og öðrum slíkum. Á meðan kvelst fólk og þarf mikil lyf og ég tala ekki um aukna umönnun og hvers kyns aðhlynningu.
Biðlisti eftir hjartaaðgerðum er u.þ.b. 16--20 vikur. Staðreyndin er sú að það þyrfti að framkvæma aðgerð á a.m.k. þriðjungi þeirra sem á biðlistunum eru, á stundinni. Það eru sem sagt 20--30 manns sem eru í bráðahættu vegna hjartveiki. Ég tel að slíkt ástand sé óviðunandi.
Í raun má segja að framkvæmd stjórnunar heilbrigðiskerfisins sé óhagkvæm, bæði til lengri og skemmri tíma litið, meðan það ástand sem nú er varir. Ég tel að það þurfi að breyta ýmsu. Það ber að nýta stærstu sjúkrahúsin á landsbyggðinni betur en nú er gert. Það á að nýta þau til að framkvæma sérhæfðar aðgerðir sem þau eru í stakk búin til að veita. Það má nefna t.d. sjúkrahúsin á Akureyri, Selfossi, Keflavík og Akranesi, Hafnarfirði og e.t.v. fleiri. Ég tel að með skipulagsbreytingum sé unnt að skapa hagræði í formi minna álags á Landspítalann -- háskólasjúkrahús í Reykjavík. Ég tel að það verði að nýta betur rými í þessum nefndu stofnunum og ekki síst þá sérfræðinga sem þar starfa.
Einn þáttur í heilbrigðiskerfinu sem ég tel að þurfi að taka sérstaklega til algerrar endurskoðunar er ferliverkakerfið. Það var sett upp í upphafi sem einhvers konar umbunarkerfi eða hagræðingarkerfi. En nú tel ég að framkvæmdin sé öll úr lagi gengin. Mér finnst það vera skylda lækna og forstöðumanna að grípa til endurskipulagningar á þessum þætti málanna sem heyra til heilbrigðiskerfisins.
Það má minna á að öll sjúkrahús á landsbyggðinni hafa á að skipa sérhæfðu starfsfólki til að sinna verkefnum á heilbrigðissviði. Það má t.d. benda á staði eins og St. Fransiskusarspítalann í Stykkishólmi þar sem mikill árangur hefur náðst í lækningum á bakmeiðslum og bakveiki og önnur sjúkrahús gætu hæglega tekið upp ýmsa endurhæfingarstarfsemi og fleira í heilbrigðisgeiranum.
Það er gífurlega knýjandi nauðsyn að endurskoða heilsugæslukerfi og heilsugæsluumönnun landsmanna. Heilsugæslan er forvarnakerfi landsmanna og hefur ákaflega sterkt fyrirbyggjandi hlutverk, en að mínu mati þarf að ýmsu að hyggja hvað þá þætti varðar. Ég efast ekkert um að til staðar er þekking og hæfni hjá landlækni til að skoða þessi mál og ýmis önnur. Ég tel að það beri að endurskoða heilsugæsluumdæmin. Það verður að greina hvers vegna biðlistar eru að myndast í heilsugæslunni og hvers vegna einstaklingar þurfa í síauknum mæli að leita til sérfræðinga í einkarekstri á heilbrigðissviði til að fá lækningu í veikindum. Ef hæstv. heilbrrh. hefði verið hér þá hefði ég beint til hennar spurningu um þetta efni, en eins og ég sagði áðan, virðulegur forseti, þá mun ég setja þessar fram spurningar til hinna ýmsu ráðherra í tölvupósti og sjá hvort ég fæ þau svör sem ég tel að séu nægjanleg og ættu að liggja fyrir við þessa umræðu.
Hægt er að benda á að á síðustu mánuðum og síðasta ári hefur kostnaður vegna lyfjakaupa færst frá ríki til einstaklinga. Hvað er þar á ferðinni? Þar er um að ræða sparnaðaraðgerðir ríkisstjórnarinnar. Þær felast í því að þeir sem þurfa tiltölulega lítið af lyfjum eiga að borga þau sjálfir án þess að fá niðurgreiðslu. Þannig er sparnaðurinn hjá ríkisstjórninni. Þeir sem þurfa tiltölulega lítið af lyfjum eiga að borga þau sjálfir. Þetta heitir í mínum huga tilfærsla á kostnaði frá ríki til einstaklinga. Ég sé ekki hagræðingu eða sparnað. Ég sæi hann gerast á annan máta.
Ég vil spyrja hæstv. heilbrrh. því ég veit að ráðherra var hér í húsinu hvort sú frásögn lækna sem birtist í dagblöðum í haust geti staðist, að ástandið sé svo slæmt að einstaklingar geti ekki keypt nauðsynleg lyf vegna fjárskorts. Hafa slík mál borist á borð hæstv. heilbrrh. Þetta las ég í grein þar sem haft er eftir lækni að einstaklingar í hópi aldraðra og öryrkja sem hefðu lágmarksgreiðslu til framfærslu gætu ekki leyst út þau lyf sem þeir þyrftu.
Við þingmenn Samfylkingarinnar lýsum algjörri andstöðu við stjórnvöld sem ekki hyggja að hag þeirra sem lakast eru settir í þjóðfélaginu, einkum og sér í lagi þeirra sem ekki fá nauðsynleg lyf og læknishjálp.
Herra forseti. Ég hef miklar áhyggjur vegna biðlista eftir aðgerðum á fjölmörgum sviðum eins og ég hef áður sagt, svo sem hjartalækningum, liðaðgerðum og fleiru. Einnig hef ég áhyggjur af því að það vantar heyrnartæki og hjálparbúnað fyrir sjúklinga. Biðlistar eftir hjálparbúnaði leiða í raun til dýrari úrræða fyrir samfélagið auk kvala og einangrunar viðkomandi einstaklinga og fjölskyldna þeirra.
Ég vil minna á að samkvæmt þeim gögnum sem fyrir liggja hjá fjárln. nú þegar, án þess að komnar séu tillögur um endanlega fjármuni til heilbrigðiskerfisins, ætla menn að halda áfram að draga saman, t.d. á Ríkisspítölunum. Það mun beinlínis leiða til þess að biðlistar eftir aðgerðum munu lengjast. Ég minni á að ákveðnar deildir á háskólasjúkrahúsunum hafa verið lokaðar frá því í sumar. Er það ástand sem við viljum? Ég veit að við erum sammála, ég og hæstv. heilbrrh., um að það ástand er óviðunandi. En við erum líka sammála um að leita þurfi allra leiða til að vinna þessi verk á sem hagkvæmastan máta.
Herra forseti. Við í Samfylkingunni teljum brýna nauðsyn á að gerð verði úttekt á því og það greint hversu margir einstaklingar, aldraðir, fatlaðir og aðrir, hafi of lítið til framfærslu. Sá vandi sem þar er á ferðinni endurspeglast oft í heilbrigðiskerfinu með kostnaðarsömum afleiðingum fyrir samfélagið í heild. Við viljum taka á þessu af myndugleik og við áteljum stjórnvöld fyrir sinnuleysi og sofandahátt þegar bestu aðstæður hafa ríkt til að koma þessum málum til betri vegar. Þá kem ég aftur, herra forseti, að þeim þætti úr upphafi máls míns þegar ég talaði um mannkærleikann.
Það sem ég hef sagt hér er kannski nánast í stikkorðastíl en að mínu mati nægjanlegt til að menn undirbúi nýja hugsun og ný vinnubrögð í íslensku heilbrigðis- og velferðarkerfi. Til staðfestingar á því sem ég hef sagt er staða Íslendinga í flokkunarkerfi NOSOSCO, fyrir félags- og heilbrigðismál og fjölskyldur og heimili. Í samanburði við þær þjóðir sem við miðum okkur við er staðan ekki viðunandi. Við erum, herra forseti, því miður í 4. og 5. neðsta sæti af um 18 viðmiðunarþjóðum sem fjallað er um í þeirri skýrslu. Við erum alls staðar í neðsta sæti að heita má ef við miðum við Norðurlöndin sem ég tel að við eigum að miða okkur við. Þessi skýrsla er fáanleg og aðgengileg. Ég veit að hún verður gefin út innan skamms.
Ég tel að misskipting hafi aukist í samfélaginu á síðustu árum og að aldraðir og öryrkjar hafi verið hlunnfarnir. Það er ekki tekið á því í fjárlagafrv. Við í minni hlutanum mótmælum því. Enn er tækifæri til þess að lagfæra þessi mál á milli umræðna, milli 2. og 3. umr. um fjárlög. Ég treysti á að menn skoði það, út frá því sem ég hef hér verið að fjalla um, að bæta hlut þessara aðila. Ég geri mér grein fyrir því að einhverjir verða alltaf lakar settir. Lágmarkið er hins vegar að fólk hafi í sig og á.
Ég tel að lífeyrisgreiðslur almannatrygginga hafi dregist aftur úr þróun lágmarkslauna og launavísitölu. Ég vitna þá t.d. til staðtalna Tryggingastofnunar frá því í október. Þær staðfesta þetta. Bætur almannatrygginga hafa hækkað mun minna en launavísitala. Það kemur einnig fram í staðtölunum að 43% öryrkja fá engar greiðslur úr lífeyrissjóði og verða að byggja afkomu sína nánast einvörðungu á greiðslum frá almannatryggingakerfinu. Grunnlífeyrir og tekjutrygging er nú rúmar 48 þús. kr. en lágmarkslaunin 72 þús. kr. Skattleysismörk hafa staðið í stað svo að lífeyrisþegi sem býr einn og nýtur eingöngu bóta er með um 70 þús. kr. frá Tryggingastofnun. Hann þarf að greiða skatt af þessari upphæð. Það er nokkuð sem ekki hefur viðgengist fyrr en í tíð þessarar ríkisstjórnar.
Ég vil, herra forseti, nefna ýmsar breytingar sem gerðar hafa verið til að rýra kjör lífeyrisþega. Ég nefni bifreiðakaupastyrkina og bílakaupalánin. Ég minni á að bifreiðakaupastyrkjum fyrir hreyfihamlaða var fækkað um tæpan helming í tíð þessarar ríkisstjórnar og að lánakjörin á bifreiðalánum hafa versnað mjög. Vextir af þeim hafa farið úr 1% upp í markaðsvexti. Það gerir öryrkjum nánast ókleift að taka slík lán. Á sama tíma og lífeyrir og tekjutrygging hækkaði um 23%, hækkaði hlutur sjúks, gamals fólks og öryrkja í lyfjakostnaði um 120%.
Ég ítreka, herra forseti, að það er samfélaginu mjög dýrt að halda þessum 8.000--12.000 einstaklingum í fátækt eins og nú er. Það er rándýr fátækt. Þeir sem svo er statt um og geta ekki tekið fullan þátt í samfélaginu brotna niður. Þeir halda ekki heilsu og valda miklum útgjöldum í heilbrigðiskerfinu. Ég tel að stefnan í málefnum lífeyrisþega sé bæði þjóðhagslega og heilsuhagfræðilega óhagkvæm.
Herra forseti. Ég hef mjög margt um efnahagsstefnu ríkisstjórnarinnar að segja. Ég var á ráðstefnu fyrir skömmu sem fjallaði um fjármálakerfið og atvinnulífið, tækifæri og hættur. Ég heyrði líka erindi um þróun og horfur í efnahagsmálum og ég verð að segja, herra forseti, að mér sýnist að við Íslendingar þurfum að gæta mjög að okkur til að forðast það sem kallað er hörð lending. Mér sýnist stefna í ýmsar harðar aðgerðir og þær hafa sérstaklega bitnað á þeim sem lakast eru settir.
Áður en ég skil við umræðuna um öryrkja og ellilífeyrisþega þá er ég hér með greiðsluseðil frá einstaklingi sem ég nafngreini ekki en hef þó kennitölu á, sem sýnir að heildarlaun þessa einstaklings eru 641.493 kr. yfir allt árið. Af þessum tekjum var greitt 80 þús. kr. Útborguð laun á mánuði hjá þessum einstaklingi voru 58.758 kr. Þarna er ekki um lægstu greiðslur að ræða.
Ég tel að við verðum að taka á þessum málum og taka undir ályktanir Öryrkjabandalags Íslands um að hækka tryggingabætur verulega, þar sem þeir segja að það verði að draga úr þeim harðneskjulegu tekjutengingum sem öryrkjum er gert að búa við, hækka skattleysismörk og hverfa að fullu frá skattlagningu húsaleigubóta. Þeir telja að skila þurfi öryrkjum að fullu þeim niðurgreiðslum sem þeir áður nutu til lyfjakaupa, símanotkunar og bifreiðakaupa.
Ég tek einnig undir þá ályktun aðalfundar Öryrkjabandalags Íslands frá 21. október á þessu ári að ítarlegra upplýsinga verði aflað um þann margvíslega sparnað sem hljótast mundi af eflingu almannatrygginga og að niðurstöðurnar yrðu kynntar ekki síðar en hálfu ári fyrir næstu þingkosningar.
Herra forseti. Einnig er hægt að deila áhyggjum öryrkja þar sem þeir fjalla um þann bensínstyrk sem þeim er veittur. Bensínstyrkur sem veittur er til öryrkja er 6.643 kr. á mánuði. Rekstur lítils bíls samkvæmt FÍB kostar 250 þús. kr. á ári, eða 20.833 kr. á mánuði. Ég tel að menn verði að fara í gegnum þetta. Með þeim launum sem hluti af öryrkjum og öldruðum hefur til framfærslu þá hefur þetta fólk ekki möguleika á að reka bíl, ekki einu sinni smábíl. Hluti af því fólki hefur ekki efni á að hafa sjónvarp. Ég þekki til þar sem svo er ástatt um. Fólk sem meira að segja er ekkert að kvarta undan því að hafa ekki sjónvarp gerir allt sem það getur til að láta enda ná saman. Það er fólk sem er í sambúð með 48.000 kr. hvort á mánuði til að reka heimili sitt. Þetta eru staðreyndatölur, en það fólk hefur engan aðgang að öðrum tekjum eins og hv. þm. Pétur H. Blöndal er margsinnis búinn að segja. Hann segist hafa skoðað öll einstök mál þeirra sem hafa komið til hans og hann finnur alltaf einhverjar tekjuleiðir sem þetta fólk á aðrar en það segist sjálft hafa. Það eru til margar frásagnir af því hvernig einstaklingar hafa brotnað niður og bognað í kerfinu.
Ég ætla ekki að fara út í harmsögur, þær geta birst á öðrum tíma. En ég vitna til staðtalna frá Tryggingastofnun varðandi þau mál sem ég hef verið að ræða.
Herra forseti. Ég ætla að ljúka máli mínu með því sem ég hefði kannski átt að spyrja og ræða um í upphafi, þ.e. ef æðsta vald ríkisins, ríkisstjórnin, telur að beita þurfi aðhaldssemi og aga í meðförum fjármuna, þá hljóta þeir sömu aðilar sem þar ráða að vera reiðubúnir að sýna gott fordæmi og draga saman í útgjöldum æðstu stofnunar ríkisins. Þess sér hvergi stað í framlögðu frv. Það sem er að gerast núna í þessum töluðu orðum er að verið er að leggja fram nýjar tillögur fyrir þær stofnanir til að auka útgjöld.
Sagt hefur verið áður úr þessum stól að eftir höfðinu dansi limirnir. Það er svo sannarlega rétt að ef ríkisstjórnin sér enga ástæðu til ráðdeildarsemi og aðhaldssemi, þá er ekki von að þegnarnir geri það. Ef ríkisstjórnin sér enga ástæðu til að breyta peningastefnunni í landinu, þá er heldur ekki ástæða til að einstaklingarnir sjái það.
Ég get rakið það, herra forseti, að staðan er þannig að fjölmargar lánastofnanir eru komnar í botn með kvóta til lántöku á erlendum fjármunum. Það eru fjölmargar lánastofnanir komnar í botn. Ríkissjóður á eftir mikið rými og getur bætt við sig lántöku stórkostlega en það verður að gerast þá í því formi að Seðlabankinn taki slík lán. En það sem er að gerast núna er að hert er að í íslensku efnahagslífi vegna aðgæsluleysis stjórnvalda. Það er óviðunandi. Fyrir þessu eru staðreyndir, skýrslur og ráð fjölmargra fjármálamanna sem eru í íslensku atvinnulífi og fjármálastarfsemi. Mér þykir það fyrir neðan allar hellur að hæstv. ríkisstjórn skuli ekki bregðast við eða hafi ekki brugðist við a.m.k. fyrir ári þar sem auðveldast var að draga saman. Þá var það auðveldast á öllum ferli ríkisstjórnarinnar, því ef við miðum við fjögur ár er best að draga saman á fyrsta og öðru ári, þá hefði verið hægt að ná að einhverju leyti stjórn á þessum málum.