Sigríður Ingvarsdóttir:
Herra forseti. Hér er til umfjöllunar frv. til laga um breytingu á lögum um stjórn fiskveiða. Með þó nokkurri eftirvæntingu hefur verið beðið eftir þessu frv. og mikil og góð vinna liggur að baki þeim tillögum sem hér eru settar fram og víst er að reynt er að koma til móts við sem flest skynsamleg sjónarmið og rök. Helstu eða öllu heldur afdrifaríkustu breytingar þess felast í að á útgerðirnar í landinu verði lagt magn- og afkomutengt veiðigjald og þetta gjald muni verða fundið út á þann hátt að helstu kostnaðarliðir útgerðarinnar, olía, laun og annar rekstrarkostnaður ákveðins tímabils, verða dregnir frá aflaverðmæti sama tímabils og 9,5% þeirrar fjárhæðar sem eftir stendur verður lagt á. Þannig er þetta gjald tengt við afkomuna, þ.e. lagt á það sem eftir er þegar búið er að greiða fastan kostnað.
Þetta gjald mun fara beint í ríkissjóð og þaðan er því síðan úthlutað í gegnum fjárlögin til stofnana sjútvrn. Eins og kunnugt er setti hæstv. sjútvrh. á laggirnar nefnd í september 1999 sem átti m.a. að leitast við að koma með tillögur um breytingar á lögum um stjórn fiskveiða sem mundi skapa sem víðtækasta sátt meðal landsmanna um þennan grunnatvinnuveg þjóðarinnar en taka þó tillit til hagsmuna sjávarútvegsins, byggðanna sem og almennings í landinu.
Eins og allir vita náðist ekki heildarsátt í þeirri nefnd og skilaði minni hluti hennar frá sér þrenns konar niðurstöðum en í þessu frv. er unnið í megindráttum eftir tillögum meiri hluta nefndarinnar.
Herra forseti. Ég hef hingað til verið mikill talsmaður þess að reynt skuli eftir fremsta megni að ná sátt um stjórn fiskveiða greininni til heilla en ég er nú að færast á þá skoðun að það sé varla gerlegt. Því miður er svo mikil þröngsýni ríkjandi og ólíkir sérhagsmunir að baki að menn sjá ekki skóginn fyrir trjánum.
Auðvitað er það hagur allra landsmanna að sjávarútvegsfyrirtækin gangi vel. Mér skilst að það séu um 200 þús. Íslendingar sem eiga beinna hagsmuna að gæta varðandi gengi sjávarútvegsfyrirtækja og eiga hlut í sjávarútvegsfyrirtækjum í gegnum lífeyrissjóði, hlutabréfasjóði eða á annan hátt. Mikið er búið að reyna til að ná sátt í þessum málum, en það er orðin stór spurning í mínum huga hvort raunverulegur vilji til sátta sé fyrir hendi hjá stjórnarandstöðunni.
Formaður Samfylkingarinnar, hv. þm. Össur Skarphéðinsson, kallar þetta frv. óskadraum útgerðarmanna og stjórnarandstaðan hefur lýst því yfir að frv. sé stríðsyfirlýsing úr smiðju LÍÚ. Ég satt að segja skil ekki hvernig hægt er að koma fram með slíka firru þegar hér er á ferðinni frv. til laga sem kveður á um það að lagðir sé aukaskattur á útgerðina auk hinna hefðbundnu skatta og gjalda sem eru þó ærin fyrir.
Miðað við tekjur útgerðarinnar á síðasta ári næmi gjaldið um 2,1 milljarði kr. sem skiptist á ca. 390 þús. þorskígildistonn og er þá gjaldið á hvert úthlutað þorskígildiskíló rúmlega 5 kr. Gert er ráð fyrir að þau gjöld sem aflögð yrðu á móti nemi um 1,50 kr. á hvert kg svo það sér hver sem sjá vill að þarna er um verulega aukna gjaldtöku á sjávarútveginn að ræða. Í morgunpunktum Kaupþings þann 27. febrúar sl. komu fram útreikningar á hvernig þetta gjald, sem hér um ræðir, kemur niður á nokkur útgerðarfélög og ætti að einhverju leyti að gefa raunhæfa mynd af því sem koma skal miðað við að þessi umtalaði liður frv. verði að lögum. Sé tekið dæmi af nokkrum útgerðum og ég byrja þá á Samherja, þá eru álögur núna rúmar 56 millj. á ári en gjaldaaukningin verður 127 millj. Hjá Útgerðarfélagi Akureyrar eru gjöldin núna 41 millj. á ári, en gjöldin munu aukast um 92 millj. Þorbjörn er með 32,5 millj. nú en fær á sig 72,5 millj. gjaldaaukningu. Og Þormóður rammi greiðir 29,7 millj. nú en hækkunin mun nema 67 milljónum.
Mér finnst eðlilegt að sjávarútvegurinn fjármagni þann kostnað sem að honum snýr líkt og hann hefur verið að gera en helst vildi ég ekki leggja á neinn auðlindaskatt eða veiðileyfagjald og leyfa þannig sjávarútvegsfyrirtækjum að sitja við sama borð og önnur fyrirtæki í landinu en þó er það skárri kostur að fara þessa leið en þá leið sem stjórnarandstaðan hefur lagt fram, þ.e. með fyrningu eða innköllun veiðiheimilda. Ég spyr hvort vert sé að taka þá áhættu að gera samkeppnisstöðu sjávarútvegsins verri í alþjóðlegri samkeppni með því að láta hann einan bera auðlindagjald. Nokkuð sem er óþekkt í samkeppnislöndum okkar.
Það er því miður staðreynd að ýmsir áróðursmeistarar, t.d. úr hópi stjórnarandstöðunnar, hafa náð að sá frjóu sæði meðal almennings, og eins og þeir kjósa að nefna það að t.d. ,,sægreifar``, ,,kvótakóngar``, ,,handhafar gjafakvótans`` og fleira í þeim dúr séu að nýta auðlindirnar á kostnað okkar hinna og þannig skuldi þeir hinum almenna borgara sem vinnur kannski skrifstofustörf í landi og hefur aldrei tekið áhættu við kvótakaup eða rekstur útgerðar fúlgur fjár og skulu því borga það til samfélagsins. Þannig hefur sú krafa verið að magnast að útgerðinni beri að borga hærra gjald til þjóðarinnar fyrir afnotin af auðlindum hafsins, enda fólk gjarnan til í að styðja auknar álögur ef það þarf ekki sjálft að standa undir þeim. Þarna erum við að tala um eina atvinnugrein sem ætlað er að auka skattlagningu á á meðan verið er að minnka skattálagningu á alla aðra atvinnustarfsemi í landinu og hér er ég einnig að tala um þá atvinnugrein sem nánast heldur flestum byggðarlögum á landsbyggðinni gangandi.
Meðal þorra sjálfstæðsmanna tel ég að þessar kröfur um auknar álögur á útgerðina hafi átt hvað minnstan hljómgrunn. En þarna er sem sé verið að láta undan þeim þrýstingi og enn finnst stjórnarandstöðunni allt of skammt gengið og vill enn hærri álögur.
Sem betur fer var afkoma hjá flestum sjávarútvegsfyrirtækjum mjög góð á síðasta ári og það eru miklir peningar í greininni. En ekki þarf að horfa mörg ár aftur í tímann til að sjá hið gagnstæða og finna afleit ár hvað afkomu greinarinnar varðar, enda er sjávarútvegurinn í eðli sínu mjög sveiflukennd grein. Þó svo að það veiðileyfagjald sem hér um ræðir sé í sjálfu sér slæmt þar sem um auknar álögur er að ræða er þó bót í máli að það tekur að hluta mið af afkomu greinarinnar á hverjum tíma. Einnig verður að standa vörð um að þetta gjald muni ekki hækka á komandi árum því að sjávarútvegurinn er slíkur drifkraftur í landinu að ef hann er þurrmjólkaður með ofsköttun er ljóst að bresta mun harkalega í öllu okkar hagkerfi.
Sjávarútvegurinn þarf á stöðugleika að halda. Öll óvissa og öll göt gera það að verkum að ákvarðanir og framtíðaruppbygging verður ómarkvissari. Ef löggjafinn getur gefið sjávarútveginum mikinn stöðugleika, lög til margra ára, mun það án efa hafa afskaplega góð áhrif á þjóðarbúið í heild. Tökum sem dæmi að vegna góðrar afkomu sjávarútvegsfyrirtækjanna nú sem og vegna þeirrar miklu óvissu sem ríkir varðandi lagalega framtíð sjávarútvegsfyrirtækjanna, þá hefur sjávarútvegurinn verið að borga skuldir sínar afskaplega hratt niður því betra er að vera við öllu búinn. En á meðan hann borgar skuldirnar svona hratt niður er hann ekki að endurfjárfesta eða byggja upp. Ef hann borgar skuldirnar hægar niður, t.d. á 15 árum í staðinn fyrir 5--10 árum, þá yrði minni eftirspurn eftir gjaldeyri og fjármagnið færi í endurfjárfestingar í nýsköpun í byggðarlögunum sem væri í raun besta byggðastefnan. Þannig hefði e.t.v. verið meiri skynsemi í því að í staðinn fyrir að leggja aukin gjöld á þennan atvinnuveg að ýta undir að hann fjárfesti og færði út kvíarnar og í þessu samhengi er líka dálítið skondið að hugsa um það að á sama tíma og sumir stjórnarandstöðuþingmenn hafa verið að kalla á hærri skatta á sjávarútvegsfyrirtækin eru þeir að dylgja með skattafríðindi fyrir landsbyggðina. En gera menn sér ekki grein fyrir að 92% kvótans er staðsettur á landsbyggðinni? Þarna er að sjálfsögðu verið að tala um álögur sem að langmestu leyti munu lenda á landsbyggðinni.
Menn skulu einnig gera sér grein fyrir að um 40% af innkomu útgerða fer í laun og launatengd gjöld. Sjávarútvegsfyrirtækin verða að sjálfsögðu að reyna einhvers staðar að lækka kostnað á móti auknum álögum. Skapa verður sjávarútveginum þann stöðugleika og starfsumhverfi til að hann þori að horfa til langs tíma og fjárfesta í nýsköpun og þróun.
Varðandi hagræðingu á móti þeim auknu álögum sem í frv. er kveðið á um, þá er mjög jákvætt að þar er líka lagt til að reglur um hámarksaflahlutdeild fyrirtækja verði rýmkaðar. Þannig er lagt til að hámarkshlutdeild einstakra aðila í þorski verði 12% en hámarkshlutdeild í öðrum bolfisktegundum verði um 50%. Enn fremur er lagt til að samanlögð aflahlutdeild einstakra aðila verði 12% óháð því hvort fyrirtækin eru í dreifðri eignaraðild eða ekki. Þannig fá sjávarútvegsfyrirtækin aukið svigrúm til vaxtar og möguleika á aukinni hagkvæmni.
Í stuttu máli að öðrum atriðum tengdum lögum um stjórn fiskveiða er ég ánægð með að framsalstakmarkanirnar náðu ekki fram að ganga. Ég hef ekki trú á slíkri U-beygju varðandi það mál en hins vegar hefði ég viljað sjá tillögur endurskoðunarnefndarinnar um fiskvinnslukvótann verða að veruleika.
Herra forseti. Það þarf að búa svo um hnútana að sjávarútvegsfyrirtækin verði á ný eftirsóttur fjárfestingarkostur. Það er hagur allra landsmanna að tryggja sjávarútveginum öruggt rekstrarumhverfi þannig að vöxtur og viðgangur sjávarútvegsfyrirtækjanna geti haldið áfram þjóðarbúinu öllu til heilla.