[prenta uppsett í dálka] 16. fundur, 127. lþ.
Flm. (Guðjón A. Kristjánsson):
Herra forseti. Ég mæli hér fyrir frv. til laga um breytingu á lögum nr. 80/1938, um stéttarfélög og vinnudeilur.
Þetta mál er endurflutt en 1. gr. þessa frv. hljóðar svo:
,,Í stað 3. mgr. 5. gr. laganna koma þrjár nýjar málsgreinar, svohljóðandi:
Þegar kjarasamningur hefur verið undirritaður af til þess bærum fulltrúum samningsaðila gildir hann frá undirskriftardegi en þó því aðeins að hann hafi verið undirritaður innan sex mánaða frá því að fyrri samningur féll úr gildi, enda sé ekki á annan veg samið, nema hann sé felldur við leynilega atkvæðagreiðslu með meiri hluta greiddra atkvæða og minnst fimmtungs þátttöku samkvæmt atkvæða- eða félagaskrá innan fjögurra vikna frá undirritun.
Séu kjarasamningar lausir lengur en sex mánuði skal upphafshækkun launaliða og önnur atriði sem bæta kjör launþega þegar kjarasamningur kemst á virka aftur til helmings þess tíma sem liðinn er án nýs kjarasamnings.`` --- Þ.e. án þess að nýr kjarasamningur hafi komist á. --- ,,Við hverja tvo mánuði sem bætast við án kjarasamnings færist gildistaka upphafshækkunar aftur um einn mánuð. Eftir tólf mánuði eða meira með lausa kjarasamninga gildir umsamin hækkun frá því að samningurinn féll úr gildi.`` Síðan segir: ,,Óheimilt er að semja um annan upphafsgildistíma, nema því aðeins að launþegum verði greidd eingreiðsla sem telst jafngild í tekjum þeim afturvirku upphafshækkunum, eða áfangahækkunum á liðnum tíma án endurnýjunar kjarasamnings, sem lög þessi kveða á um.
Fari fram almenn leynileg póstatkvæðagreiðsla meðal félagsmanna um gerðan kjarasamning gildir niðurstaða hennar óháð þátttöku. Nú tekur kjarasamningur einungis til hluta félagsmanna eða starfsmanna fyrirtækis og er þá heimilt að ákveða í samningnum að þeir einir séu atkvæðisbærir um hann, enda komi þar skýrt fram hvernig staðið verði að atkvæðagreiðslu.``
Og 2. gr. er um að lög þessi öðlist þegar gildi.
Með frv. þessu fylgir svo grg., með leyfi forseta:
Með frumvarpi þessu er lögð til réttarbót fyrir launþega ef upp kemur sú staða að kjarasamningar eru lausir mánuðum saman. Viðbótarákvæðin, sem lagt er til með frumvarpi þessu að komi í 5. gr. laga nr. 80/1938, með síðari breytingum, eru efnislega þau að tryggja launþegum sambærilegar launabreytingar og öðrum launþegum hafa verið tryggðar fyrir sömu tímabil eða ár ef svo hagar til að gerð nýrra kjarasamninga dregst verulega á langinn. Ákvæðin sem bætt er í 5. gr. laganna eiga aðeins við og verða því aðeins virk að kjarasamningar viðkomandi stéttarfélags hafi verið lausir lengur en í sex mánuði. Sé nýr kjarasamningur gerður innan sex mánaða frá því að eldri kjarasamningur féll úr gildi hafa þau ákvæði sem frumvarpið felur í sér enga beina virkni. Ákvæðin ættu samt sem áður að hafa óbeina virkni í þá veru að hvetja aðila kjaradeilu til þess að leysa mál sín fyrr en ella.
Réttarbót launþegans felst í því að honum sem einstaklingi er tryggð leiðrétting á launum í samræmi við það sem samið hefur verið um við önnur launþegasamtök eða stéttarfélög. Ákvæðin verða virk þegar svo hagar til að samtök launþega og vinnuveitendur hafa ekki gert nýjan kjarasamning innan sex mánaða frá því að eldri samningur féll úr gildi. Um leið og sex mánuðir eru liðnir er launþeganum tryggt að kjarabætur til hans verða afturvirkar í þrjá mánuði. Jafnframt eru ákvæði um að fyrir hverja 60 daga sem dregst að endurnýja eða gera nýjan kjarasamning bætast 30 dagar við afturvirkni hækkunar kaupliða og kjaraatriða. Dragist í 12 mánuði að gera kjarasamninga á launþeginn orðið lögvarinn rétt til þess að fá upphafshækkun reiknaða aftur í tímann til þess dags er eldri kjarasamningur féll úr gildi. Að þessum lagabreytingum gerðum ætti það að vera úr sögunni að vinnuveitendur hagnist á því árum og áratugum saman, eins og dæmi eru um, að draga gerð kjarasamninga. Ákvæðin ættu einnig að verða til þess almennt að bein inngrip löggjafans í kjaradeilur yrðu sjaldséðari en verið hefur á undanförnum árum.
Eins og sést í fylgiskjali með frumvarpi þessu hafa kjarasamningar oft dregist mjög á langinn hjá fiskimönnum sem lengst hafa átt LÍÚ að beinum viðsemjendum þótt samtök vinnuveitenda og nú síðast Samtök atvinnulífsins, SA, hafi verið þar með hlutverk. Sú saga er reyndar mun lengri en fylgiskjalið sýnir og má rifja hana upp síðar ef þurfa þykir. Það sem upp úr stendur við þessa samantekt er að ,,samningatækni`` LÍÚ sl. 14 ár hefur haft þau áhrif á kjör og kjarasamninga fiskimanna að þeir hafa ekki notið kaupbreytinga á launaliði eða annarra kjarabóta til jafns við aðra launþega í landinu. Þar munar miklu í tíma, 2.403 dögum eða um það bil sex og hálfu ári á þeim 19 árum sem gerð er grein fyrir í fylgiskjalinu. Samtök fiskimanna verða varla með sanngirni sökuð um of mikla verkfallsgleði til þess að þvinga útgerðina til samninga þegar litið er á að fiskimenn voru sex og hálft ár á sl. 14 árum með lausa kjarasamninga þegar aðrir nutu kauphækkana mestallan þann tíma. Þess eru þó dæmi að kjarasamningar annarra hafi verið lausir einhverja mánuði, en ,,afrek`` LÍÚ í þessum efnum tel ég vera einsdæmi.
Þetta held ég að skýri efnislega þetta frv. Menn geta svo lesið hér fylgiskjalið sem er yfirlit yfir kjarasamninga sjómanna, sem eru sennilega versta dæmið sem við eigum í íslensku þjóðfélagi um það hvernig dregist hefur árum og áratugum saman, margendurtekið, að gera kjarasamninga og þar af leiðandi hefur ákveðin stétt launamanna, í þessu tilfelli fiskimenn sem þarna er miðað við í töflunni, orðið fyrir verulegri kjaraskerðingu af þeim sökum. Aðrar stéttir hafa jafnframt orðið fyrir þessu, um það má örugglega finna dæmi þó að þau séu kannski ekki eins alvarleg og viðvarandi og verið hefur í kjaradeilum sjómanna á undanförnum árum.
Ég vil því eindregið beina því til hv. Alþingis að þetta frv. verði litið réttum augum og það verði afgreitt með því hugarfari að hér er um réttarbót til launþega að ræða. Hún ætti að geta orðið til þess að ýta undir að menn semji fyrr en ella og sjái sér ekki hag í því að draga gerð kjarasamninga um of. Tillagan, eins og áður hefur verið greint, gengur út á annars vegar sex mánaða ákvæði þegar afturvirkni byrjar, og hins vegar þegar ár er liðið skal afturvirknin ná til alls þess tíma sem kjarasamningur hefur verið laus án þess að samið hafi verið um hækkanir. Þetta má hins vegar leysa upp með því að semja um eingreiðslu sem menn kæmu sér saman um ef talið er óhagkvæmt einhverra hluta vegna að vera með afturvirk ákvæði. Það getur vissulega verið það af ýmsum ástæðum varðandi launabókhald og launagreiðslur.
