Arnbjörg Sveinsdóttir:
Hæstv. forseti. Kannski er réttast að byrja á síðustu orðum hv. þm. Karls V. Matthíassonar og þessari áráttu þeirra hjá Samfylkingunni nú síðustu daga, að tala um hvað allar skýrslurnar kosti mikið, hve þungar þær séu og hverju þær hafi skilað.
Þetta er svolítið sérstök umræða þegar litið er til þess að þessi þróun í byggðamálum hefur staðið yfir mjög lengi. Við gætum skoðað alla síðustu öld og séð að þróunin hefur ekki verið með þeim hætti sem við hefðum viljað, við sem höfum áhuga á byggðamálum. Íbúaþróunin á landsbyggðinni hefur ekki verið með þeim hætti sem við teljum ásættanlegt.
Af hverju er nú verið að skrifa þessar skýrslur og af hverju er verið að gera athugun á þessu? Það er verið að reyna að greina þennan vanda. Ef við hefðum brugðist þannig við að skoða ekki þessi mál, hver skyldi þá afstaða Samfylkingarinnar vera?
Ég átti því láni að fagna að sitja í stjórn Byggðastofnunar með Karli V. Matthíassyni. Ég minnist þess ekki að hann hafi þá verið sérstaklega andvígur því að stofnunin ynni að ýmsum skýrslum og ýmsum athugunum. Mig minnir þvert á móti að Karl V. Matthíasson hafi beðið um úttektir á málum og skýrslur um ýmis mál, af hverju þau þróuðust á ákveðinn hátt. Það fannst mér mjög skynsamlegt hjá hv. þm. Auðvitað verðum við að gera okkur grein fyrir og reyna að komast að því hvernig stendur á því að þróunin hefur hefur verið eins og raun ber vitni.
Nákvæmlega það var gert þegar sú byggðaáætlun var unnin sem var í gildi árin 1999--2001. Þá voru kallaðar til rannsóknastofnanir og háskólastofnanir til að greina þennan vanda og gera rannsóknir. Ekki nóg með það heldur var Háskólinn á Akureyri fenginn til að aðstoða Byggðastofnun við að skrifa og gera þá áætlun sem nú er í gildi, út frá þeim rannsóknum og skýrslum sem sem gerðar höfðu verið vegna vandans.
Það er alveg ljóst, af þeirri úttekt sem hér er í ársskýrslu Byggðastofnunar fyrir árið 2000, að langflest af því sem lagt var til í byggðaáætlun hefur gengið eftir og verið gert. En þrátt fyrir góðan vilja og háleit markmið hefur ekki náðst með nægilega öflugum hætti að snúa íbúaþróuninni við. Það hefur hins vegar verulega dregið úr fólksflutningum af landsbyggðinni til höfuðborgarsvæðisins á síðasta ári og jafnvel á síðustu tveimur árum. Ég held að það sé mjög gott að við getum bent á það en það er auðvitað ekki nægjanlegt þar sem við höfum ekki náð þeim árangri sem stefnt var að í byggðaáætlun, að það skyldi fjölga á landsbyggðinni í hlutfalli við það sem landsmönnum fjölgar. Þrátt fyrir góðan vilja og framkvæmdir í byggðamálum á mjög mörgum sviðum hefur það ekki náðst.
Byggðamálin eru þess eðlis að þar hefur ekkert eitt úrslitaáhrif. Vandinn er mjög fjölþættur eins og fram hefur komið í öllum þeim skýrslum og rannsóknum sem gerðar hafa verið, þar sem fólk hefur verið spurt um ástæðurnar. Þess vegna er auðvitað ástæða til að bregðast við með margvíslegum hætti og það höfum við gert.
En það er líka alveg ljóst að þegar lögð er til mikil aðgerð í byggðamálum, nýting orkulinda á Austurlandi og uppbygging stóriðju, hafa þeir sem tala hvað hæst og mest um byggðamál og framkvæmdaleysi í þeim á Alþingi sett sér það meginmarkmið að berjast gegn því ágæta byggðamáli. Það hlýtur maður að harma því það er alveg ljóst að ef menn vilja líta til einstakra framkvæmda eru áformin um nýtingu orkulinda á Austurlandi og uppbyggingu álvers þar þær aðgerðir sem munu hafa hvað mest og best áhrif á íbúaþróun á Austurlandi, og ekki eingöngu á Austurlandi heldur á landsbyggðinni allri held ég fram.
Þess vegna hlýtur manni að sárna þegar einstakir flokkar leggjast í miklar herfarir gegn því að við getum unnið að þessu ágæta verkefni sem mun skila hagfelldari íbúaþróun heldur en við höfum orðið vitni að hingað til og gerir samkvæmt spám, skýrslum og rannsóknum ráð fyrir mikilli fólksfjölgun á Austurlandi. Ekki veitir af því við höfum því miður misst fjölda fólks frá Austurlandi á undanförnum árum. Tími er kominn til að snúa þeirri þróun við til þess að nýta megi þá grunngerð samfélagsins sem þar er búið að byggja upp í heilbrigðisþjónustu, skólum, félagsþjónustu, samgöngum og öllum þeim þáttum sem hvert samfélag kemur sér upp til að geta búið við gott mannlíf sem er til hagsbóta fyrir alla íbúana.
Hæstv. forseti. Ég ætlaði aðeins líka í þessari umræðu að minnast á atvinnuþróunarfélögin. Þau hafa verið byggð upp á undanförnum árum með mjög öflugum hætti og það hefur sýnt sig að þau hafa verið mjög mikill stuðningur við allt atvinnuþróunar- og nýsköpunarstarf á landsbyggðinni. Kannski hefur það ekki farið mjög hátt en ég held að full ástæða sé til að nefna að hjá þeim félögum sem starfa á landsbyggðinni og koma að mjög mörgum nýsköpunarmálum starfa 30 sérfræðingar með háskólamenntun og þeir eru á 12 mismunandi fagsviðum. Ég held að full ástæða sé til að vekja athygli á því að það rannsóknarstarf og uppbyggingarstarf sem unnið er í atvinnulífinu er líka til á landsbyggðinni og kemur þar atvinnulífinu til aðstoðar með mjög öflugum hætti. Það form sem nú er á því starfi má segja að hafi farið af stað á árinu 1997. Það hefur sífellt verið að eflast síðan. Ég held að þarna sé einmitt dæmi um að hægt er að flytja sérhæft þekkingarstarf út á landsbyggðina. Það starf þarf ekki endilega að vera í lokuðum kjarna í höfuðborginni. Það er hægt að dreifa því út um landið þannig að það skili árangri þar en jafnframt safnist saman mikill þekkingargrunnur á atvinnuþróunarstarfsemi og mörgum ólíkum þáttum sem koma að uppbyggingu atvinnulífsins.
Þetta verður líka til þess að forræðishyggja á landsbyggðinni varðandi uppbyggingu í atvinnulífinu er ekki eins ríkjandi og ef þessi starfsemi væri öll á einum og sama staðnum. Það sýnir sig að í starfsemi sem þessari sem er í nánum tengslum við heimamenn er mjög sterkur stuðningur. Kraftar og áhugi heimamanna á uppbyggingu atvinnulífsins magnast upp og þeir axla þá ábyrgð að huga að nýsköpunarverkefnum.
Ég held að við eigum að efla þessa starfsemi í framtíðinni. Ég get nefnt að á Austurlandi hefur starfsemi Þróunarstofu Austurlands verið með miklum ágætum. Þróunarstofan hefur komið að mjög mörgum málum og víðtækum málaflokkum sem snúa að atvinnulífi á Austurlandi. Þróunarstofan hefur t.d. leitt það starf sem hefur verið í atvinnulífinu á Austurlandi við að undirbúa fyrirhugaðar framkvæmdir varðandi virkjun og stóriðju. Atvinnuþróunarfélagið hefur unnið að því sem nú er orðið að veruleika að beint flug verður hafið til Egilsstaða frá Þýskalandi sem er náttúrlega gífurlega mikilvægt fyrir ferðaþjónustuna á Austurlandi og þar hefur Þróunarstofa Austurlands komið inn með mjög afgerandi hætti.
Þróunarstofan hefur unnið að því með sveitarfélögum á Austurlandi að þróa og gera samning við menntmrn. um menningarstarf á Austurlandi. Það hefur komið mjög rækilega í ljós að þar gerði það útslagið hvernig Þróunarstofa Austurlands vann að málinu með sveitarfélögunum.
Síðan vil ég nefna að Fræðslunet Austurlands var stofnað fyrir frumkvæði Þróunarstofunnar sem hefur ávallt sýnt því starfi mikinn stuðning.
Ég vildi svo að síðustu segja, hæstv. forseti, að ég tel það mjög mikilvægt að atvinnuþróunarfélögin fái að starfa áfram af miklum krafti úti um byggðirnar í landshlutunum. --- Hæstv. forseti, það væri þakkarvert ef ég fengi rétt að ljúka ræðu minni fyrir þingmönnum í salnum. --- Ég held að þar sé mjög öflugt tæki til að vinna að þessu atvinnuþróunarstarfi. Við eigum að stuðla að því að það verði til staðar áfram. Það veitir ekki af því að allir leggist á eitt og að við getum með öflugum hætti skilað inn því starfi og þeirri umræðu sem þarf auðvitað til að snúa við þeirri byggðaþróun sem við höfum orðið vitni að undanfarið.