Guðmundur Árni Stefánsson:
Herra forseti. Það er e.t.v. ástæðulítið að lengja umræðuna. Þessi þáttur málsins er nú við 3. umr., þ.e. hinn skattalegi þáttur málsins er lýtur að ríkissjóði. Áður og fyrr höfum við rætt mjög ítarlega þann þátt sem var auðvitað upphaf málsins og frumlag þess, þ.e. auknar heimildir til sveitarfélaga og vissulega er hægt að taka undir það að flestallt hefur verið sagt í málinu.
Ég get þó ekki látið hjá líða að bæta nokkrum orðum inn og einkum og sér í lagi vegna þess sem ég hef áður gagnrýnt við umræðuna, þ.e. hversu mér þykir stjórnarliðar taka létt á þessu mikilvæga máli og fjalla um það sumpart með léttúð. Það birtist m.a. í því að þeir eru ekkert við og vilja ekkert vita af málinu þegar það kemur til atkvæðagreiðslu. Það þarf nánast að fá þá til umræðu með hnúum og hnefum um þennan mikilvæga þátt málsins sem er annars vegar fjárhagsleg afkoma sveitarfélaga og hins vegar áhrif þess á afkomu launafólks í landinu, þ.e. hin skattalegu áhrif málsins.
Ég vil einnig láta það koma fram að mér þykir sem fjölmiðlar hafi ákaflega lítið kveikt á perunni í þessu stóra máli sem hefur jafnafdrifaríkar afleiðingar í för með sér og raun ber vitni. Afleiðingar ná út í samfélagið allt, fara nánast hringinn í kring í hverju einasta sveitarfélagi og birtast þar í umtalsverðri hækkun útsvars sem íbúar þessara sveitarfélaga munu finna fyrir. Ekki síst munu íbúar sveitarfélaganna á höfuðborgarsvæðinu verða þessa áþreifanlega varir á nýju ári, og eins og hefur komið fram og birtist á lokaspretti málsins, að þeir sem síst skyldi, þ.e. það fólk sem hefur legið undir skattleysismörkum fram að þessu, þurfa að greiða tekjuskatt.
Þess vegna gagnrýni ég það harðlega, herra forseti, að mér þykir sem stjórnarliðar reyni, kannski af eðlilegum ástæðum, að gíra málið niður í umræðunum, vilji sem minnst af því vita. Auðvitað fer þetta mál ekki eitt einasta hænufet og því mun ekki ljúka hér, herra forseti, þó að sennilega fari þannig, eins og við fyrri umræðu málsins, að stjórnarmeirihlutinn knýi það í gegn með meirihlutavilja sínum. Þar þori enginn undan að hrökkva, hvorki virkir sveitarstjórnarmenn né óvirkir, hvorki stjórnarþingmenn sem á hátíðarstundum tala um nauðsyn þess að verja kaup og kjör hinna lægst launuðu, ganga varlega um garð þar sem þeir sem höllum fæti standa eru annars vegar, sjúkir og aldraðir sem þetta kemur einkum og sér í lagi mjög illa við. Einnig munu þeir stjórnarliðar, sem stundum í þessum sama ræðustóli tala af mikilli mýkt og fimi um mikilvægi þess að verja þessa hópa, ekki láta sitt eftir liggja við 3. umr. málsins frekar en við fyrri afgreiðslu þess og greiða atkvæði með stórauknum álögum á þetta fólk.
Ég sagði í atkvæðaskýringu við 2. umr. málsins að þetta verði munað, þetta verði rifjað upp reglulega, ekki aðeins í þessum sal heldur líka í almennri umræðu. Þetta mál er miklum mun stærra í sniðum en menn í hópi stjórnarliða vilja vera láta. Satt að segja er nöturlegt að hlýða á hæstv. fjmrh. fara með tölfræði á borð við þá að hér sé um einhverja tíkalla að ræða fyrir þetta fólk, einhverjar 80 kr. eins og hann tönnlast á ítrekað og aftur í umræðunni. Staðreyndin er einfaldlega sú að þegar þessi skattahækkun er öll komin til áhrifa er um að ræða nettóhækkun á gjaldendur í landinu upp á 2,5 milljarða kr. Auðvitað sér hver maður að gjaldendur í landinu þurfa að meðaltali að borga meira en 81 kr. á hvert mannsbarn á ári hverju þegar öll kurl eru komin til grafar. Það gefur augaleið þannig að ódýrir útúrsnúningar af þessum toga eru ekki samboðnir hæstv. fjmrh. Hann veit það sjálfur.
Herra forseti. Það er líka annað sem er alveg nauðsynlegt að liggi skýrt fyrir og fullyrðingum hæstv. ráðherra í ræðu fyrir nokkrum mínútum verði svarað þar sem hann lét í veðri vaka og raunar fullyrti að hér væri mál á ferð sem hefði í raun og sanni ekkert með ríkissjóð að gera. Hér væri einfaldlega um það að ræða að sveitarfélögin tækju sjálfstæðar ákvarðanir óháð öllu.
Herra forseti. Í þessu samhengi gleyma menn og vilja reyna að gleyma upphafi málsins, þ.e. af hverju menn fóru af stað með þessar auknu heimildir og þessa fjárhagslegu aðstoð til handa sveitarfélögum. Það gerðist ekki út af engu. Það gerðist vegna þess að sveitarfélög lögðu fram rökstuddar upplýsingar í þá veru að ekki væri réttlátlega skipt fjármálalegum samskiptum ríkis og sveitarfélaga þegar kæmi að tilkalli til opinbers fjár. Á það var bent og um það ekki deilt að á sama tíma og ríkissjóður væri að skila umtalsverðum afgangi ár eftir ár væru sveitarfélögin á hinum vængnum með bullandi halla og það langflest sveitarfélög, því er verr og miður. Þess vegna var sett nefnd sem skipuð var fulltrúum flestra stjórnmálaflokka á hinu háa Alþingi, þó ekki allra, að ógleymdum fulltrúa félmrn. og að ógleymdum fulltrúa hæstv. fjmrh. sjálfs, Bolla Bollasyni, yfirmanni tekjukontors fjmrn. Um það var ekki deilt í nefndinni að þessi þörf væri til staðar af hálfu sveitarfélaganna. Það er því afskaplega kúnstugt, svo ekki sé fastar að orði kveðið við lokaafgreiðslu málsins, að það hafi verið eins og akademísk ákvörðun að heimila auknar útsvarsálögur til handa sveitarfélögum og þeim væri það í sjálfsvald sett hringinn í kringum landið hvort og hvernig, hvenær eða alls ekki þau nýttu þær. Þannig er málið ekki vaxið og hæstv. ráðherra veit það mætavel. Þess vegna notaði ég það orð áðan og ætla að gera það aftur að honum er ekki samboðið að leggja málið þannig upp. Mér vitandi hefur enginn efast um þessar niðurstöður tekjustofnanefndar sveitarfélaga um þann vanda sem sveitarfélögin eiga við að stríða og hæstv. ráðherra veit það mætavel í nánum samskiptum við fulltrúa þessara sveitarfélaga. Hann veit það líka vegna þess að hann kom að einhverju meintu samkomulagi um þetta mál, m.a. við formann Sambands ísl. sveitarfélaga, Vilhjálm Vilhjálmsson, borgarfulltrúa Sjálfstfl. í Reykjavík, þar sem þessi vandi var viðurkenndur og þar sem menn lögðu upp í þessa ferð. Um þann þátt málsins var aldrei deilt. Hins vegar snýst deilan um það mál sem við erum að afgreiða hér, hvort eðlilegt væri að skattgreiðendur bæru þungann af auknum heimildum til sveitarfélaga eða hvort ríkissjóður mætti þeim með lækkun tekjuskatts á móti. Um það stendur deilan en ekki neitt annað. Mér kemur því afskaplega mikið á óvart við þessa ítarlegu umræðu að hæstv. fjmrh., sem hefur raunar ýjað að þessum sjónarmiðum sínum fyrr í umræðunni, skuli nú hnykkja á þeim og gefa mjög sterklega til kynna að kannski hafi það verið þannig og kannski sé það bara þannig að þessi ferð sé á misskilningi byggð og sveitarfélögin hafi satt að segja aldrei haft neitt við þessar auknu heimildir að gera.
Herra forseti. Þetta er ekki mjög trúverðugur málflutningur og það veit hæstv. ráðherra. Það er allt of oft þannig að menn eru að gefa eitt til kynna en meina síðan allt annað og það kemur að þeirri niðurstöðu sem ég ýjaði að strax við 1. umr. málsins fyrir allmörgum vikum sem ég nefndi skattahækkunarfléttu íhaldsins. Það hefur allt komið á daginn sem ég spáði fyrir um á þeim tíma að þessar auknu heimildir væru nokkurs konar gulrót til handa pólitískum andstæðingum Sjálfstfl. í Reykjavík, þ.e. R-listanum í Reykjavík, sem þeir vonuðu þá að mundi nýta þessar auknu heimildir til að flokksbræður og flokkssystur hæstv. fjmrh. og flokkssystkina hans á hinu háa Alþingi gætu síðan bent á einhverja allt aðra sem skattakónga í þessu tilliti. Það er þessi lauflétta en gagnsæja flétta sem hér er á ferðinni og hæstv. fjmrh. er hér, að vísu með ákaflega litlum sannfæringarkrafti, að reyna að halda til haga á lokaspretti málsins. Engu að síður er full ástæða til að halda þessu mjög skýrlega og klárt til haga af hverju þessi ferð var farin og í hverju ágreiningurinn liggur. Hann liggur einfaldlega í því að stjórnarandstaðan á hinu háa Alþingi, Samfylkingin, og með stuðningi Vinstri hreyfingarinnar -- græns framboðs, fellst ekki á þá skattahækkun á almennt launafólk sem er fólgin í þeim frumvörpum sem eru sum orðin að lögum og m.a. því frv. sem til 3. og lokaumræðu í hinu háa Alþingi sem kveður í raun á um að verið er að auka álögur á almennt launafólk í landinu.
Ég vil líka segja það, herra forseti, að maður veltir vöngum yfir því --- ég veit ekki hvernig ég á að orða það --- hver er andinn hjá samningamönnum ríkisins sem lúta forsjá fjmrn. í samningum við starfsmenn ríkisins almennt. Verður manni hugsað til framhaldsskólakennara í því samhengi þegar hæstv. ráðherra talar jafnléttúðugt um þá yfirlýsingu sem ríkisstjórnin gaf 10. mars sl. með kjarasamningum á hinum almenna vinnumarkaði. Þá á ég við að það liggur fyrir hjá heildarsamtökum, Alþýðusambandi Íslands, hjá einstökum verkalýðsfélögum víða um landið að þau hafi lýst yfir áhyggjum sínum að þessi gerningur kunni að vera það sandkorn sem fyllir mælinn í þá veruna að forsendur samninganna verði brostnar þegar þeir verða endurskoðaðir í febrúar og hæstv. ráðherra segir að þetta sé sé eitthvert blaður og bull. Það er ekki öðruvísi að skilja þegar undir eru samningar 70 þúsund launamanna í landinu og samtök þeirra lýsa yfir sérstökum áhyggjum með þennan gjörning, þá segir hann að þetta sé allt á misskilningi byggt. Maður spyr sig: Er það hald hæstv. ráðherra og ríkisstjórnarinnar að heildarsamtök verkafólks verði mjög áfram um að byggja á slíkum yfirlýsingum opinberra aðila eins og ríkisstjórnarinnar sem átti að verða til þess á sínum tíma og varð til þess á sínum tíma að liðka fyrir samningum á hinum almenna vinnumarkaði? Halda menn að slíkir pappírar verði mjög þungvægir í framtíðinni ef efndir eru þannig sem hér um ræðir? Ég held ekki. Ég hef áhyggjur af þeirri léttúð sem mér finnst einkenna samskipti hæstv. fjmrh. og ríkisstjórnarinnar í garð launamanna, í þessu tilfelli Alþýðusambands Íslands, svo ég tali ekki um önnur samtök sem hafa komið eðlilega að málum, öryrkjar og Landssamband eldri borgara. En maður spyr sig og ég velti því hér upp, það skyldi þó aldrei vera að þetta fálæti, sem er nánast eins og dramb, --- ég er mátturinn og dýrðin --- kunni að vera ástæða þess að nú gangi jafnhægt og raun ber vitni í viðræðum aðila í þessu kennaraverkfalli og trúnaður sé þar enginn milli samningsaðila. Tala ég þá alveg burt séð frá efnisatriðum umræðunnar. Það kann þó aldrei að vera að hér sjáum við eina hlið sem skýrir að ekki gengur betur en efni standa til í þá veruna.
Herra forseti. Einnig er umhugsunarvert að þetta mál er flutt úr nefnd sem fjallaði um það með því að kalla til nefndarinnar ýmsa málsmetandi aðila, fulltrúa stórra samtaka, að formaður og varaformaður nefndarinnar hafi ekki ráð eða tíma til að vera við umræðuna og það eitt út af fyrir sig er enginn bragur á því í jafnmikilvægu máli og hér um ræðir. Ég gagnrýndi það talsvert við 2. umr. málsins og geri það hér enn og aftur.
Ég ætla hins vegar ekki að orðlengja þetta, herra forseti. Það er ljóst að meiri hlutinn mun fara sínu fram í þessu máli. Þeir hreykja sér hátt í augnablikinu og ég segi því enn og aftur, að mikið verður fall þeirra, herra forseti, þegar endirinn verður skoðaður í þessum efnum. Menn munu rifja það upp enn og aftur þegar íhaldið gekk fram með það að hækka sérstaklega skatt á almennt launafólk á því herrans ári árið 2000 vegna fjárlaga ársins 2001, þegar ríkisstjórnin hældist um á sama tíma að hafa skilað hagnaði ríkissjóðs í sögulegu hámarki, þá var akkúrat tíminn að áliti hæstv. ríkisstjórnar og Sjálfstfl. að leggja skatta á almennt launafólk. Það verður rifjað upp og ég mun ekki draga af mér í þeirri upprifjun.