Kristinn H. Gunnarsson:
Herra forseti. Nú ræðum við í fyrsta sinn samgöngumál með nýju sniði, tökum saman í eina áætlun vegamál, hafnamál og flugmál auk þess sem saman eru ræddar núna áætlun næstu fjögurra ára og langtímaáætlun sem nær til næstu 12 ára. Ég held að það sé til bóta að reyna að vinna þetta saman og verja fénu þannig að menn taki ákvarðanir um fjárveitingar í einstaka framkvæmdir út frá athugun á öðrum samgönguþáttum en þeim sem framkvæmdin beinist að.
Ég velti því fyrir mér hvort ekki sé rétt að útvíkka þessa samgönguáætlun frekar frá því sem nú hefur verið gert með því að bæta við fjarskiptum. Það sem fellur undir samgönguáætlun núna eru þær samgöngur þar sem verið er að flytja fólk eða vörur á milli staða, vegir, flug eða hafnir, en ég hygg að þau samgöngumál sem eru fyrir utan og lúta að fjarskiptum þar sem flutt eru gögn, hljóð eða myndir séu líka þýðingarmikil og eðlilegt að huga að uppbyggingu á grunnneti í þeim eins og í hinum þremur þáttunum. Ég held að það komi í ljós eftir því sem lengra líður á markaðsvæðinguna, t.d. í fjarskiptum, að ríkisvaldið verður að grípa inn í til að tryggja uppbyggingu á neti eða grunnneti fyrir þessi fjarskipti. Þess vegna viðra ég þá hugmynd hvort ekki sé rétt að huga að því að bæta við samgönguáætlunina grunnneti fyrir fjarskipti.
Ég vil segja um almenn markmið sem fram koma í langtímaáætluninni, sem talin eru upp á bls. 1 í tillögunni, að þau eru almennt ásættanleg. Ég held t.d. að það sé sérlega mikilvægt að álykta um það að Reykjavíkurflugvöllur verði áfram miðstöð innanlandsflugs til þess að taka af allan vafa sem kann að vera uppi um það mál vegna áherslu sem við höfum bæði séð og heyrt að uppi eru innan Reykjavíkurborgar. Ég held að það sé afar þýðingarmikið fyrir landsbyggðina að tekin séu af öll tvímæli um þetta efni þannig að menn velkist ekki í vafa um vilja stjórnvalda í þessum efnum.
Í öðru lagi tel ég líka rétt að huga að almenningssamgöngum eins og þarna er gert í meginmarkmiðum. Það er mjög nauðsynlegt til þess að geta byggt upp ferðaþjónustu og annan skyldan atvinnuveg um landið að geta boðið upp á möguleika fyrir ferðamenn og aðra að fara á milli staða með almenningsfarartækjum. Oft háttar jú svo til að menn eru ekki með eigin farartæki.
Hins vegar vil ég gera athugasemd við einn liðinn í þessari upptalningu sem fjallar um markmið um greiðari samgöngur. Þar segir að þær aðgerðir sem grípa eigi til felist í því, með leyfi forseta, að grunnnetið verði ,,byggt upp samkvæmt tillögum um röð framkvæmda``. Þarna tel ég að kveða eigi fastar að orðum en gert er. Ég tel að það eigi að vera eitt aðalmarkmiðið í stefnumótun um greiðari samgöngur um landið að kveða á um það með skýrum hætti að það sé almenn stefna stjórnvalda og Alþingis að byggja upp vegakerfið þannig að bundið slitlag verði til allra þéttbýlisstaða landsins sem eru yfir tilgreindum mörkum, og ég hygg að menn hafi miðað við 100 eða 200 íbúa í þeim efnum í þeim vinnugögnum sem ég hef séð. Mér finnst vanta að menn taki þessa pólitísku áherslu með skýrum hætti í stað þess að vísa henni til hliðar og vísa einfaldlega á samkomulag sem menn ná á hverjum tíma um röð framkvæmda. Það kvikna nefnilega alltaf nýjar þarfir og nýjar óskir um framkvæmdir og þær gerast hraðar en við náum að vinna á þeim sem eru í gangi. Tilhneigingin verður því sú að til að koma nýjum framkvæmdum að er verið að ýta til hliðar og aftar í tímaröðina öðrum sem fyrr voru komnar inn. Við getum séð það með því að bera saman gildandi langtímaáætlun í vegamálum sem samþykkt var 1998 og þá nýju tillögu sem hér liggur fyrir. Í þessa nýju eru komnar býsna margar nýjar framkvæmdir sem leiðir til þess, af því að fjármagnið er ekki aukið í samræmi við þann fjölda sem bætist við, að einhverjar framkvæmdir tefjast óhjákvæmilega. Af sjálfu leiðir að þá bitnar seinkunin oft helst á þeim framkvæmdum sem eru afskekktast í landinu eða hafa fæsta formælendur til að styðjast við. Þannig má sjá að áhersla sem var mjög sterk í langtímaáætlun 1998, að byggja upp vegakerfi til Vestfjarða og norðausturhornsins, er ekki eins sterk og ég vildi sjá í þeirri tillögu sem liggur hér fyrir.
Áður en ég kem að vegamálum vil ég aðeins víkja að flugmálum. Ég vil fyrst segja að ég tel að það eigi að athugast, og bið menn um að athuga það í samgn., hvort ekki sé rétt að Gjögurflugvöllur tilheyri grunnnetinu með þeim rökum að sveitin sem sá flugvöllur þjónar hefur ekki heilsárssamgöngur á landi og ekki heldur áætlunarsamgöngur á sjó þannig að það verður að byggja upp einhvern samgönguþáttinn inn í grunnnetið til að þjónusta byggðina. Ég velti því fyrir mér hvort ekki sé þá rétt að færa Gjögurflugvöll inn í grunnnetið ellegar að menn auki fé til vegagerðar til þessarar sveitar þannig að menn byggi þá upp vegakerfið með þeim hætti að það geti verið opið stærstan hluta ársins. Annað hvort verður að gera að mínu viti.
Mér sýnist að fjárveitingar til Ísafjarðarflugvallar séu býsna ríflegar og að framkvæmdir eigi að taka til nokkuð margra atriða. Ég hygg því að vel sé séð fyrir þörfum sem þar eru uppi en ég vek athygli á því að til þess að Ísafjarðarflugvöllur nýtist að fullu --- það er nauðsynlegt fyrir hvert svæði, sérstaklega norðurhluta Vestfjarða, að það séu sem öruggastar samgöngur inn á svæðið og frá því. Varðandi flug er alveg sérstaklega áríðandi að flugið sé öruggt og menn geti treyst því að komast til og frá svæðinu á þeim tíma sem þeir ætla sér. Til þess að auka flugöryggi inn á þetta svæði er nauðsynlegt að styrkja Þingeyrarflugvöll sem varaflugvöll og flugvöll sem spili þá með Ísafjarðarflugvelli. Ég tek eftir því að ekki er gert ráð fyrir neinum fjárveitingum til þess að bæta aðstæður á Þingeyri, sem fyllilega er þó þörf á, og minni á að fyrir nokkrum árum voru inni fjárveitingar eða a.m.k. hugmyndir um að lengja flugvöllinn á Þingeyri og bæta þar aðstæður frá því sem nú er. Ég hygg að það verði að skoða vandlega hvort ekki sé rétt að gera ráð fyrir því að bæta fjárveitingum inn á Þingeyri á þessu áætlunartímabili.
Varðandi flug til Patreksfjarðarflugvallar langar mig að beina fyrirspurn til hæstv. samgrh. Það er vitað að ekki er um að ræða áætlunarflug inn á þann flugvöll því að flug er eingöngu til Bíldudalsflugvallar sem eðlilegt er enda hefur hann reynst afbragðsvel. Engu að síður þjónar flugvöllurinn á Patreksfirði hlutverki sínu sem völlur fyrir sjúkra- og neyðarflug og nýverið bárust fréttir af því að ákveðið hefði verið að taka niður ljós, aðflugshallaljós, á flugvellinum og færa þau annað. Heimamenn hafa vakið athygli á þessu og gert athugasemdir við og bent á að þessi breyting geri það að verkum að hlutverk vallarins fyrir sjúkra- og neyðarflug rýrni þannig að völlurinn komi ekki að eins góðum notum í því skyni og annars hefði verið. Mig langar að biðja hæstv. samgrh. að gefa skýringar á þessari ákvörðun.
Víkjum nú að vegamálum. Ég vil fyrst benda almennt á framlög til þeirra. Það eru auðvitað þau sem skipta mestu máli um það sem við höfum til skiptanna og hvernig mönnum miðar áfram á hverjum tíma til þess að bæta vegakerfið. Ég er hér með upplýsingar um framlög til vegamála síðustu 38 árin, síðan 1964, og þar kemur í ljós að framlög til vegamála á föstu verðlagi ársins 2001 hafa verið hæst síðustu þrjú árin, 1999, 2000 og 2001. Það er vel og fagnaðarefni að fjárveitingar hafi aukist frá því sem var árin þar á undan, og þessi þrjú ár hafa verið hærri en öll árin þar áður alveg aftur til 1964. Á hinn bóginn ber líka að vekja athygli á því að framlög til vegamála, mæld sem hlutfall af þjóðarframleiðslu, hafa ekki fylgt vexti þjóðarframleiðslu. Það þýðir að þau hafa ekki tekið þeim breytingum sem skyldi, við höfum ekki varið eðlilegum hluta af vaxandi þjóðarframleiðslu til vegamála til samræmis við það sem áður gilti. Hæstu hlutföllin til vegamála voru árin 1971--1975, á því fimm ára tímabili var yfir 2% af vergri landsframleiðslu fjögur áranna og fimmta árið 1,96% varið til vegamála. Þetta var toppurinn. Frá 1984 hefur verið varið um og innan við 1,5% flest árin en þó meira á þriggja ára tímabili, 1993--1995. Í dag verjum við um 1,6%.
Ef við hefðum sett okkur það mark að setja árlega um 2% af vergri landsframleiðslu til vegamála hefðum við um þremur milljörðum kr. meira úr að spila á hverju ári. Það munar verulega um það og ég hygg að það væri verðugt markmið stjórnvalda að setja sér að miða við tölu af þessu tagi. Ef við hefðum miðað við það að verja 2% af landsframleiðslu frá 1971 til dagsins í dag hefðum við varið á að giska um 80 milljörðum kr. meira til vegamála á síðustu 30 árum en við gerðum. Það skiptir auðvitað miklu máli hvað menn setja sér að verja miklu fé til vegamála og ég hvet til þess að menn verði meira stórhuga í þeim efnum en verið hefur undanfarin ár.
Ég vil, herra forseti, minna á að gildandi vegáætlun frá 1998, langtímaáætlun, gerir ráð fyrir því að ljúka stórum framkvæmdum á Vestfjörðum á næstu árum, t.d. veginum um Djúp árið 2006. Í þeirri áætlun sem hér er lögð til mun þessu ekki ljúka fyrr en árið 2014, þ.e. taka nærri átta árum lengri tíma að ljúka því verki en áætlað var fyrir fimm árum. Það er líka verið að seinka því að ljúka veginum um Strandasýslu, milli Hólmavíkur og Brúar, um fjögur ár. Ég vil taka fram að ég tel að það eigi ekki að vera með tvo kosti undir þar, heldur eigi að einbeita sér að því að ljúka veginum þarna á milli og láta það bíða seinni tíma hvort unnt verði að leggja veg um Arnkötludal yfir til Reykhólasveitar. Það seinkar einfaldlega því sem er óhjákvæmilegt, að hafa góðan veg í Strandasýslu, að vera að velta fyrir sér öðrum valkostum.
Ég minni líka á að út var að koma skýrsla um nauðsynlegar framkvæmdir á Óshlíð og Súðavíkurhlíð og í þessari tillögu til fjögurra ára er ekki gert ráð fyrir fjárveitingum til þeirra í þeim mæli sem þar er lagt til.
Ég vil svo að lokum, herra forseti, minna á jarðgöngin. Þegar samgrh. mælti á sínum tíma fyrir till. til þál. um jarðgangaáætlun minnti hann á tillögu frá Vegagerðinni sem lá þá fyrir og gerði ráð fyrir að ráðist yrði í þrjú verkefni, jarðgöng milli Siglufjarðar og Ólafsfjarðar, Reyðarfjarðar og Eskifjarðar og milli Arnarfjarðar og Dýrafjarðar. Mig langar að spyrja hæstv. ráðherra hvað líði tillögu af hans hálfu um að ráðast í jarðgöngin milli Arnarfjarðar og Dýrafjarðar. Eftir því sem ég best veit er ekki eftir neinu að bíða með að taka pólitíska ákvörðun um þá framkvæmd. Ég ýti á hæstv. ráðherra og óska eftir því að hann upplýsi um hvar þetta mál er statt og hvenær vænta megi að hann leggi til að ráðist verði í þá framkvæmd.