Flm. (Lára Margrét Ragnarsdóttir):
Herra forseti. Ég mæli í annað sinn fyrir þáltill. um stöðu óhefðbundinna lækninga. Flutningsmenn tillögunnar ásamt þeirri sem hér stendur eru hv. þm. Drífa Hjartardóttir, Kolbrún Halldórsdóttir, Ásta R. Jóhannesdóttir, Rannveig Guðmundsdóttir, Sverrir Hermannsson og Magnús Stefánsson. Þetta er því þverpólitísk tillaga.
Á síðasta þingi var mjög góð og jákvæð málefnaleg umræða um þessa þáltill. Ég vil þakka aftur fyrir þá umfjöllun. Ég vil aðeins fara í gegnum efni tillögunnar sem er svohljóðandi, með leyfi forseta:
,,Alþingi ályktar að fela heilbrigðisráðherra að skipa nefnd er geri úttekt á stöðu óhefðbundinna lækninga hér á landi og beri hana saman við stöðu mála annars staðar á Norðurlöndunum, í Evrópusambandinu og í Bandaríkjunum. Með óhefðbundnum lækningum er hér átt við nálastungumeðferð, smáskammtalækningar, lið- og beinskekkjulækningar, hnykklækningar, nudd o.fl.
Atriði sem nefndinni ber að kanna sérstaklega:
1. Hvaða menntun er í boði á þessu sviði og hver er menntun leiðbeinenda sem þar starfa.
2. Hvaða reglur gilda um viðurkenningu náms og starfsréttindi á þessu sviði.
3. Að hvaða marki samvinna og samstarf eigi sér stað á milli þeirra sem stunda óhefðbundnar lækningar og hefðbundinna heilbrigðisstétta. Jafnframt að kanna hvort og þá að hvaða marki læknar og aðrar heilbrigðisstéttir nýti sér aðferðir óhefðbundinna lækninga í störfum sínum.
4. Hver staða óhefðbundinna lækninga er með tilliti til skatta og þá einkum virðisaukaskatts.
Enn fremur skal nefndin safna saman aðgengilegum niðurstöðum úr rannsóknum sem gerðar hafa verið á áhrifum og virkni þessara aðferða og á þeirri áhættu sem þeim fylgir.
Nefndin skal sjá til þess að gerð verði könnun á viðhorfi almennings til óhefðbundinna lækninga og hversu algengt það er að fólk leiti til þeirra sem bjóða slíka þjónustu.
Þá skal nefndin skila tillögum til heilbrigðisráðherra um hvernig best sé að koma til móts við vaxandi umsvif á sviði óhefðbundinna lækninga hér landi og meta hvort rétt kunni að vera að viðurkenna í auknum mæli nám í þessum greinum með veitingu starfsréttinda.
Nefndin skal skila skýrslu til Alþingis um framvindu mála 1. maí 2002 og endanlegum niðurstöðum 1. október 2002.``
Þessar tímatakmarkanir hafa tekið breytingum frá fyrri þáltill. og við skulum vona að á þeim verði ekki mikil breyting í framtíðinni.
Óhefðbundnar lækningar hafa aukist mjög mikið á undanförnum árum og almenningur hefur í æ ríkari mæli leitað til þeirra sem stunda það sem kallað er ,,óhefðbundnar lækningar``. Það hefur stundum verið erfitt fyrir fólk að gera sér grein fyrir menntun þeirra sem stunda óhefðbundnar lækningar, hvaða kröfur gerðar eru til menntunar þeirra sem mega taka að sér slíka meðferð enda er enginn lagarammi um þessar lækningar.
Flutningsmenn eru hins vegar þeirrar skoðunar að frelsi sjúklings til að velja sér meðferð eigi að vera meginregla og út frá henni eigi að ganga við setningu laga og reglna um heilbrigðismál í þessu efni. Þess vegna verður að fara varlega í að takmarka þetta frelsi og sterk rök verða að vera með slíkum takmörkunum. Gild rök eru að sjálfsögðu að tiltekin meðferð sé beinlínis hættuleg lífi og heilsu manna. Þess vegna dugir ekki eins og nú er, að yfirvöld láti málin afskiptalaus því að í afskiptaleysi felast þær takmarkanir sem nauðsynlegt er að afnema, m.a. að notendur óhefðbundinna lækninga njóti ekki sama bótaréttar og notendur almennrar heilbrigðisþjónustu ef þeir verða fyrir tjóni. Þá felst veigamikil takmörkun í því að þeir sem stunda þessar lækningar eiga ekki möguleika á að fá nám sitt viðurkennt, sem er oft á tíðum afar ítarlegt nám. Ég veit um lækna sem stunda óhefðbundnar lækningar sem hafa allt að átta ára og jafnvel lengri námstíma að baki.
Ég vil líka geta þess að í dag þurfa þeir sem stunda óhefðbundnar lækningar að greiða virðisaukaskatt af starfi sínu þar sem óhefðbundnar lækningar hafa ekki fallið undir hugtakið ,,eiginleg heilbrigðisþjónusta``, en Danir og Norðmenn, að því er mér skilst, hafa undanþegið þessa þjónustu virðisaukaskatti. Ég tel skoðunarvert hvort við ættum ekki að íhuga að gera hið sama.
Flutningsmenn telja ekki að óhefðbundnar lækningar eigi að njóta niðurgreiðslu af hálfu hins opinbera með sama hætti og hefðbundin heilbrigðisþjónusta að svo stöddu. Meta verður það í hverju tilviki fyrir sig og það gæti komið í ljós í störfum þessarar nefndar hvort tiltekið meðferðarform hafi gefið það góða raun og þeir sem stunda þessar lækningar hafi það góða menntun og sterkan bakgrunn að réttlætanlegt sé að verja almannafé til að fella virðisaukaskatt af vinnu viðkomandi aðila.
Ég tel að ávinningur af því að viðurkenna óhefðbundnar lækningar og færa þær nær hefðbundnum lækningum þannig að þær haldist hönd í hönd sé margvíslegur. Þessi starfsemi yrði í fyrsta lagi sýnileg og það er ekki óvarlegt að fullyrða að nú séu þessar lækningar að einhverju leyti stundaðar sem svört atvinnustarfsemi. Með setningu reglna er kominn grundvöllur fyrir eftirliti yfirvalda, sem ásamt stofnun hagsmunasamtaka þeirra sem stunda óhefðbundnar lækningar, sem nýlega hafa verið stofnuð og heita Félag íslenskra græðara, ætti að leiða til aukinna gæða þjónustunnar og um leið aukins öryggis þeirra sem nýta sér hana. Hagsmunum sjúklinganna er best borgið með vel menntuðum og hæfum sérfræðingum, sem eru meðvitaðir um eigin takmarkanir og starfa í samræmi við siðareglur og aðrar reglur sem settar kunna að verða af samtökum þeirra, ásamt því að njóta aðhalds frá hinu opinbera.
Ég tel að mjög vel eigi að vanda til verka við setningu þessara reglna og nauðsynlegt sé, á tilteknum sviðum óhefðbundinna lækninga, að greina á milli vandaðra og óvandaðra vinnubragða og ávallt verður að setja kröfuna um öryggi sjúklinga í öndvegi.
Ég er þess fullviss að í framtíðinni geti mismunandi form lækninga vel farið saman og læknar sem stunda hefðbundnar lækningar ættu jafnvel að geta stundað það sem hér er kallað óhefðbundnar lækningar samhliða hinum hefðbundnu á sama hátt og vel þjálfaðir sérfræðingar á því sviði. Til að þetta megi verða þarf þó að koma til kennsla í háskólum í meðferðarúrræðum sem hingað til hafa ekki verið talin eiga heima þar.
Eins og ég sagði áðan hafa óhefðbundnar lækningar notið sífellt meiri vinsælda og verið sífellt meira leitað til þeirra sem stunda óhefðbundnar lækningar á undanförnum árum. Vil ég nefna að samkvæmt nýlegum rannsóknum er áætlað að um 35--50% landsmanna í Frakklandi sæki sér reglulega lækningar eða meðferð hjá aðilum sem stunda óhefðbundnar lækningar. Talið er að um 20--50% í löndum Evrópu noti óhefðbundin lyf, ýmiss konar náttúrulyf. Ég held að það sé mjög varlega áætlað að um 25% nýti sér óhefðbundnar lækningar hér á landi.
Þó að óhefðbundnar lækningar hafi ekki fengið löglega viðurkenningu hafa þær þó hlotið aukna viðurkenningu víða í heiminum, sérstaklega í Bandaríkjunum. Þar hefur verið tekið sérstaklega vel á þessum málum, bæði með rannsóknum og eftirliti með þessum lækningum. Þróunin í Evrópu hefur verið í sömu átt þó að aðstæður séu ólíkar og öðruvísi hafi verið tekið á málum þar.
Tillögur eða skýrslur svipaðar þeirri sem ég er að flytja núna hafa verið til umfjöllunar og verið samþykktar bæði innan Evrópuráðsins og Evrópusambandsins. Þessi tillaga er í samræmi við það sem verið er að gera í Evrópu og annars staðar í hinum vestræna heimi. Ég tel nauðsynlegt að skoða vel og meta þær óhefðbundnu lækningar sem stundaðar hafa verið víða um heim, t.d. þar sem lækningar eins og nálastungulækningar sem hafa verið stundaðar í árþúsundir í Austurheimi, í Kína og nærliggjandi löndum með árangri sem telst góður. Ég tel fulla ástæðu fyrir okkur til að loka ekki augunum fyrir því heldur meta þá reynslu sem aðrir hafa.
Ég vona að þessi tillaga fái góðan stuðning meðal þingmanna og geti orðið upphaf að heildarstefnumörkun og setningu laga og reglna um þessi mál. Ég finn að umfjöllunin hefur verið mjög jákvæð hér á Alþingi. Hún hefur verið jákvæð í þeim 30 umsögnum sem við höfum fengið um þessi mál. Upp hafa komið nokkur vafaatriði eins og spurningar um skattamál, tryggingar, starfsréttindi. Vaknað hafa spurningar um heiti óhefðbundinna lækna, hvort tala eigi um óhefðbundnar lækningar eða óhefðbundna meðferð. Þetta snýst um hvar menn vilja hafa áhersluna. Margir hafa óskað eftir því að fá fulltrúa í nefndina og einnig hefur verið gerð athugasemd við að hnykklækningar eigi eiginlega ekki við um það sem heitir óhefðbundnar lækningar. Bent er á það sem dæmi að þeir sem ganga til hnykklækna greiði ekki virðisaukaskatt af þeim lækningum. Það eru því nokkur slík atriði sem heilbr.- og trn. þarf að skoða þegar þetta mál kemur til umfjöllunar hjá henni.
Ég vil þakka fyrir jákvæðar undirtektir sem þetta mál fékk á síðasta þingi og fyrir þann stuðning sem ég hef fengið frá flestum eða öllum þingmönnum og almenningi við þetta mál. Ég legg til að þessu máli verði vísað til hv. heilbr.- og trn. og síðari umræðu eftir það.